De leraar reist langs onbekende, digitale wegen

5 september 2012

Kinderen maken intensief gebruik van ict en sociale media. Ze leren zichzelf – soms al op tweejarige leeftijd - allerlei nieuwe vaardigheden aan. De leraar - van een andere generatie - probeert bij te blijven en aansluiting te houden. Een groot deel realiseert zich dat de juiste toepassing en integratie van (sociale) media een grote meerwaarde kan hebben in het leerproces. Maar waar begin je? En – nog spannender - waar leidt het naartoe? Vier leraren en een schoolleider vertellen over hun reis langs onbekende paden.

De rol van de leraar verandert. Klassikaal kennis overdragen is minder urgent, veel kennis ligt immers letterlijk op straat. De leraar van de 21ste eeuw zal zich vooral onderscheiden als coach,  als begeleider van het leerproces. Hij weet sociale media op pedagogisch-didactische wijze in te zetten.

Het onderwijs van vandaag, heeft leraren nodig voor de dag van morgen. Het draait in het leerproces niet langer a priori om kennisoverdracht, maar veel meer om het samen verwerken en toepassen van informatie. De leraar is de spin in het web, geeft sturing waar het nodig is en stimuleert de leerlingen om elkaar te helpen.

Vier portretten van leraren ie zich afvragen hoe je met passie en plezier het leren van de toekomst kan vormgeven. Met hulp van ict en nieuwe media. Een klip-en-klaar antwoord is er niet. Het is een ontdekkingstocht, waarin je nieuwe, onbekende wegen inslaat en soms op onbegaanbare paden terechtkomt. Een reis waarin zowel leraar als leerling enorm veel kan leren.

Het was voor mij een voorrecht. Als leraar starten op een basisschool waar het concept heel dicht tegen mijn eigen visie op onderwijs aan lag. Ik vind het belangrijk om leerlingen actief te betrekken bij alle zaken die in de klas gebeuren. Ik voer daar vaak de gekende en vertrouwde kringgesprekken voor. Samen delen we wat we zien en horen.

Ik ben dit jaar heel actief geworden op Twitter. Maar deze tool gebruik ik nog niet met mijn leerlingen, al wil ik daar wel verandering in brengen. Ik zoek naar de juiste vorm.  Ik heb wel dromen en ideeën. Wellicht iets te grote ideeën. Voor leerlingen van 8 tot 10 jaar is een eigen twitter-account waarschijnlijk een brug te ver. Maar het starten van een weblog is makkelijker op te zetten. Kinderen kunnen daarmee actief worden. Eigen  teksten schrijven als posts, beeldmateriaal verzamelen en maken. Dan kunnen ze thuis eventueel verder.

De wereld thuis en in de klas komt via de digitale snelweg dichter bij elkaar te liggen. Onderwijs en samenleving komen meer in elkaars verlengde. Mijn eigen twijfel ligt vooral in het zetten van de eerste stap. Hoe ga ik beginnen? Hoe gaan we het samen doen? Wat zullen mijn collega’s ervan vinden? En vinden de ouders het wel een goed plan? Ik zie ze al aankomen, met beren op wegen en allerlei tegenargumenten.

Maar ook op dit vlak ga ik het partnerschap aan. Ook de wereld van ouders komt door de mogelijkheden van internet dichterbij bij die van kinderen te liggen. Ouders, de kinderen en ik, samen actief betrokken bij de ontwikkeling van het kind.  Dit schooljaar gaan we van start.

Martin Dogger is leraar bij OBS De Schatkamer in Zwolle
@martindogger

De basis van goed onderwijs zit in de relatie. Die tussen leerkracht en leerlingen, hun onderlinge relatie en de verbinding met andere dingen. Sociale media kan een rol spelen bij het versterken van die relaties.

Zo is het voor een leerkracht handig om leerlingen te volgen op twitter of facebook. De leerkracht krijgt een beeld van zijn/haar wereld. ‘Wat die allemaal twittert is niet normaal’, zei een collega van groep 7 die wel eens meekeek. Toen ik vroeg of ze er iets aan wilde doen, gaf ze te kennen dat ze te weinig kennis had.

