‘De professionele dialoog als antwoord op weg naar goed onderwijs’

5 maart 2015

Leerkrachten, intern begeleiders, directeuren, algemene directie, bestuurder en leden van de Raad van Toezicht van stichting Flore hebben zich gebogen over hun onderwijspraktijk en de daarbij horende verantwoordelijkheden. Met enige verbazing en met een zekere trots kijkt Adrie Groot naar het resultaat van deze denksessie. Zijn blog: ‘De professionele dialoog als antwoord op weg naar goed onderwijs.’

Na een ‘heerlijke’ verwarring stichtende presentatie - met o.a. de bevlogen en inspirerende woorden van Rita Pierson - gingen we aan de slag. Het spanningsveld tussen controle en vertrouwen werd al snel verkend. Controle wordt duidelijk ervaren als een handeling van bovenaf en verantwoording geeft veel meer het gevoel van eigenaarschap en regie. Opmerkelijk hoe alle deelnemers, in samenspraak, meer accent gingen leggen op eigen verantwoording en daardoor controle inperkten.

Er ontstond een levendige discussie over twee vragen:
Wat wil je meten? en Wat wil je weten?

Het METEN op organisatieniveau werd uiteindelijk niet alleen gekoppeld aan risico’s (vooral financiële), maar ook aan de behoefte aan gezamenlijk vast te stellen normen (en afspraken).

Maar de meeste aandacht ging echter uit naar de vraag naar het WETEN. Weten wordt gevoed door de ontmoeting, het professionele gesprek. De professioneel vertelt wat er is gedaan - met ondersteuning van data laat hij zien welke keuzes gemaakt zijn, wat de resultaten van die keuzes zijn geweest, welke interventies er gepleegd zijn en mogelijk welke conclusies voor het vervolg getrokken kunnen worden.  Data staat in dit proces in het teken van ondersteuning bij of dienstbaar aan de professionele dialoog. Een instrument dat ingezet kan worden door de professional.

• Door de professionele leerkracht, in het gesprek met de leerling en ouders over de ontwikkeling. Maar ook door dezelfde leerkracht, naar collega’s en de directeur om het ontwikkelingsproces van het kind of de groep te laten zien.


• Door de professionele directeur, in het voortgangsgesprek, maar ook in de dialoog met bijv. het schoolbestuur of de inspectie.


• Door de leerling, uitgaande van eigenaarschap, als middel om van zichzelf een beeld te vormen van het niveau van ontwikkeling en ten behoeve van de volgende stap.

Enige weken geleden had ik het genoegen om door mijn kleinzoon Lucas van 5 jaar uitgenodigd te worden bij zijn portfoliogesprek. Aan tafel vertelde hij in 20 minuten aan de leerkracht, zijn ouders en opa en oma waar hij goed in was, wat hij nog moest leren en waar hij trots op was. Het hele verhaal werd onderbouwd met tekeningen en smiley-lijstjes waarop je kon zien hoe hij zelf over onderdelen dacht. Een prachtig voorbeeld van eigenaarschap, een professionele dialoog en het gebruik van data. Feilloos kon Lucas de stand van zaken verwoorden en onderbouwen. Een genot om mee te mogen maken.

Als de kracht van WETEN en VERANTWOORDING zit in de professionele dialoog, het gesprek waarin data slechts een ondersteunende rol speelt, dan heeft dit uitgangspunt ook grote gevolgen voor de rol van de Raad van Toezicht, het College van Bestuur, de directie, maar ook voor de Inspecteur van het Onderwijs. Tijdens de denksessie werd namelijk duidelijk dat de behoefte aan WETEN niet ingevuld kan worden met als vertrekpunt kwartaalrapportages, gedetailleerde verslagen, overzichtslijstjes van alle scholen op thema, waarna vervolgens het woord aan de audit-commissie is.

Het WETEN  vraagt ons inziens om een ander middel. Namelijk een professionele dialoog waarbij degene die verantwoordelijk is, verantwoording aflegt. Hij vertelt een goed verhaal, vanuit een goede onderbouwing en relevante data. De Nederlandse Vereniging van Toezichthouders in de Zorg (NVTZ) heeft daar olv de directeur Marius Buiting een mooie handreiking “Zienderogen Beter” voor geschreven. Een krachtig pleidooi om van de één-dimensionale controlerapporten over te gaan naar meer-dimensionale verantwoording.

De komende weken gaan we verder met het invullen van het weten, vanuit de professionele dialoog. En dat doen we in gezamenlijkheid.

Dus met leerkrachten, directeuren, bestuur, GMR en Raad van Toezicht. Wat een inspirerend proces!

Adrie Groot is voorzitter van het College van bestuur bij stichting Flore in Heerhugowaard. Stichting Flore biedt 7.600 leerlingen kwalitatief hoogstaand onderwijs. Met ruim 700 medewerkers - verdeeld over 30 basisscholen en een servicekantoor - richten wij ons vol overgave op onze kerntaak: het beste uit kinderen halen. De 30 Flore-scholen zijn één in verscheidenheid. Iedere school heeft zijn eigen gezicht, onderwijsstijl en werkwijze. De ene school is groot, de andere klein. Er zijn dorpsscholen en stadsscholen. Er zijn traditionele scholen, brede scholen, een Dalton- en een Jenaplanschool en een school voor speciaal basisonderwijs.