'Een appèl tot het vormen van een gemeenschap waarin iedereen een thuiswedstrijd kan spelen'
9 december 2013
De vmbo-school waar Iko Doeland als schoolleider werkt, staat in Rotterdam-Zuid. De leerlingen op zijn school wonen en leven in het epicentrum van de problematiek die Ilias el Hadioui beschrijft in zijn essay Hoe de straat de school binnendringt. Stedelijke jongeren groeien op in verschillende leefwerelden: die van de thuiswereld, de schoolwereld en de straat. In die werelden is sprake van een serieuze mismatch. Zijn blog over normatief pedagogisch handelen, over tact en praktische wijsheid: 'Het gedrag van deze jongeren is een appèl tot het vormen van een gemeenschap waarin iedereen een thuiswedstrijd kan spelen en niemand meer wordt buitengesloten.' Zie ook 'Ik, de Leraar'
Ilias el Hadioui (1983) is een jonge socioloog - en niet zomaar een socioloog - verbonden aan de Erasmus universiteit van Rotterdam. Zijn onderzoeksterrein beslaat het opgroeien van grootstedelijke jongeren in een gefragmenteerde samenleving.Dat het opgroeien van die jongeren niet eenvoudig is en voor leraren een groot pedagogisch probleem, is meteen duidelijk voor wie in grootstedelijke gebieden lesgeeft. Ilias el Hadioui maakt niet alleen een messcherpe analyse van de problemen voor het onderwijs van vandaag, hij ondersteunt scholen eveneens bij het zoeken naar een antwoord op pedagogische problemen waar docenten zich dagelijks voor gesteld zien. Verstaan van wat er in de groepsdynamiek gebeurt, helpt docenten intelligent te handelen in situaties waarin de straatcultuur het klaslokaal binnenkomt.
Pedagogische mismatch
De school waar ik werk, staat in Rotterdam-Zuid. Het is een vmbo en de leerlingen op mijn school wonen en leven in het epicentrum van de problematiek die El Hadioui beschrijft in zijn essay Hoe de straat de school binnendringt. Stedelijke jongeren van vandaag groeien op in verschillende leefwerelden: die van de thuiswereld, de schoolwereld en de straat. Waar die werelden in het verleden goed 'matchten', is er nu sprake van een serieuze mismatch. Die leefwerelden geven dermate tegenstrijdige codes mee dat van ingroeien in een coherente samenleving geen sprake is.
De school waar ik werk, staat in Rotterdam-Zuid. Het is een vmbo en de leerlingen op mijn school wonen en leven in het epicentrum van de problematiek die El Hadioui beschrijft in zijn essay Hoe de straat de school binnendringt. Stedelijke jongeren van vandaag groeien op in verschillende leefwerelden: die van de thuiswereld, de schoolwereld en de straat. Waar die werelden in het verleden goed 'matchten', is er nu sprake van een serieuze mismatch. Die leefwerelden geven dermate tegenstrijdige codes mee dat van ingroeien in een coherente samenleving geen sprake is.
Dat is vooral pijnlijk omdat deze jongeren in een belangrijke fase van identiteitsvorming zitten, maar zich nergens een thuiswedstrijd spelen. Thuis is sprake van de traditionele cultuur of volkscultuur. School is een leefwereld die vooral feminien is en die vooral door softe codes als zelfreflectie, zelfexpressie en zelfontplooiing wordt beheerst.
De individualisering en de neo-liberale samenleving heeft misschien mooie vrijheden gebracht, maar de bevrijding van gezin, geloof en gemeenschap heeft niet zozeer vrijheid gebracht, maar veeleer een risicosamenleving (Ulrich Beck) waarin massaconsumptie, massamedia en de noodzaak van het hebben van een zekerelifestyle jongeren voor enorme dilemma's plaatsen. Kiezen is een groot probleem. Je wilt ergens bij horen en de druk van de groep is dan enorm groot. De vermeende vrijheid blijkt toch ook zijn ketenen te hebben en jongeren in de kreeftenmand van de consumptiemaatschappij, lifestyle en massamedia te houden.
