De zoektocht van een school naar integratie, uitdaging en succes

21 december 2017

Daniela van 14 zit op de speciaal-onderwijssectie van de International School of Brussels. Ze kreeg een hersentumor als peuter en kampt nu nog met de gevolgen daarvan, in de vorm van leerproblemen. Als ze op een dag mee gaat doen aan een toneelvoorstelling op school, maar niet heel enthousiast blijkt te zijn, is daar Carl, Daniela’s toneelleraar. Daniela’s moeder Jacqueline Tordoir vertelt hoe Carl haar dochter aan het stralen kreeg.

Mijn dochter Daniela (14) zit op de International School of Brussels. De missie van de school is: iedereen geïntegreerd, uitgedaagd en succesvol. Van de drie missiedoelen weten wij als ouders dat “uitgedaagd” (challenged) er één is die Daniela mag afvinken, al sinds dat ze drie jaar was, toen er een hersentumor bij haar werd geconstateerd. Gelukkig ligt haar een jaar durende intensieve ziekenhuisbehandeling nu ver achter ons, maar ze kampt wel nog elke dag met de gevolgen, in de vorm van leerproblemen.

Daniela zit in de “speciaal onderwijs”-sectie van de school. Dit betekent dat ze daar het grootste deel van haar dag doorbrengt in een kleine klas met een groep van 6 kinderen. Voor Nederlands en Toneel mag Daniela naar de reguliere “Middle School”. Ze voelt zich daar het meest thuis en geniet van de lessen, omringd door grotere groepen leerlingen zonder specifieke problemen, maar kampt tegelijkertijd met het etiket “speciaal-onderwijskind” dat ze op deze school draagt. Ondanks de fantastische inspanningen van haar juffen in het speciaal onderwijs, blijft ze zich afvragen waarom ze niet, net zoals de anderen, altijd met de reguliere klassen kan meelopen. Er is een groot verschil in niveau tussen beide secties. Daniela zweeft er tussenin, op cognitief, emotioneel en sociaal vlak. Het is niet eenvoudig. Samen met haar leerkrachten zijn we continu op zoek naar de andere twee missiedoelen: integratie en success.

Jungle Book
Onlangs kwam het opeens voorbij: integratie, uitdaging en succes als één organisch geheel, toen Daniela haar rol vertolkte as Wolf 3 in de “Jungle Book”-theaterproductie van de school. Een goede reden om eens te gaan praten met Carl Robinson (29), haar toneelleraar, om er achter te komen wat zijn pedagogische benadering is. Carl kreeg 40 leerlingen zo ver om mee te doen aan zijn Jungle Book-productie, waarvan 26 op de bühne. Anderen deden kostuums, werkten achter de coulissen, of deden maskers, make-up of scenografie. Repetities namen 48 uur in beslag, vier maanden lang, met drie opvoeringen aan het eind voor een totaalpubliek van 500 mensen.

Toen de repetities begonnen merkten we op dat Daniela er niet helemaal voor ging. Het enthousiasme ontbrak. Carl bevestigde dat ze erg teruggetrokken was en bang om haar stem te laten horen. Ze zat liever in een hoekje dan dat ze naar voren trad, ze fluisterde liever dan dat ze haar stem verhief of eens een flinke brul liet horen. Hij zag meteen wat de uitdaging was voor haar: ze was het enige speciaal-onderwijskind en samen met een andere leerling de enige uit de lagere klas 7. De rest kwam uit hogere klassen, tot en met klas 12.

Dus hoe kregen we dan uiteindelijk toch een breedglimlachende Wolf 3, stralend op de bühne? Eén die al roepend dat dit het mooiste moment was in haar hele leven, haar mede-acteurs knuffelde en met grote waardigheid complimentjes ontving over hoe ze haar tekst zo mooi had weergegeven en zo prachtig in haar rol gebleven was als wolf? Dit gingen we aan Carl vragen.

