'Er is geen software of boekje waarmee je prettige omgangsvormen aanleert. Goede leerkrachten zijn hier voortdurend mee bezig'

26 augustus 2015

Wat laat onze samenleving aan onze kinderen zien? Aandacht voor politici en godsdienstige leiders die haat zaaien en mensen buitensluiten, tv-programma’s die mensen voor gek zetten, belachelijk en treiteren. 'Zolang wij als volwassenen niet aan onze kinderen laten zien hoe je prettig met elkaar omgaat, is het voor scholen een onmogelijke opgave om pesten uit te bannen' aldus Onderwijsbegeleider Jack Provily. Toch ziet hij ook hoe het wél kan. Beginnend bij de leerkracht. Maar het kost tijd, veel tijd. 'Goede leerkrachten zijn hier voortdurend mee bezig. Vooraf, tijdens en in de reflectie over het onderwijs-leerproces.'

Hoe meer aandacht er is voor pesten, hoe meer we ermee geconfronteerd worden. 'Alles wat je aandacht geeft, gaat groeien', zei de illusionist George Parker zo ook. Ik wil het graag omdraaien. Wat willen we wel? We willen dat kinderen op een prettige manier met elkaar omgaan. We willen dat elk kind 'erbij' hoort. We willen dat kinderen kunnen samenwerken en samenspelen. Laten we daar dan onze aandacht op richten!

De enorme prestatiedruk die op dit moment in het onderwijs voelbaar is, maakt het voor scholen niet gemakkelijker. Leerkrachten besteden meer en meer tijd aan cognitieve vakken om daarmee de resultaten te verhogen. Er zijn ouders die betere resultaten van hun kind verlangen. We maken hierdoor kinderen concurrenten van elkaar.

Als we een op individuen gerichte cognitieve focus op onderwijs creëren, zijn we niet in staat om onze aandacht te richten op het sociale klimaat. Scholen lijken hiermee in een complexe situatie terecht te komen. Zowel steeds hogere prestaties leveren als aandacht schenken aan goede sociale omgangsvormen kost veel tijd en energie.

En wat laat onze samenleving aan onze kinderen zien? Aandacht voor politici en godsdienstige leiders die haat zaaien en mensen buitensluiten, tv-programma’s die mensen voor gek zetten, belachelijk maken van openbare figuren, treiteren van buren, etc. Zolang wij als volwassenen niet aan onze kinderen laten zien hoe je prettig met elkaar omgaat, is het voor scholen een onmogelijke opgave om pesten uit te bannen.

Een pestprotocol lost het pesten niet op. Het is een reactieve handeling en verbetert weinig. En het woord anti-pestprogramma bezorgt me al jeuk. Hoe meer aandacht we besteden dat er niet gepest mag worden, hoe groter het probleem wordt! Als we structureel aandacht schenken aan een prettig leefklimaat in de groep en op school, zal de omgang tussen de leerlingen verbeteren. Maar dat vraagt wel tijd, energie, en vaardigheden van leerkrachten. Een goede omgang met elkaar kan (moet) aangeleerd worden. Dat gaat niet vanzelf.

Als we geen kind willen uitsluiten, dienen leerkrachten voorbeeldgedrag te laten zien. Als een leerkracht de verbinding met een kind verbreekt, wat leer je de groep dan? Ga met de leerlingen in gesprek over de verschillen tussen mensen, over (voor)oordelen en luister vooral naar elkaar. Iedereen doet ertoe. Prettig samenwerken en samen spelen is niet in elke groep logisch. Soms moet je bepaalde aspecten trainen met groepen en oefenen, oefenen en nog eens oefenen. Oftewel aandacht geven aan wat je wilt!

Dit lukt niet met snelle, eenvoudige instant oplossingen. Er is geen software of boekje waarmee je prettige omgangsvormen aanleert. Goede leerkrachten zijn hier voortdurend mee bezig. Vooraf, tijdens en in de reflectie over het onderwijs-leerproces. Deze leerkrachten observeren hun groep, bedenken wat er nodig is om ze als groep goed te laten functioneren en creëren momenten om hier aandacht aan te schenken. En dit kost tijd, veel tijd.

Jack Provily is werkzaam geweest als leerkracht, intern begeleider en directeur in het primair onderwijs. Sinds augustus 2012 is hij onderwijsbegeleider. Zijn website heet Zo Mooi Anders. Deze column verscheen in het blad Kinderwijz.