Leerlingen communiceren met elkaar via twitter, facebook en hyves. De ene leerling is daar beter in dan de andere. Er zijn kinderen die twitteren zoals ze een gesprek voeren, een ander profileert zichzelf ermee en een derde leerling gebruikt het vooral als communicatiemiddel. Als je als leraar participeert, dan staan ze niet vreemd te kijken. Dan wordt een gesprek dat online al gestart was, op school verder gevoerd. Het gevolg is een wederzijdse betrokkenheid. ‘Heeft u dat filmpje gedeeld met meer mensen?’ en ‘leuk dat u trots bent op uw leerlingen’.

De laatste reactie is voor leerlingen veel waard. Soms krachtiger dan een duim omhoog in de klas of een schouderklopje in de klas. Het raakt de persoonlijke relatie en betrokkenheid tussen leerling en leerkracht!

Op een tumblr (blog) zet ik als leraar opdrachten, werkjes en soms weetjes van de klas en leerlingen. Soms zelfs een huiswerkopdracht die niet is uitgelegd in de klas. Op die manier kwamen leerlingen zelf op het idee om een virtueel prikbord te maken van het Nederlands elftal. Dit werd binnen twee dagen gedaan! Als een leerling het even niet wist, werd de vraag doorgespeeld naar een ander. Er werd geleerd door en met elkaar. Bovendien hadden de leerlingen een resultaat waar ze trots op waren. ‘Heeft u het al gedeeld?

En als dan een oud-leerling tussendoor nog even tweet hoe pi uitgerekend moet worden, heb ik het gevoel dat ik werkelijk iets met ze heb opgebouwd. En mijn bijdrage de juiste is.

Erwin Klaasse gebruikt 2.0 tools op de basisschool. Onder de naam Sjaboe creëert hij alles wat met nieuwe media te maken heeft, van een filmpje tot en met de iPad in de klas en van webtoepassingen tot en met uitleg hoe je zelf een blog kan starten over een bepaald onderwerp.

@Sjaboepaan

Ons brein lijkt zich van generatie op generatie te evolueren, met een explosieve snelheid. We zien  ‘drukke’ en andersdenkende kinderen. We labelen en problematiseren deze kinderen. Wat we weinig doen is om deze kinderen -  deze breinen – in te zetten op hun specifieke competenties en talenten. Ze motiveren, werken aan hun zelfvertrouwen en persoonlijk leiderschap. Dat vraagt andere skills, juist van de leraar. Maar dus ook het inzetten van andere media.

Als ik met leerlingen met autisme werk, is het van groot belang om aan te sluiten op het individuele curriculum. Als leraar is het belangrijk om hun eigen cognitieve leerstijl te willen zien en te begrijpen, hun andere manier van denken. Dat vraagt om perspectief nemen, afstemmen en kijken naar mogelijkheden!  Samen doelen stellen en zoeken naar wat het kind werkelijk drijft en motiveert.

Zo is er Max. Hij maakt filmpjes van cheats in games, plaatst ze op youtube en deelt ze met de wereld. En we hebben Bram, die een grote interesse heeft voor het universum en op twitter gelijkgestemden vindt. Maar ook Sander en Joëlle twitteren over wat hen bezig houdt. Ook bloggen mijn leerlingen hun teksten en creatieve uitingen en pluggen dat op twitter.

Juist voor mijn leerlingen, die soms zo lastig connectie vinden met hun omgeving, zijn nieuwe media een makkelijkere weg naar bestaansrecht, ze doen er toe en er ontstaat communicatie. Door de wereld uitgekotst, omdat ze volgens ‘het grote DSM-boek’ anders zouden zijn… Nee, dat zijn ze niet. Ze bouwen mee aan een nieuwe werkelijkheid, een platform om hun ‘kunsten’  ten toon te spreiden. De moderne hippie is alive!