Vertrouwen
Carls belangrijkste boodschap is Vertrouwen. Hij vindt het opbouwen van vertrouwen in een groep belangrijk voor de samenhang en de samenwerking en doet dit als zijn eerste opdracht bij het begin van welke theaterproductie dan ook. Carl gebruikt hiervoor oefeningen (zoals geblindoekt geleid worden door je mede-leerling door een smalle gang met obstakels bijvoorbeeld) die je terug kunt vinden op zijn blog. Zijn doel is dat elke leerling zich veilig voelt en dat hij/zij erbij hoort en deel uitmaakt van een geheel, maar ook dat elke leerling weet dat hij/zij zijn eigen unieke inbreng heeft in een groep. Verschillend zijn is meer dan alleen oké: het is essentieel en moet zelfs gekoesterd worden. Carl weet uit ervaring dat er weinig kinderen zijn die zich helemaal op hun gemak voelen wanneer de toneelrepetities beginnen; in deze groep was Daniela zeker niet de enige die zich angstig en geremd voelde. Er zaten ook kinderen in de groep die net waren begonnen met Engels te leren spreken. Door oefeningen gericht op het opbouwen van vertrouwen, werden de kinderen zelfverzekerder en leerden ze ook elkaar vertrouwen.

Risico
Carls volgende stap was om een veilige omgeving te scheppen waarin de kinderen werden aangemoedigd om risico’s te nemen en elkaar opbouwende kritiek te geven, zonder elkaar te veroordelen. De kinderen bloeiden op, wetend dat de kritiek nooit persoonlijk was bedoeld. Ze gingen beter acteren. De groep ging hechter samenwerken en begon als geheel beter te presteren. Het nemen van risico’s werd gestimuleerd door kinderen opdrachten te geven die hun verbeelding vergrootte. Ze kregen onmogelijke taken waaraan iedereen moest deelnemen, hoe risicomijdend je ook was. Het geheim zat in de benadering. Als er aan je gevraagd wordt om jezelf binnenstebuiten te keren of je een manier moet vinden om de achterkant van je hoofd te zien, dan moet je wel een risico nemen.

Facilitator
Een andere sleutel tot Carls success was het creëren van een een omgeving voor een actieve deelname van de kinderen. Hij ziet zijn rol meer als facilitator dan als regisseur. De ideeën waar de kinderen zelf mee komen, vormen de bouwstenen van het theaterstuk. Er is wel een script, maar dat is flexibel. Carl: ‘Kinderen komen met fantastische ideeën, ik zou gek zijn om die niet mee te nemen! Het proces is vele malen belangrijker dan het eindproduct.’ Ieder kind in The Jungle Book was een competente partner in het proces dat leidde tot de uiteindelijke opvoering.

En Daniela, hoe verging het haar? Toen Carl opmerkte dat zijn oefeningen om vertrouwen te bouwen niet direct een effect hadden op Daniela’s gedrag, of althans niet genoeg om ook van haar een actieve deelneemster te maken in het process, greep hij in. Een klein duwtje was al genoeg. Hij nam haar apart en vertelde haar dat ze dapper moest zijn. Dat als er niks van haar uitging, er ook geen respons ging komen. Dat ze de anderen de gelegenheid moest geven om ook van haar te leren, van de energie die ze kan uitstralen, van haar mooie manier van bewegen. Dat andere kinderen haar dan weer advies konden geven over wat nog beter kon en haar konden helpen als ze haar tekst kwijt was. De boodschap die hij haar meegaf was er een van vertrouwen en het durven nemen van risico’s, samen met een vangnet voor als het fout ging. Het had succes. Bij de volgende repetitie gaf Daniela een vertolking van een boze wolf. De reacties kwamen en bleven komen en stukje bij beetje leerde ze zich in te leven in haar rol van Wolf 3. Ze had geen hulp meer nodig, ze kende al haar tekst van voor naar achteren.

Als Shakespeare gelijk had met zijn ‘All the world’s a stage’[1] (de hele wereld is een podium) heeft Carl een manier gevonden om dat podium een plaats te geven in Danielas wereld en ons een antwoord gegeven hoe je integratie, uitdaging en succes kunt combineren.

Jacqueline Tordoir is Mama van Daniela en Business Developer en Project Coordinator voor de Universal Education Foundation die ‘Learning for Well Being’ promoot.

[1] William Shakespeare – As You Like It