‘De reis is belangrijk, maar het is niet zo dat níet aankomen het doel is geworden.’

13 september 2016

‘De pedagogiek is noch een verklarende, noch een begrijpende wetenschap. Het is een handelingswetenschap’, sprak Gert Biesta op 7 september in Driebergen: ‘Een betrokken wetenschap die er toe wil doen voor de praktijk waarin gehandeld wordt.’ Precies die betrokkenheid onderstreepte ISK-leraar Rob Bekker bij het in ontvangst nemen van het eerste exemplaar van Biesta’s Het leren voorbij: ‘We durven te doen en we durven niet te doen. We lopen niet in de weg op de weg van de leerling, we zijn niet kwetsbaar maar wel ontvankelijk en raakbaar.’ Lees hier Robs tintelende toespraak.

Een eer, het is een grote eer om namens mijn school die na ruim veertig jaar bestaan dan eindelijk binnenkort een naam krijgt dit boek van deze hoogleraar in de pedagogiek te mogen ontvangen.

Het wordt ons aangeboden, en toen we dat hoorden, hebben we even stilgestaan bij de vraag: is het passend dat wij van de Internationale Schakelklassen (ISK) in Utrecht een eerste exemplaar van Gert Biesta’s Het leren voorbij aannemen?

Altijd een echte vraag, zoals ik de benadering van de hoogleraar ervaar. Ik hoop in een paar minuten duidelijk te maken dat we daarop een antwoord weten.

Een boek van Gert Biesta heet The Beautiful Risk of Education. Hij noemt het pedagogisch perspectief uniek, terwijl het in vele landen in de marge is beland: Een volwassen omgang met de ander en het andere mogelijk maken. Dat is de inzet. De omvorming van wat gewenst wordt tot wat wenselijk kan worden geacht. Zo luidt de taak. Een pedagogiek van de onderbreking. Dat is de aard.

Als ik mezelf beschrijf dan staat er in de opsomming van mijn gedrag in de schooldans ook het woord ontregelaar. Als ik luister naar het gesprek om me heen in de pauzekamer van ons net nieuwe derde gebouw in Maarssen dan hoor ik hoe mijn jonge collega’s bespreken hoe ze met hun leerlingen, die ze dan één dag hebben gezien, de omgang met elkaar aan het opbouwen zijn, niet voorschrijvend maar prikkelend, tastend.

‘Ik doe liever niet gemakkelijk; het pedagogisch proces is onbeheersbaar dus laten we daar in positieve zin moeilijk over doen; benoem de complexiteit.’ Woorden van die strekking sprak Gert Biesta op deze plek in mei 2015.

De theorie zoals in deze zinnen van Gert Biesta en de praktijk op onze prachtige school gaan meer en meer hand in hand. En ik meen te weten dat die wijze boeken door niet veel van ons al gelezen zijn.

Een ander boek heet Goed onderwijs en de cultuur van het meten: ‘Goed’ is normatief, betoogt Biesta daarin, dus spreek samen over GOED (versus effectief, doelmatig, excellent). Kies voor meten wat we van waarde achten (versus belangrijk verklaren wat kan worden gemeten).

Dat is waar steeds meer gesprekken op de Internationale Schakelklassen over mogen gaan, over wat wij van waarde vinden, en wat onze taalgezellen van waarde vinden.

Bezwijk niet voor de verleiding van de schijnbare exactheid. Ken het onderscheid tussen belangARM en belangRIJK. (‘Is het zo vaag genoeg om er iets mee te kunnen?’, vraagt de oude Chinees.)

Pedagogische intuïtie: vertrouw in het kind. Begin met vertrouwen, en blijf in beweging. In de schooldans zijn we als leraar de ene keer leidend en de andere keer volgend. Afwisselend, afstemmend, tastend, soms in volle vaart, soms leggen we een boom over de weg opdat we met zijn allen kunnen stilstaan en onszelf onderbreken, in het vertrouwen dat we het sámen doen en dat we het samen dóen.

Complexiteit: de pedagoog schaakt met alle leerlingen op alle drie de borden: kwalificering, subjectivering, socialisatie, dus tast naar balans. Niets in het onderwijs is in zichzelf wenselijk (waartoe ….) het hangt af van wat men wil bereiken.

Wat wil je creëren via de ruimte die je de leerling laat? De reis is belangrijker dan de aankomst. Het spel om het spel is het echte spel, zoals een kind speelt maar in de wereld is willen winnen een middel om te blijven spelen. Dat betekent dat de reis belangrijk is maar daarmee is het niet zo dat niet aankomen het doel is geworden. Al onze leerlingen kwalificeren zich in het vervolgonderwijs na de vluchtheuvel die de ISK voor hen is.

Het gaat om de existentie van het kind, een bestaan in de wereld, met de wereld. Een pedagogiek van de onderbreking veronderstelt dat we risico toelaten.

Dat is wat ik mijn collega’s meer en meer zie doen, we durven te doen en we durven niet te doen. We lopen niet in de weg op de weg van de leerling, we kijken en luisteren, we zijn niet kwetsbaar maar wel ontvankelijk en raakbaar, en als we het even niet meer weten, als we haast krijgen, dan gaan we zitten, zitten met een mooi boek als dit.

Dank, hartelijk dank,
namens de hele school die binnenkort Ithaka College zal heten.

Rob Bekker

Rob H. Bekker is docent Nederlands op de Internationale Schakelklassen (Ithaka College) in Utrecht, een openbare school voor leerlingen die geen of weinig Nederlands spreken en die zich voorbereiden op een toekomst waarin het gebruik van de Nederlandse taal een belangrijke rol speelt.

Gert Biesta bekleedt vanaf 1 april de NIVOZ-leerstoel ‘Pedagogische dimensies van onderwijs, opleiding en vorming’ bij de Universiteit van Humanistiek. Hij opende woensdag 7 september de serie Onderwijsavonden in Driebergen waarmee NIVOZ/hetkind inspiratie, legitimatie en verbinding biedt aan onderwijs- en opvoedontwikkelaars en werkers, in het bijzonder leraren en schoolleiders om hen in hun praktijk te sterken.

Video Een (integrale) videoregistratie van de Onderwijsavond met Gert Biesta is binnen afzienbare tijd terug te zien op NIVOZ-website en op dit platform van hetkind.

Geert Kelchtermans op 29 september

Na Gert Biesta is de komst van Geert Kelchtermans – verbonden aan de KU Leuven – naar Driebergen (op donderdag 29 september) opnieuw een garantie voor een onderhoudende inspirerende Onderwijsavond. Scholen zijn plaatsen waar onderwijsprofessionals deskundig en geëngageerd gestalte geven aan hun beroep. Vertrekkend van deze positieve stelling bespreekt Kelchtermans drie onderling verbonden thema’s: praktijk, professionaliteit en verantwoordelijkheid. Zijn titel: 'Dé school, dé docent, dé directeur… bestaan niet’. Theater Maitland op landgoed De Horst vormt andermaal het sfeervolle toneel en de verzamelplek.

Lees hier meer over losse kaarten.