Ben ik alleen maar positief? Natuurlijk niet. Zo vond ik in mijn twitterbox op een middag 59 berichten van leerlingen die mij in een discussie hadden betrokken over hoe slecht mijn vervanger wel niet zou zijn..!?  Open en bloot werd zij gevileerd! De dag erna was het aan mij om een lesje ethiek te verzorgen.

De toekomst? Nieuwe media nog vaker en concreter in de klas inzetten; het verder stimuleren binnen en buiten school; ouders betrekken, voorlichten en laten participeren in een klassenblog. Met andere woorden: co-creatie, verbinding laten maken met hun kind, begrijpen door los te (kunnen) laten en het recht te geven aan hun eigen ontwikkeling, eerlijk en open.

‘Je kunt de golven niet stoppen, maar je kunt wel leren surfen!’ zei Jon Kabat-Zinn ooit eens. Laten we samen de kennis mèt en over het kind delen. Met nieuwe media als krachtig middel.

Ronald Heidanus is leraar speciaal onderwijs cluster 4. Hij is autismespecialist op Brederocollege in Breda en schrijft over zijn praktijk op verschillende weblogs.

@ronaldheidanus
@onderwsrevolutie
@AutismePluspunt

Drie jaar geleden stapte ik als ‘zij-instromer’ in. Mijn behoefte om vanaf dag één overwicht te hebben, werd een onbewuste drang naar controle. Ik wilde regeren over mijn leerlingen, in plaats van reagerenop mijn leerlingen. Dus hield ik alles kort, kapte ik ze snel af en nam altijd zelf het initiatief. Juist deze verkrampte positie maakte leerlingen passief. Ik trok aan een dood paard.

Het omslagpunt kwam toen ik realiseerde dat ik de hardst werkende persoon in de klas was. Toen dat bij mij doordrong, wilde ik met mijn lessen een andere richting op. Leren in de 21ste eeuw vraagt om lesgeven in de 21ste eeuw. Dat houdt in dat je lesgeeft vanuit de belevingswereld van de leerling. Mijn gedachte werd: ‘Oke, jullie zitten op Twitter? Ik ga op Twitter.’ Met mijn account @fish3chips communiceer ik met leerlingen. Ik stuur linkjes naar nieuwe grammatica-uitleg op mijn blog, meldingen dat cijfers zijn ingevoerd, herinneringen voor toetsmomenten en over niet-Engels zaken.

Ik stuur elke tweet in het Engels en ik heb nog nooit tegen leerlingen gezegd dat ze in het Engels moeten reageren. Toch antwoordt 90 procent van mijn leerlingen in het Engels. Dat vind ik gaaf. In de les gebruik ik Twitter als backchannel  tijdens uitleg, voor interactieve quizzen en om de klas te overhoren. Het grote voordeel: alle antwoorden verschijnen op mijn digibord. Rondlopen om te zien wat leerlingen hebben opgeschreven, hoeft dan even niet.

Buiten de les bied ik mijn leerlingen mijn blog aan. Daarop staan onder andere alle grammatica-uitleg uit de les met extra oefeningen, tips voor het leren van de taalvaardigheden en links naar goede sites. Leerlingen kunnen voor de toetsweek terugkijken en extra oefenen. Op mijn forum stellen ze elkaar vragen over mijn vak. Op dagen dat ik lesgeef aan laptopklassen kunnen leerlingen individueel aan het werk en loop ik rond om hier en daar wat bij te sturen.

Het tijd- en plaatsonafhankelijk construeren van kennis noemen we tegenwoordig Flipping the
Classroom. Daar ligt volgens mij de toekomst. De ruimte die ik heb gegeven, is op een verantwoorde wijze overgenomen door mijn leerlingen. Dat bewijst voor mij de meerwaarde van sociale media.

Ik ervaar nu een beetje rust. Ik merk dat ze me nodig hebben. Ze helpen elkaar. En iedereen zoekt wat hij/zij nodig heeft. Eindelijk doe ik minder werk in de les en doen de leerlingen meer. Ofwel, de controle die ik heb losgelaten, nemen de leerlingen over. Het gaat de goede kant op zo.

