Het kind in de leerkracht

4 december 2016

‘Wie als kind geleden heeft onder ongenadige oordelen van ouders of leerkrachten, kan zich de pijn van toen vaak goed herinneren. Onbewust geven we die pijn door aan onze kinderen, leerlingen en pupillen, ja, zelfs aan onze kleinkinderen als we niet opletten, ontdekte ik in de afgelopen jaren.’ Tineke Spruytenburg ondervond hoe haar biografie, de ervaringen uit haar jeugd, invloed hebben op haar opvoedstijl, als moeder, maar ook als leerkracht. In haar blog lees je hoe Tineke hier mee omgaat.

Het kind dat we op 5-, 6-, 7- of 8-jarige leeftijd waren, is vandaag de dag nog springlevend!
Bekijk eens een foto van jezelf uit je schooltijd en zie dat je niet meer dezelfde bent en toch ook niet echt iemand anders.

Ga eens na hoe je je voelde in die jaren? Wat was belangrijk voor je? Met wie speelde je vaak en wat deden jullie? Welke volwassenen had je graag om je heen en welke niet? Welke stemmen en uitspraken hoor je nog steeds op bepaalde momenten of bij bepaalde gebeurtenissen? Welke emoties roept dat in je op?

In de tweede helft van de jaren 80 van de vorige eeuw hield een aantal wetenschappers zich bezig met het kind in ons. Alice Miller (auteur van o.a. Het Drama van het Begaafde Kind) is een van de bekendste die hierover publiceerde.

Tijdens mijn - verlate - studie pedagogiek was ik geboeid door de invloed die onze jeugdervaringen hebben op onze opvoedingsstijl als ouder, leerkracht of peuterspeelzaalleidster. Ik onderzocht dat fenomeen zowel vanuit psychologisch als pedagogisch perspectief en werd me bewust van mijn automatische reacties op gedrag, vragen en uitspraken van kinderen, thuis en op het werk. Vaak was de link met de goed- en afkeuring, de waarden en de normen van mijn opvoeders makkelijk te leggen en soms lukte het om de automatische reactie te vervangen door eentje die beter bij de situatie paste.

Wie als kind geleden heeft onder ongenadige oordelen van ouders of leerkrachten, kan zich de pijn van toen vaak goed herinneren. Onbewust geven we die pijn door aan onze kinderen, leerlingen en pupillen, ja, zelfs aan onze kleinkinderen als we niet opletten, ontdekte ik in de afgelopen jaren. Wanneer de jongste van mijn nazaten voor de zoveelste keer in tranen uitbarstte omdat ze dacht dat ze iets verkeerd had gedaan, moest ik alle zeilen bijzetten om anders te reageren dan mijn vader destijds op mijn huilen. Op een dag vertelde ik haar hoe ze op mij lijkt als ze niet weet hoe ze de tranen kan stoppen. Hoe ik herken dat zij niet kan horen wat ik zeg zolang het verdriet haar overspoelt. Ze reageerde verrast en toonde begrip toen ik uitlegde dat ik de boze stem van mijn vader in mij hoorde als ik haar zo zag.

We spraken af dat ze de ruimte zou nemen om te huilen, in mijn armen als dat veilig voelde, en dat we pas zouden praten als de emoties gekalmeerd waren. Soms gebruikte zij een klankschaal om tot rust te komen, soms kroop ze inderdaad op schoot. Ik zorgde voor mijn eigen emotionele golven en als zij klaar was om te praten, kostte het ons weinig inspanning om een incidentje af te handelen.

Terugkijkend op mijn carrière als leerkracht, herken ik vele situaties waarin het kind in mij zich roerde en ik, ondanks het bewustzijn van de schadelijke effecten die het kan hebben in de relatie tot de leerling(en), me niet op tijd kon weerhouden van een automatische reactie (zie mijn blog “Tijd om te stoppen, juf").

Zenmeester Thich Nhat Hanh schreef een boek getiteld "Verzoening", dat mij inspireert om zowel in mezelf als in mijn activiteiten met ouders en kinderen, te blijven werken aan het ontdekken en begrijpen van het kind in mij.

Tineke Spruytenburg werkt als lerares in het Speciaal Onderwijs, cluster 4, en begeleidt gezinnen, kinderen, jongeren en leerkrachten op het terrein van mindfulness. Meer van Tineke kun je lezen op haar eigen blog, Tien’s zin!