'Double bind': De dubbele boodschap aan leraren

27 januari 2018

'Kort gezegd zendt de overheid twee boodschappen uit naar leraren. De eerste is dat alles wat we doen meetbaar en controleerbaar moet zijn en het anders niet zou tellen. En de tweede is dat leraren hun professionele ruimte, moeten nemen', aldus Hester IJsseling. Deze twee opdrachten zijn volgens haar niet met elkaar verenigbaar, je kan het immers nooit 'goed' doen als het ene in strijd is met het ander. 'Niets maakt ons krachtiger en rechtvaardiger dan leren omgaan met die onzekerheid...' 

De psycholoog Gregory Bateson heeft het verschijnsel van de dubbele boodschap in de jaren vijftig omschreven als 'double bind'.

Een double bind is een verontrustend dilemma in de communicatie waarbij een individu of groep verschillende boodschappen ontvangt, die elkaar onderling tegenspreken. Hierdoor ontstaat een situatie waarin een adequate respons op de ene boodschap resulteert in een inadequate respons op de andere, en vice versa, zodat men altijd in gebreke blijft, welke respons men ook geeft. Double bind leidt tot een vorm van controle zonder openlijke dwang. De verwarring maakt het moeilijk grip te krijgen op de situatie teneinde succesvol verzet te plegen.

Bepaald geen teken van gezonde onderlinge verhoudingen, zou je zeggen.

Ik denk dat ik veilig kan beweren dat leraren veelal de voorkeur geven aan het beroep op verantwoordelijkheid en professionele ruimte. De overheid lijkt ondanks sommige uitlatingen toch sterk te neigen naar controle.

Die hang naar controle, soms denk ik dat het niets anders is dan een neurotische afweerreactie tegen de existentiële onbeheersbaarheid waarmee we te maken hebben, in het menselijk bestaan in het algemeen en in het onderwijs in het bijzonder.

Lees verder. 

Hester IJsseling is sinds mei 2017 verbonden aan de pabo van de Thomas More Hogeschool te Rotterdam als lector ‘Professionaliseren met hart en ziel, samen leren en samenleven in een wereldstad’ en tevens doctor in de wijsbegeerte.