Gijs Palsrok is leraar Engels op het Veluws College Walterbosch in Apeldoorn.
@Fish3Chips

Ik kan mij niet vinden in de notie dat leerlingen lusletters moeten leren schrijven en daardoor ongemotiveerd raken en uitvallen. Ik kan me niet vinden in de gedachte dat als kinderen niet tot de middenmoot horen zij uitvallen. Dit praten we elkaar echt aan. Kinder floreren bij de juiste interactie tussen leerkracht en leerling.

Ik kan mij wel vinden in de notie dat leerlingen anders communiceren dan hun leerkrachten en hun ouders. Daar is echter niets nieuws onder de zon. De grootste klacht van mijn vader was dat ik na een maand studeren over een andere vocabulaire beschikte dan gebruikelijk was in ons arbeidersgezin. De grootste klacht van mijn stagebegeleiders was dat ik “onderdeel was van een generatie die dacht dat alles kon en mocht en dat ook voortdurend in praktijk bracht.''

Onderwijsmensen behoren nu eenmaal tot de meest conservatieve mensen op deze aardkloot (ik ben een zij-instromer ;-) ). Is geen probleem, verandering gaat nu eenmaal zeer langzaam. In mijn periode als beginnend directeur dacht ik dat de klus wel binnen twee jaar zou zijn geklaard. Ik ga er nu vanuit dat elke diepe verandering, elke diepte implementatie een schoolloopbaan duurt.

Op mijn weblog schreef ik over mijn teleurstelling ten aanzien van het gebruik van de sociale media binnen mijn groep van collega directeuren. Ook daar geldt: elke diepte implementatie duurt een schoolloopbaan. En dan heb ik het nog niet eens over het feit dat Nederland Onderwijsland graag voor een stuiver op de eerste rij zit!

Han de Jonge
directeur basisschool Pierre Bayle

Marcel Kesselring is anno 2016 docent online communicatie (AVANS, opleiding communicatie), kwartiermaker online communities en oprichter van COschool.

@marathonkeje



De ICT-voorzieningen zijn op de meeste scholen dik in orde. Bijna elke klas heeft nu een digitaal schoolbord, met toegang tot internet. Maar over sociale media zijn nog veel vragen. Wat kunnen scholen precies met sociale media doen? Hoe ver moeten ze gaan? Hoe ver kunnen ze gaan? Er moet immers al zoveel.

Hoe zet je sociale media met succes in op school? Op die vraag geven 21 mensen uit het basisonderwijs antwoord in het inspiratieboek 'Sociale Media op de Basisschool'. De uitgave van de Stichting Mijn Kind Online is prachtig geïllustreerd, vooral dankzij de kindertekeningen. Het boek (120 bladzijde) bevat verhalen over inspirerende leerkrachten, directeuren en één klassenouder. Ze zijn bijna allemaal gevonden via Twitter.

Je vindt antwoorden op vragen zoals:

• Hoe zet je sociale media in voor een goed doel?


• Hoe kunnen wiki's je helpen bij je onderwijs?


• Hoe maak je de les spannender met QR-codes?


• Hoe maak je leerlingen mediawijs met een klassenblog?


• Hoe kun je apps benutten in de klas?


• Hoe vergroot je de ouderbetrokkenheid via sociale media?


• Hoe krijg je zieke kinderen via sociale media bij de les?


• Hoe stimuleer je creativiteit met sociale media?


• Hoe kun je Twitter in de klas gebruiken?


• Hoe help je verlegen leerlingen met sociale media?


• Hoe laat je kinderen verhalen maken met podcasts?


• Hoe leer je kinderen in diverse landen samenwerken?


• Hoe zet je een week zonder (beeld)schermen op?

 

Het boek is online te bekijken. Maar je kunt het ook bestelen door 24,95 euro plus verzendkosten over te maken via de website van www.mijnkind.online.nl of www.boeksocialemedia.nl