Een natuurlijke kanjer draagt één waarde: zelfwaardering!

19 maart 2012

Als er iets veel in beweging is en soms met een onduidelijke visie, dan is het wel ons onderwijs, schrijft Sacha Grootenboer. Haar missie is kinderen duurzaam te laten opgroeien door 'spelen, leren en leven te zien als één geheel'. Lees haar verhaal en haar ontwikkelpraktijk, als partner van haar drie kinderen.

Nu 44 jaar oud, kijk ik terug op een onderwijsperiode waarin volgens mij een duidelijke koers ontbreekt. Ik wist echt niet wat ik deed en waarvoor ik het deed. Intrinsiek ben ik nooit geraakt door het onderwijs.

Wat mij wel interesseerde verzamelde ik in potjes, zoals een regiment slakken, de rupsen die ik van de heg plukte of de wormen die ik priegelend met mijn vingers uit de aarde trok.  Op school vonden ze dat ik ze linea recta weer moest terugzetten in het schaarse groen rondom het schoolplein. Mijn motivatie om anderen te betrekken in mijn enthousiasme werd allengs minder en verdween op den duur. Zo ook mijn eigen ‘weten’ in wat ik nu eigenlijk leuk vond! Bij mij kwam zin in leren pas op het moment dat ik opnieuw ontdekte wat ik leuk vond en dat ligt niet zover achter mij.

Op een ouderavond luister ik naar een verhaal over de kanjertraining. (De kanjertraining is door ouders ontwikkeld in 1996, vanuit onvrede met sociale leermomenten) Er wordt op de school nogal wat ‘ongewenst’ gedrag vertoond en het team heeft besloten gehoor te geven aan de toenemende ontevredenheid van ouders door het geven van een thema-avond over gedrag.

Terwijl ik luister hoor ik de leerkracht praten over gewenst en ongewenst gedrag en de normen en waarden die gelden binnen de school. Er ontstaat een discussie tussen een ouder en de leerkracht. Even valt het stil en ik ‘breek’ voorzichtig in met mijn opmerking dat ik vind dat normen kunnen worden weggelaten en dat er eigenlijk maar één waarde is. De enige waarde die er toe doet is naar mijn mening ZELFwaardering’.

Even wordt het stil. Ik doe mijn best uit te leggen wat ik bedoel. Gedrag is altijd goed als een kind zich gedraagt vanuit een zelfzekerheid, een zelfwaarde die hij of zij diep van binnen ervaart. Een kind dat zichzelf waardeert zal altijd die ander waarderen, anders voelt het dat het zichzelf pijn doet. Die waarde is essentieel voor een gezond leer- en leefklimaat. Een dergelijk klimaat maakt gezond.

Maar hoe kunnen wij als ouder en als leerkracht een kind leren dat zijn gedrag niet overeenstemt met ons oordeel over gewenst of ongewenst gedrag, als we eigenlijk zelf niet in staat zijn om een greintje zelfwaardering voor onszelf op te brengen. De spiegel wordt ons zo duidelijk voor gehouden.

Het is prachtig dat er methodes zijn zoals de kanjertraining die leerkrachten handvaten geven om leerlingen sociale vaardigheden bij te brengen. Belangrijker is dat ouders en school zich bewust worden van hun leidende rol in deze en dat zelfkennis vanzelfsprekend ook zelf verantwoordelijkheid nemen is voor hoe jij je gedraagt in jouw leefomgeving.

Wij kunnen een kind aanspreken op de eigen verantwoordelijkheid goed voor zichzelf te zorgen. Het ondersteunen in die weg naar zelfinzicht en zelfwaardering is een stap die wij als volwassenen mogen begeleiden. En die stap kunnen we alleen zetten als we intrinsiek die behoefte voelen!

Hoe kunnen we nu bijdragen aan die vorming van zelfwaardering?

In de ideale situatie zijn we allemaal tot inzicht gekomen en voelen we duidelijk dat we in alle opzichten onszelf waarde toekennen. Probleem weg, vrede overal!

