'Emotionele vaardigheden zijn belangrijker dan rationele vaardigheden, sterker: ze zijn de sleutel tot succes'

15 januari 2015

Bestuurder Adrie Groot ziet in het spel van zijn kleinkinderen het lerende spelen (of spelend leren?) samenkomen. Het zet hem aan het denken over de discussie die er is over de rol van spelen in onderwijs. Via een lectorale rede, Gert Biesta's term subjectwording en woorden van schaatskampioen Gianni Romme komt hij tot een conclusie. 'Het gaat er om dat kinderen zich de sociaal-culturele wereld eigen kunnen maken, zodat ze uiteindelijk, zonder begeleiding, die wereld kunnen voortzetten.' 

'Zullen we vader en moedertje gaan spelen? Ik ben de vader! Wat speel jij?'

Met deze indringende vragen gaf Quinn duidelijk aan Sara het spelkader aan. De volgende 1,5 uur onderging onze huiskamer een metamorfose waar programma's als Eigen Huis en Tuin en Robs Grote Tuinverbouwing niet aan kunnen tippen.

Oma Ineke kon zich gedurende dit speel-walhalla beperken tot fourageren (komkommer, snoeptomaatjes), faciliteren ('Ja, dat tafelkleed mogen jullie ook wel gebruiken'), waarderen ( 'Wat zien jullie er prachtig uit') en beschermen ('Wacht, ik zal de vaas met bloemen wel even daar neerzetten'). Bij het vertrek van het jeugdige paar konden wij aan de slag met het in oude staat brengen van de kamer en nog dagen daarna kwamen we op diverse plekken nog bakjes met etenswaar tegen.

Spelen versus leren

In de lectorale rede die Annerieke Boland - lector het Jonge Kind van de IPABO - op 7 januari jl. heeft gehouden, stelt zij dat ten onrechte in veel peuter- en kleutergroepen, in de VVE en in het basisonderwijs, een onderscheid gemaakt wordt tussen spelen en leren. En dat dit leidt tot eenzijdige aandacht voor lezen, schrijven en rekenen.

Zij geeft aan dat in Europees beleid inmiddels aandacht is voor de brede ontwikkeling van kinderen en dat een play-based curriculum hoog op de agenda wordt gezet in het beleid voor opvoeding en onderwijs aan jonge kinderen (OECD). Zij pleit voor jongkind instellingen, voor kinderen van 0 tot 7 jaar, waar leerkrachten sensitief en responsief zijn naar kind-initiatief. Aan de hand van teksten van de Duits-Amerikaanse filosofe Hannah Arendt komt zij tot de werkelijke bedoeling van het onderwijs.

In de wereld komen

Het gaat er volgens Boland namelijk om dat kinderen zich de sociaal-culturele wereld eigen kunnen maken, zodat ze uiteindelijk, zonder begeleiding, die wereld kunnen voortzetten. Daarnaast kan het kind, als uniek wezen, op school op een veilige manier in aanraking komen met de wereld en kan het kind in rust en veiligheid zijn er ervaren wie hij is.

Het denkkader van Gert Biesta (2011, 2012) waarbij de drie functies van onderwijs worden benoemd (kwalificatie, socialisatie en subjectwording) sluit daar prima op aan. Met name bij de subjectwording (persoonsvorming) kan het spelend leren een belangrijke rol spelen. Daarin kan het kind meevoelen met de ander, betrokkenheid en verbondenheid voelen. Zij kunnen initiatief nemen, ervaren wat hun handelen oproept bij anderen, en wat het handelen van anderen oproept bij hen.

Een sterk pleidooi voor de ontwikkeling van emotionele intelligentie dus, in de lijn van wat psycholoog Daniel Goleman in zijn boek Emotionele Intelligentie schrijft over het voelende deel van ons brein. Dat deel dat zorgt voor zelfkennis, zelfbeheersing, geestdrift en het vermogen eigen emoties te herkennen en onszelf te motiveren. Emotionele vaardigheden, stelt hij, blijken niet alleen belangrijker te zijn dan rationele, ze zijn ook van doorslaggevend belang voor succes in werk en relaties en voor ons lichamelijk welbevinden. Met het onderwijsprogramma Self Science geeft hij belangrijke onderdelen aan van de leer- en leefomgeving van kinderen.

Niet in rondjes blijven lopen

De uitdaging ligt eigenlijk in het optimaliseren, mogelijk herontwerpen van het spel-, leer- en leefklimaat voor kinderen van 0 tot 7 jaar. Professionals, pedagogisch medewerkers en leerkrachten, die in gezamenlijkheid, als één team, binnen het Kindcentrum, de jongekind instelling, dit speel-leerklimaat herinrichten.

Dit weekend konden we genieten van o.a. prachtige schaatssport op het Europees Kampioenschap allround. En hoewel ik er vanuit ga dat onderwijs niet in rondjes moet blijven lopen wil ik jullie deze uitspraak toch meegeven voor deze week.

'Plezier is de sleutel tot motivatie en succes', zei Gianni Romme, tweevoudig Olympisch Schaatskampioen.

Adrie Groot is voorzitter van College van Bestuur van stichting Flore.