De psychische tatoeage die pesten heet

7 mei 2018

Een tatoeage op je lijf neem je niet zomaar: je neemt hem immers voor altijd, en als je ze alsnog wilt laten verwijderen, leveren ze littekens op je lijf op. Pascal Cuijpers, docent in Echt, twijfelt al een poosje. Tijdens zijn twijfels moet hij denken aan zijn leerling Saar, een meisje dat al sinds groep 5 gepest wordt en bij wie de pesterijen littekens op haar ziel hebben veroorzaakt die ze haar leven lang met zich meedraagt.

Ongeveer sinds mijn achttiende twijfel ik over het nemen van een tatoeage. Dat het er nog niet van is gekomen, heeft onder andere te maken met het feit dat ik niet zou weten welke afbeelding het meest geschikt zou zijn en óf er überhaupt wel een tatoeage voor mijn lijf geschikt zou zijn. Die twijfel heeft er al die tijd voor gezorgd dat ik tot op heden nog geen eeuwig plakplaatje op mijn huid heb staan.

Maar nu, op mijn eenenveertigste jaar, is de twijfel weer toegeslagen. Reden hiervoor is het toevallig bekijken van een site waarop een aantal tatoeages te zien waren die uit één enkele lijn waren getekend. Mijn speciale aandacht ging uit naar een aantal gestileerde bergen. Als mensen zouden vragen waarom ik hiervoor had gekozen, kon ik dan bijvoorbeeld zeggen dat het leven bestaat uit pieken en dalen, ofzo.

Mijn overpeinzingen over het wel of niet laten zetten van een tatoeage doen me denken aan een mentorles die ik in een recent verleden verzorgde over pestgedrag in de klas. Er bleek sprake te zijn van onderhuids opererend pestgedrag, in de vorm van het geven van slinkse opmerkingen aan het adres van Saar. Toen voor haar op een gegeven moment de maat vol was, stond ze na een les voor me terwijl een traan langzaam over haar wang naar beneden liep. Ik had geen idee. Ze vertelde me dat ze op de basisschool vanaf groep vijf was gepest. Nadat ze bij ons op school kwam, leek haar pestverleden ogenschijnlijk gewist en de bijbehorende littekens vervaagd te zijn.

Sinds enkele maanden werden deze oude littekens echter weer bruut opengereten door een aantal huidige klasgenoten. Met name in de pauzes en na school. Ik hoorde haar verhaal aan en vertelde dat ik haar zou gaan helpen. Een paar dagen later haalde ik een aantal leerlingen uit de klas, waaronder de twee hoofdpesters, een meeloper, een vriendin van Saar en enkele neutrale kinderen. Ik legde het probleem aan hen voor en vroeg of ze Saar en mij hiermee konden helpen. Mijn vraag aan deze leerlingen was een aanmoedigende vorm van waardering, waarmee ik hoopte in te zetten op hun positieve medewerking, zonder iemand te beschuldigen. En wat bleek: ze waren unaniem van plan te helpen om het pestprobleem op te lossen. Ook de pesters!

Nadat ieder een plan van aanpak had opgeschreven, bedankte ik dit groepje en ging, net als Saar, hoopvol de komende weken tegemoet. Door het bieden van mijn vertrouwen aan dit groepje leerlingen en niemand te beschuldigen, was hun loyaliteit naar mij toe groot. Zij gingen er wel eens even voor zorgen dat dit pestprobleem opgelost zou worden! De aanpak leek te helpen en ik was blij voor Saar en stiekem ook een beetje trots op mezelf.

Dat pesten een maatschappelijk probleem is, vertellen ons de cijfers die hierover beschikbaar zijn. Gemiddeld worden op alle scholen in ons land een op de tien leerlingen gepest. Wanneer we denken dat dit de grootste groep is die te maken krijgt met dit (a)-sociale groepsfenomeen heeft het mis. Hoe ouder we worden, hoe vaker pestgedrag voorkomt. Zo blijkt onder werknemers een op de acht mensen te worden gepest en lopen we in het bejaardenhuis zelfs een kans van een op vijf om gepest te worden. Cijfers waar we niet gauw rekening mee houden.

Wanneer iemand stelselmatig gepest wordt, is dit een vorm van psychische mishandeling, waarbij het slachtoffer levenslang littekens met zich meedraagt die meestal niet meteen zichtbaar zijn voor iedereen. Deze littekens op iemands ziel zijn onuitwisbaar. Net als een tatoeage. Het verschil is dat je zelf kiest voor een persoonlijk inktkunstwerk en niet voor een pestlitteken. Ik ben blij dat ik Saar heb kunnen helpen om het pesten te laten stoppen. Het idee van het laten plaatsen van de bergtattoo uit een lijn heeft me nog niet losgelaten. Zoals ik al zei staan de pieken en dalen als metafoor voor ons leven. Wat een fijn idee dat Saar op weg is vanuit haar persoonlijke dal naar een nieuwe piek in haar leven. Ik hoop van harte dat ze daar heel lang mag genieten van het rustgevende uitzicht.

Dit stuk is een geredigeerde versie van een artikel dat eerder verscheen in Parool.

Pascal Cuijpers is docent beeldende vorming op het Connect College in Echt. Hij publiceert o.a. in dagbladen, tijdschriften en onderwijsmagazines.