Wanneer er van minder gemeenschap sprake is en de straat niet zozeer publieke ruimte is, maar eerder publieke leegte, dan kun je op je klompen aanvoelen dat jongeren in dat vacuüm de gelegenheid te baat nemen om hun eigen lifestyle te ontwikkelen. De straatcultuur is geboren en de masculiene codes die daar bij horen, verstaan we als feminiene onderwijsmensen slecht.Appèl
Een pedagogische match vinden vraagt van docenten een enorm empathisch vermogen en een zekere praktische wijsheid die ertoe moet leiden leerlingen op school geen uitwedstrijd te laten spelen. Volharden in een houding die ze mores zal leren volstaat niet. Het gaat om een subtiel gevoel van wat er nodig is in situaties waarbij leerlingen niet hun posities in de groep kwijtraken, op hun straatgedrag worden aangesproken en tegelijkertijd als mens recht overeind kunnen blijven.
Een pedagogische match vinden vraagt van docenten een enorm empathisch vermogen en een zekere praktische wijsheid die ertoe moet leiden leerlingen op school geen uitwedstrijd te laten spelen. Volharden in een houding die ze mores zal leren volstaat niet. Het gaat om een subtiel gevoel van wat er nodig is in situaties waarbij leerlingen niet hun posities in de groep kwijtraken, op hun straatgedrag worden aangesproken en tegelijkertijd als mens recht overeind kunnen blijven.
Normatief pedagogisch handelen betekent dan met praktische wijsheid en tact particuliere situaties tegemoet treden. Het gaat om het soort tact die er op gericht is individuen in te sluiten in een gemeenschap die het goede nastreeft en die er niet op uit is individuen omwille van hun gedrag uit te sluiten. Ik zou haast willen zeggen dat we op Levinasiaanse wijze het gedrag van de ander als een appèl te verstaan tot het vormen van een gemeenschap waarin iedereen een thuiswedstrijd kan spelen. (… en niemand meer wordt buitengesloten' --> Zie ook de laatste uitgave van hetkind: Ik, de Leraar, redactie)
Inzicht in deze mismatch en deze herkennen in de praktijk en samen met collega's naar handelingsalternatieven zoeken is onder begeleiding van Ilias el Hadioui een verkwikkende ervaring. Op mijn school in Rotterdam-Zuid zullen we nog een aantal bijeenkomsten met Ilias el Hadioui aan de slag gaan. De eerste lezing en de eerste masterclass bood veel inspiratie en herkenning. Maar bovenal: vertrouwen dat we een handelwijze zullen ontwikkelen waarmee we de problemen in onze school zullen weten om te buigen en voor de leerlingen een krachtige leeromgeving zullen ontwikkelen. Opgroeien is een ding, maar ingroeien in een samenleving waarin je door te participeren echt thuis voelt, is natuurlijk waar het om draait.
Het knappe van El Hadioui's boek is dat hij de belofte van de flaptekst waarmaakt. Het wetenschappelijk debat, het publieke debat en de dagelijks praktijk in het begeleiden van stedelijke jongeren kent weinig overlap. In zijn essay zorgt hij daar zeker voor. Bovendien weet hij op effectieve en intelligente wijze deze overlap te creëren in het werken met docenten. Het is mooi om te zien hoe hij dit probleem in een dialoog met docenten op een hoger plan brengt en docenten weet te inspireren en te enthousiasmeren.
Het knappe van El Hadioui's boek is dat hij de belofte van de flaptekst waarmaakt. Het wetenschappelijk debat, het publieke debat en de dagelijks praktijk in het begeleiden van stedelijke jongeren kent weinig overlap. In zijn essay zorgt hij daar zeker voor. Bovendien weet hij op effectieve en intelligente wijze deze overlap te creëren in het werken met docenten. Het is mooi om te zien hoe hij dit probleem in een dialoog met docenten op een hoger plan brengt en docenten weet te inspireren en te enthousiasmeren.Iko Doeland gaat in het blog ‘Onderwijstijd’ op zoek naar antwoorden op vragen over het onderwijs in onrustige tijden. Welke antwoorden heeft de 21e eeuw nodig op het gebied van onderwijs? Hij werkt momenteel als schoolleider ad interim op een vmbo-school met zo’n 70 verschillende nationaliteiten in Rotterdam Zuid, het Rotterdams Vakcollege De Hef.
Reacties