‘Denken voor de ander: een onbewuste gewoonte’

13 april 2013

Laat de kinderen hun eigen waarheid hebben. Volgens Robert Tannemaat is het een fundamentele keuze, met grote gevolgen. Voor ouders, voor leraren en – het allerbelangrijkste - voor de kinderen zelf. Hij schreef er een blog over. ‘Denken voor de ander: een onbewuste gewoonte, maar niet erg effectief.’

Iedereen heeft de neiging om in meer of mindere mate de ander te overtuigen van zijn of haar waarheid. Vaak omdat dit jou als ‘afzender’ een veilig gevoel geeft. Maar schiet de ander er werkelijk wat mee op? Je herkent dit vast uit eigen ervaring met je partner, familie of vrienden. Vaak blijkt dat jouw waarheid helemaal niet ook het beste is voor de ander.

In het onderwijs gebeurt dit ‘spel’ ook. Het is algemeen en breed geaccepteerd dat het ‘goed’ is om kinderen - door verplicht te laten luisteren naar herhalende informatie, en dit dan te toetsen -  te overtuigen van de waarheid van de leraar, de boeken, en de maatschappij. En ze zo voor te bereiden om als volwassenen goed te kunnen leven in deze samenleving. Want dat is het allerbeste voor iedereen. Toch? Of niet?

Klopt dat wel? Het is wel duidelijk dat de huidige manier van onderwijs het uiterste vraagt van docenten en het resultaat nog erg tegenvalt. Dus waarom er mee doorgaan? Wat zou er gebeuren als we ophouden met het proberen te overtuiging van kinderen van het ‘gelijk’ van ons als volwassenen, door middel van verplicht ‘aanleren’ en toetsen van vastgelegde leerstof? Ontstaat er maatschappelijke chaos? Valt alles uit elkaar? Regeert de angst?

Echter, is er ooit iets constructiefs ontstaan uit angst? Nee toch.

Het is gewoon niet meer dan de collectieve projectie als maatschappij waarin we denken dat het voor het systeem het beste is als iedereen hetzelfde doet en ook op dezelfde manier. En als we dit allemaal blijven geloven en doen, komt er nooit ruimte voor verandering en groei. Dan houden we elkaar vast in de overtuiging dat we moeten leren en leven vanuit angst voor het mislukken van het systeem zoals die nu is. En dat we nog harder moeten doen wat we al doen om te voorkomen dat het misgaat.

Oeps! Een vicieuze cirkel, de verkeerde kant op. Heeft Einstein al niet eens gezegd dat je problemen niet oplost met dezelfde gedachten als die het probleem hebben gecreëerd?

In het onderwijs doen we, weliswaar op heel veel verschillende manieren, dit: we leren kinderen dat ze op dezelfde, gebruikelijke, collectieve manier moeten denken en handelen. Want dat is het handigst (veiligst?) om alles te houden zoals het is.

Het is onbewuste gewoonte, dat is zeker. Maar het is niet echt effectief, als je kijkt naar de staat van onze samenleving.

Stel je voor dat we kinderen hun eigen waarheid laten houden. Wat zouden ze doen? De angst is misschien dat de zorgvuldig opgebouwde (en gecontroleerde) maatschappij in verval raakt. Maar dat is toch al gaande, dus laten we niet doorgaan op de oude weg. Ik geloof dat als we dit doen, ze zich los kunnen maken van de onbewust drang van de massa om te voldoen aan het gewenste gemiddelde. En dat ze dan de kracht in zichzelf kunnen ontdekken en als ambacht doen waar ze echt goed in zijn. Wat een werkelijke bijdrage levert aan een vruchtbare manier van samenleven.

Stel je voor dat het zo is. En hoe gemakkelijk alles dan kan gaan. Je ziet nieuwe mogelijkheden voor problemen en komt er achter dat het allemaal niet zo lastig was als je eerst dacht. Het enige wat nodig bleek, is de keuze om het vertrouwde geloof in het bekende even los te laten en de moed hebben om in te zien dat er een kracht in jezelf schuilt die het beste functioneert los van alle zelfopgelegde verplichting aan het oude. Dan gaan er een wereld open. Stel je de nieuwe mogelijkheden, eenvoud en vooral het plezier hiervan voor.

Jij bent zelf de mogelijkheid, inspiratie en de kracht. Dus waar kies je voor? Eenmaal gekozen wordt het allemaal zo veel eenvoudiger. Laat kinderen ook zelf kiezen wat, hoe en wanneer ze leren. En geef ze het vertrouwen en de steun om dit te doen. Zonder verplichtingen.

Robbert Tannemaat

Robert werkt met De Groeierij om kinderen, jongvolwassenen en hun ouders weer in verbinding te brengen met het leren en leven vanuit plezier en passie. Dit is zijn blog.