Een kind met een passie voor regenwormen: 'Kijk, hij maakt een ballonnetje!'

14 september 2015

'Hoe zou het zijn als kinderen hun verwondering nooit meer kwijt raken?' Dat is wat Marina Hollands-Windemuller van HARTverwarmendWijs Limburg denkt als ze een klein meisje enthousiast ziet staren naar een regenworm op de stoep. Verwondering is de kern van leren, zei Plato immers al, en dus zou ieder kind de tijd en ruimte moeten krijgen om te ontdekken wie hij is en wat zijn passies en talenten zijn. Maar hoe zou dat eruit moeten zien?

Samen met mijn jongste zoon stond ik te ‘brigadieren’ bij de oversteekplaats van zijn basisschool. Ik zag een meisje van een jaar of 6, springerige staartjes, gehurkt naar de grond staren. Toen ik na afloop van mijn vrijwilligerstaak dichterbij kwam, zag ik dat ze verwonderd zat te kijken naar een regenworm: ‘Kijk, hij maakt een ballonnetje!’, riep ze uit toen hij zich in een boogje kronkelde.

Een wonder van de natuur. Op de terugweg naar huis vroeg ik me af waar het stopt. Waar blijft de verwondering als we opgroeien? ‘Het begin van de wijsbegeerte is de verwondering’, zei Plato ooit. Als we voor het gemak even aannemen dat deze wijze filosoof het bij het rechte eind had, is dat dus de kern van ‘leren’.

Deze ‘kern van leren’ is niet alleen op school aanwezig. Juist niet, zeggen ook de organisators van de Nationale Onderwijsweek die dit jaar van maandag 5 oktober tot en met vrijdag 9 oktober 2015 loopt. 'Meer dan school' is het thema: ‘(Jonge) mensen leren bijna altijd en overal. Vooral ook buiten school, zonder specifiek leerdoel. Dit leren vindt op een non-formele manier plaats, bijvoorbeeld op de sportclub. De kennis die zo wordt opgedaan overstijgt de kennis en vaardigheden die in het schoolse onderwijs aan de orde zijn. Dat deze manier van leren essentieel is, merk je in het onderwijs: als de verbinding met de belevingswereld van leerlingen en studenten al te zeer ontbreekt dan zie je dat meteen terug in de (ontbrekende) motivatie. Buitenschools leren is daarmee ook een steun en stimulans voor het schoolse leren. De school kan hiervan profiteren. Het verbinden en vervlechten van het onderwijs met de (beroeps)praktijk, verhoogt de motivatie en betrokkenheid van leerlingen en studenten. Bovendien legt het informeel leren een bredere basis van competenties (attitude) en vult het onderwijs ook aan door het ontwikkelen van talenten die ‘niet schools’ zijn. De aandacht voor informeel leren past in een brede beweging waarin eigen verantwoordelijkheid en initiatieven van burgers steeds belangrijker worden in het realiseren van onderwijs, zorg en hulpverlening’.

Nu loop ik al een tijdje met een droom rond. Hoe zou het zijn als kinderen die verwondering nooit meer kwijt raken? (Jonge) mensen die de mogelijkheid wordt geboden om overal te leren. Want leren vindt inderdaad overal plaats. Als we deel uitmaken van een voetbalteam leren we omgaan met teleurstelling en competitie, maar ook dat je kunt rekenen op je teamgenoot, als je een mooie voorzet maakt en hij scoort een goal. Ga je iedere week naar turnen, dan leer je dat evenwicht en discipline onderdeel uitmaken van het succes van deze sport. Dit laatste inzicht zou je kunnen gebruiken om Engelse woordjes te leren als je deze taal graag onder de knie wilt krijgen en je wilt je woordenschat uitbreiden. Als je een reis maakt door een natuurgebied of naar Australië, dat is om het even, kom je met nieuwe perspectieven thuis. Over jezelf en de wereld. In je ‘peer group’ ontdek je sociale vaardigheden die handig zijn om je staande te houden in deze maatschappij en de grenzen die je voor jezelf stelt (‘20 biertjes is echt te veel voor mij!’ - om tegelijkertijd vast te houden, bedoel ik dan )

Van Minecraft en Youtubefilmpje tot scouting en van verveling tot een instrument bespelen, we leren vaardigheden, inzichten en doen kennis op die ons vormt en waarbij we ons zelf leren kennen. Muziek leren maken op een instrument vereist enorme volharding. Het doorzettingsvermogen dat hierdoor geleerd wordt, kan ingezet worden om je de minder leuke kanten van een passie eigen te maken. Ik vind dat ieder kind de tijd en ruimte zou moeten krijgen om te ontdekken wie hij is en wat zijn passies en talenten zijn. Onze kwaliteiten, maar ook de groeimogelijkheden, ontdekken we door ervaring op te doen. En niet op de laatste plaats door fouten te maken.

Ook het bedrijfsleven zal hier een rol in gaan spelen. De ondernemerszin wordt hierdoor aangewakkerd, en dat is hard nodig in deze snel veranderende maatschappij. Initiatieven om organisaties en bedrijven in een samenwerkings-verband met scholen te vatten zijn overal in Nederland al zichtbaar en zullen alleen maar toenemen. Educatief Partnerschap noemen we dat.

Deze verworvenheden kunnen desgewenst verbonden worden met kennisvergaring op school. Een coach, zoals een docent in de toekomst genoemd zal gaan worden, kan hierbij een sleutelrol spelen. Als inspirator en als aanbieder van leermogelijkheden. Gepersonaliseerd leren (pdf) adviseert ook Yong Zhao (schrijver van het boek World class learners) Want als iemand zijn passie eenmaal ontdekt heeft, is hij niet meer te stuiten en zal ook zelf verantwoordelijkheid nemen voor dit ‘autonome leerproces’. De kunst is om te ontdekken waar je warm voor loopt: de één voor het oplossen van een ingewikkelde wiskundige uitdaging, de ander voor het bestuderen van regenwormen . Het is niet alleen Loesje die weet: wanneer je iets heel graag wil leren, gaat het vanzelf. Motivatie? Je hoeft het woord niet eens meer te noemen.

Talent
Talent is onze grootste schat.
Wat potentieel in ons zit 'moeten' we naar buiten brengen.
Je talenten ontplooien is niet een kwestie van anderen behagen.
Het is een kwestie van doen wat je overeenkomstig je natuurlijke aanleg bedoeld bent om te doen.

(Deng Ming Dao)

Marina Hollands-Windemuller richtte in 2012 (samen met Nathalie Tolk), het onderwijsplatform HARTverwarmendWijs Limburg op (een regio van het landelijke HARTverwarmendWijs). Iedere 2 maanden organiseren zij onderwijsavonden voor onderwijsvernieuwing in Limburg met als pijlers verbinden en inspireren.