'Elke dag zijn er de kinderen die laten zien of je intuïtie klopt of waar je intuïtie nog wat professionalisering behoeft'

12 mei 2016

Carm Barten vond het -  na een tijdje afwezig te zijn geweest als blogger - weer tijd om wat op papier te zetten. Daar was aanleiding voor. Het artikel van Rosanne Bos - De inspecteur en de leerkracht: ‘Waar vind ik nou wat er precies verplicht is en wat niet?’ - en haar vraag naar duidelijkheid omtrent de eisen van de Inspectie van Onderwijs triggerde. 'Ik wil leerkrachten oproepen meer te vertrouwen op hun eigen professionaliteit in plaats van op zoek gaan naar de eisen die door de inspectie worden gesteld.' Intuïtie ontwikkelen is hierbij een belangrijk component, zo maakt hij duidelijk. 'En elke dag zijn er de kinderen die laten zien of je intuïtie klopt of waar je intuïtie nog wat professionalisering behoeft.'

In het blog van Rosanne Bos  was te lezen hoe ze in gesprek ging met communicatieadviseur van de Inspectie van Onderwijs. Daarin werd gesproken over de werkdruk in het onderwijs die voornamelijk te wijden is aan het groeiende bureaucratische systeem. Al snel bleken er misopvattingen te bestaan. In de verwachtingen van de Onderwijsinspectie en de interpretatie hiervan door directies, besturen, IB-ers en leerkrachten. Er werd geopperd dat er een 'informatiepunt' zou moeten komen waar leerkrachten kunnen achterhalen wat door de inspectie nou verplicht wordt en wat niet.

Het is een discussie die ook in mijn omgeving regelmatig terugkomt. Gesprekken 'over groepsplannen' is er een voorbeeld van. Wat is het doel van groepsplannen? Aan welke eisen moeten deze groepsplannen eigenlijk voldoen? De behoefte aan een informatiepunt omtrent de eisen van de inspectie is blijkbaar op veel scholen herkenbaar.

Maar wat is er gebeurd met de leerkracht als professional? Het baart me zorgen dat leerkrachten op zoek zijn naar het antwoord waar hun onderwijs volgens de Inspectie van Onderwijs aan moet voldoen. De frustratie over de administratieve druk en de (tijds)investering in het zoeken naar een vorm voor o.a. groepsplannen die aan inspectieeisen voldoen, leidt af van de daadwerkelijke missie van de leerkracht, en dat zijn de kinderen.

Er mag vanuit gegaan worden dat leerkrachten als professioneel opgeleide pedagogen, hun handelen kunnen verantwoorden. Intuïtie is hierin een belangrijk component. Het werken met kinderen kent onzekerheden en is onvoorspelbaar. Elke situatie is anders en daar komt bij dat ieder kind in eenzelfde situatie verschillend reageert. Juist door deze onvoorspelbaarheid wordt er een groot appel gedaan op het empathisch vermogen van de leerkracht. Intuïtie is een onmisbaar component in het verklaren van het geobserveerde en de daaropvolgende keuze in handelen. Intuïtie van de leerkracht behoort dan ook verder te gaan dan een gevoel, gebaseerd op common sense. Het heeft zich gevormd door kennis uit opleiding en - soms jaren praktijkervaring.

Intuïtie kan beschouwd worden als holistisch. Het is een samensmelting van alle kennis, kunde en middelen die een leerkracht vanuit zijn professie bezit. Tijdens het werken met kinderen en wanneer leerkrachten hier verantwoording over afleggen, zouden ze naar mijn inziens dan ook best wat meer op hun intuïtie mogen vertrouwen. Dit vraagt natuurlijk wel enige reflectie op eigen intuïtie. Hier horen vragen bij als: Wat is het fundament van mijn intuïtie? en Waar laat mijn intuïtie me in de steek? Dit soort reflectievragen zetten het professionaliseringsproces op gang wat het intuïtie verreikt. Hiermee zal handelen in de toekomst nog verder geprofessionaliseerd zijn en wordt het steeds gemakkelijker om dat handelen aan derden te verantwoorden.

Ik zou er dan ook voor willen pleiten dat leerkrachten de inhoud van de verantwoording niet bij de inspectie zoeken maar bij zichzelf. Dit kent geen algemeen informatiepunt. Wel zijn er elke dag de kinderen die laten zien of je intuïtie klopt of waar je intuïtie nog wat professionalisering behoeft.

Carm Barten is groepsleerkracht van groep 1 en 2 op OBS Uilenspiegel in Boekel.