Helaas zijn wij als volwassenen in veel gevallen dagelijks bezig om de weg naar die zelfwaardering af te leggen, waarbij we veel lasten nog van ons af moeten gooien. Ook een kind, hoe jong ook, komt op de wereld met een bepaalde ‘levenservaring’. Als wij in staat zijn om vanuit diep inzicht (en dat mag lerend zijn) in onszelf te kiezen om het kind te zien als een volwaardig mens dat zijn leerproces in het leven zelf vorm mag geven, dan zal die intrinsieke motivatie en het gevoel dat hij daarin wordt gehoord zijn behoefte aan authenticiteit doen groeien. Vanuit dat punt is de grootste stap naar die natuurlijke waarde (de zelfwaarde) gemaakt!

Het zijn de bedachte vormen, de normen en waarden, de overtuigingen en verwachtingen, die ervoor zorgen dat we onze natuur niet meer voelen en onszelf niet meer herkennen en leven naar de maatstaven die onze natuur niet zijn.

Duurzaam opgroeien is daarom naar mijn mening geen kunstje. Beetje meer buiten spelen, natuur beleven, groene energie inkopen, een tomaatje uit de tuin eten en onze kinderen vragen de kraan niet wijd open te zetten bij het handenwassen. Echt niet! Duurzaam opgroeien heeft te maken met de natuur voelen en uitdragen vanuit je hart. Wij zijn 100% natuur en de natuur daarbuiten is een spiegel van onze innerlijke natuur.

Voor de ontwikkeling van een kind is buiten spelen van groot belang. Zo krijgt het de ruimte en de vrijheid , zonder voortdurend toezicht, zijn ruimte en wereld te verkennen, zijn talenten te ontdekken, grenzen te verkennen en het leven te ervaren. In aanraking en voeling met de eigen natuur, ontwikkelt een kind zich bijna als vanzelfsprekend.

Het is nu twintig jaar geleden dat ik mijn oudste zoon door te tuin liet kruipen en hem slechts volgde in vertrouwen dat hij weliswaar modder zou kunnen proeven, maar het echt niet blijvend zou gaan eten. De middelste van 13 ligt nog steeds regelmatig in de sloot. De jongste van 7 zit klimt onbevreesd in een boom, maar kan ook uren binnen of buiten zitten lezen.

Drie kinderen met allemaal verschillende manieren van leren en in de wetenschap dat zij zelf kunnen bepalen wat zij willen doen in het leven, de basis van zelfvertrouwen, waarbij conflicten ook in de pubertijd tot de gewoon gangbare behoren, ontwikkelen zij zich tot bewuste mensen met oog voor zichzelf en de wereld om hun heen. Ik heb gemerkt dat ‘bijschaven’ kan. Ook ik was 20 jaar geleden niet de opvoeder van nu en zeker niet met de ervaring van nu. Daar profiteert de jongste van en daarom weet ik dat het mogelijk is.

Een kind is compleet en als ‘eigenaar’ van zijn eigen ontwikkelingen heeft het slechts de ondersteuning nodig van een bewuste volwassene, bereid om inzicht te ontwikkelen in zichzelf en zo het kind naar zijn Plek in het leven te begeleiden.

Laten we ons realiseren dat als wij kinderen niet leren de natuur te verkennen, wij hen ook ontnemen de eigen natuur te herkennen. Dit is volgens mij onlosmakelijk met elkaar verbonden. Kinderen die opgroeien in en met groen, in en met buitenlucht, in en met vrij spel, zullen geraakt worden en daardoor een eigen ontwikkeling vorm geven en aandacht hebben voor al wat leeft. Een wereld van verbinding, waar delen, respect, samenwerken en oog voor elkaars gevoelens en behoeften eerder regel zijn dan uitzondering ligt hiermee zonder meer in het vooruitzicht.

Sacha Grootenboer is ambassadrice van KnapVilla en eigenaar van OpzijnPlek.
Foto Sacha Grootenboer en Bram Zaalberg. Overige foto's: Sacha Grootenboer