De Tobiasstroom: 'Het is hier zo klein. Als leerling kun je maar moeilijk aan de aandacht ontsnappen.'

10 oktober 2016

‘Welkom! Ik hoor hier bij het meubilair.’ Docent Pieter Oudt (61) van de Tobiasstroom in Zeist glimlacht. ‘Ik ben er dagelijks van acht tot vijf, ook als ik geen lessen draai.’ Opgetogen tikt hij met zijn vuist op de leuning van een houten troon. Het is een eindexamenopdracht, gemaakt door een van zijn leerlingen van deze vrije vmbo-school met leerwegondersteuning. Beatrice Keunen loopt een dagje mee met Pieter Oudt, die na 'eerste huisman van Nederland' te zijn geweest terugkeerde naar zijn beroep als docent. 'Ik ben geen generaal, geen plannenmaker. Maar ik ben wél de soldaat in de loopgraven.'


Elk kind moet het onderwijs krijgen dat ’t verdient. Anders redden leerlingen het niet. Zeker niet de kinderen met een kras of  ‘n deukje. Krijgen zij niet het onderwijs dat hen past, dan raak je niet alleen deze leerlingen, maar zadel je de hele maatschappij met schulden op. Afkicken kost geld, zeg maar. Je laat kinderen ook onderpresteren in hun sociale en cognitieve ontwikkeling als je geen passend onderwijs biedt. Dat moet je als school vóór zijn. Dat is volgens mij de grote onderwijstruc.’

Gebarend wandelend door de expositieruimte van de school vertelt Oudt gepassioneerd over de ‘jongens en meiden’ die er binnenkomen. ‘Wantrouwend, bang, getraumatiseerd. Sommigen zaten zelfs enkele maanden thuis. Ze durven niet meer naar school. Hun vertrouwen proberen terug te winnen, dat is het eerste dat we hier doen. Door ze te zién. Elk kind wil zich gezién weten. En van daaruit terug naar de basis: leren jezelf te worden en te zijn.’

Hij neemt plaats op de volgende eindexamenstoel gemaakt van steigerhout met twee Mickey Mouse-oren. Murmelt: ‘Typisch Jeroen’. Zegt: ‘Neem Kim. Een meisje, toen ze hier binnenkwam, ont-zet-tend op haar hoede. Verstopte zich achter zichzelf. Daar nemen we de tijd voor, daar besteden we extra aandacht aan. Docenten, leerlingen én, zo belangrijk, de ouders. Wij beseffen ons dan allemaal: wij zijn belangrijk voor Kim. Wij kunnen het verschil maken in haar leven.’

Bijna zeventig 12- tot 18-jarige leerlingen telt de VO-school. Ze stromen in vanuit De Tobias-basisschool (voor speciaal onderwijs) of het regulier onderwijs. Oudt is er sinds 1995 docent diverse vakken: wiskunde, typen, fietsen maken, koken, biologie. ‘En tot nog toe zelden ziek geweest. Dat wil je hier ook niet zijn. Zo prettig werken we allemaal samen. Niet voor niets heten we de ‘zingende school’. Voor ons horen zang en toneel, maar ook tuinbouw, koken en gym binnen het algemeen vormend, vrije schoolonderwijs.’

‘Het is hier zo klein. Als leerling kun je maar moeilijk aan de aandacht ontsnappen.’

Hij opent de deur naar de schoolgang: ‘En het struint hier allemaal heerlijk door elkaar. De kleintjes van de basisschool, de groten van het VO. Iedereen met ‘n eigen gebruiksaanwijzing. Bij de sport- en speldag zaten ze onlangs samen in de kruiwagenrace. Bij de lunches eten ze samen. Wist je dat die hier half-biologisch zijn, met rabarber, boontjes, courgettes uit eigen tuin. Het is hier zo uniek. We werken voortdurend samen. En daarin zit ‘m de menselijke maat. Die voel je hier aan alle kanten. Het is hier zo klein. En dat heeft natuurlijk voor- en nadelen. Als leerling kun je maar moeilijk aan de aandacht ontsnappen. Ontsporen is lastig. Roken, drugsgebruik, het valt direct op. Samen met de ouders leiden we je dan weer terug naar de juiste weg. Het is veilig hier. Kluisjes hebben we niet. We zouden ze niet eens willen. Dat zegt genoeg.’

Een korte stilte. Gezeten op een stoelontwerp van sloophout leest Oudt voor. Een citaat uit het eindwerkstuk van Linda, getiteld: ‘Dyslexie en ADHD. Voor jou en de mensen om je heen’. Ze koos – ondanks of misschien dankzij haar dyslexie - voor het schrijven van de eindopdracht. Oudt:

‘In groep vijf wilde ik niet als enige leerling werken op de computer. Ik zocht altijd excuses om ook uit boeken te mogen werken. Dan werd er weer gezegd dat ik mijn best niet deed. Maar ik wilde gewoon niet anders zijn. In groep acht kreeg ik te horen dat ik ADHD had. Het was een opluchting, maar ook weer niet. Nu was ik nog meer anders dan de anderen. De lerares snapte me niet, ze zei me steeds dat ik niet wilde leren. Na dat jaar ging ik naar De Tobias en daar ging een wereld voor me open. Hoe zwaar mijn ouders het hadden met mij en hoeveel ze voor me deden, zie ik nu pas in.’

Oudt, het script legt hij opzij: ‘In die laatste zin herken ik mezelf als vader. Die gaat indirect over het verdriet en de onmacht van die ouders. Drie van onze vier dochters zijn in 1987 geadopteerd uit Zuid-Korea: een moeilijk lerende tweeling van vijf en een meisje van 2,5. Werd mijn vrouw José, nadat we de kinderen hadden opgehaald, prompt zwanger. Ze zijn inmiddels alle vier het huis uit. Maar we hebben met die tweeling een hele pittige tijd gehad.‘

‘Als echtpaar kozen we bewust voor mijn taak als huisman. Ik verzorgde de kleintjes en mijn vrouw maakte een glansrijke carrière in het bedrijfsleven.’ Lacht: ‘Tsja, Ik was een van de eerste huismannen in Nederland. Heb zelfs in de Opzij gestaan. Tot de pubertijd, toen bleek richting geven aan die twee meisjes voor mij zo lastig. Ze snuffelden, net als sommigen hier, graag buiten de lijntjes. Kort samengevat: bij cameratoezicht hadden ze exact door hoe je buiten beeld kon blijven...’

‘Als je spreekt over passend onderwijs denk ik dat dit bij ons op school de sociaal-emotionele ondersteuning is. Daarmee doe je recht aan alle leerlingen die met ‘n zwaailichtje binnenkomen. Die scheiding tussen regulier en speciaal onderwijs… het kan volgens mij niet anders. In deze kleinschalige, veilige omgeving geven zij, met een klein beetje extra tijd, hun problematiek een plaatsje in zichzelf. Als dat lukt, kunnen ze volwaardig ‘n plek in de maatschappij vinden. Onze leerlingen zien zichzélf als wij het onderwijs zo inrichten dat het tegemoetkomt aan hun behoeften. Onze taak in dat proces? De rol van tijdelijke bypass.’

Beatrice Keunen is hoofdredacteur van Balans Magazine en Balans Kids. Voor meer informatie zie www.beatricekeunen.nl

Dit verhaal komt uit het eerste magazine van hetkind: Passend Onderwijs. Niemand buitengesloten.