'De leraar doet ertoe. Maar wie is die mens nu eigenlijk die ertoe doet?'

13 februari 2015

'Ook al ben je als volwassene volgroeid, je ontwikkeling gaat door en dat vraagt om steeds weer zorgvuldig kijken naar waarom je doet wat je doet, denkt wat je denkt, voelt wat je voelt.' Samen met zo’n 300 anderen, was Anne van Hees op vrijdag 16 januari bij de Onderwijsavond met Peter Heerschop en Marcel van Herpen, dit keer in de vorm van een nieuwjaarsconference. Een avond vol verhalen, anekdotes, een traan en een lach. Toewerkend naar een eenduidige afsluiting: de leraar doet ertoe. In de weken die volgden mijmerde Anne door en vraagt zij zich af: Maar wie is die mens nu eigenlijk die ertoe doet? Zij probeert een vinger te leggen op de de kwaliteiten van de mens achter de leraar. 

Marcel van Herpen en Peter Heerschop ook in actie zien? Ze treden nog een derde keer gezamenlijk op, zonder in herhalingen te vallen. Op 18 maart (Eindhoven) en op 13 april (Heerenveen) stappen ze opnieuw het podium op en zullen ze elkaar (en het publiek) andermaal prikkelen en uitdagen. Een mix van speelse en serieuze woorden, waarin de gezamenlijke liefde voor het onderwijs en de betrokkenheid bij alle opgroeiende kinderen de boventoon voert.

De mens die leraar heet kent zichzelf. Peter en Marcel denken openlijk na over hun eigen leraarschap en dat van anderen.

Ook laten ze het publiek in de twee uur durende conference op verschillende wijzen de mens Peter en de mens Marcel zien. Geen onderwerp lijkt taboe: de doodgeboren kinderen van Marcel passeren de revue en Peter leest de briefwisseling met de organisatie van de Leraar van het jaar 2014 voor. We krijgen te horen hoe hem wordt gevraagd om bij zijn geplande voordracht tijdens de bekendmaking van de Leraar van het jaar, rekening te houden met de aanwezigheid van de minister. De brief vordert en mondt uit in de opdracht om geen toespelingen of anderszins te maken die mogelijk als kritiek kunnen worden opgevat. De aanwezige Leraren van het jaar bevestigen dat het uiteindelijk niet Peter Heerschop was die de presentatie in 2014 verzorgde. Hij weigert pertinent zichzelf en zijn goede bedoeling restricties op te leggen.

Bezinning: wie ben ik?

Het wordt duidelijk dat de mens die leraar heet zichzelf dan ook steeds weer leert kennen. Hij ontdekt wat hij goed kan en wat zijn bijdrage is in de maatschappij, maar ook welke kwetsbare kanten hij heeft. De dynamiek en complexiteit van het menszijn vraagt natuurlijk steeds weer om bezinning. Ook al ben je als volwassene volgroeid, je ontwikkeling gaat door en dat vraagt om steeds weer zorgvuldig kijken naar waarom je doet wat je doet, denkt wat je denkt, voelt wat je voelt.

Moed

De mens die leraar heet is moedig. Om zo elke dag weer de uitdaging aan te kunnen om zichzelf onder ogen te komen én zichzelf bij te sturen. Te durven zien welke onwenselijke neigingen hij heeft die een destructieve uitwerking hebben.

Dat deze neigingen onbewust en zelfs goedbedoeld kunnen zijn, wordt duidelijk aan de hand van een anekdote van Marcel. Hij vertelt over een vierjarige die beseft dat hij ''banaan'' is en dient te gaan spelen in de ''bruine hoek'', maar geen idee heeft waar deze zich bevindt en dit niet aan de juf kan vragen omdat zij haar ''rode (niet-vragen)sjaal''. Een sprekend voorbeeld over hoe het goedbedoelde “duidelijkheid en structuur” willen bieden, volledig kan doorslaan en zijn doel ver voorbij schieten.

Marcel deelt ook een verhaal uit zijn eigen privésituatie, over de zoon van zijn vrouw. Hij treedt een groep hangjongeren tegemoet en waagt meerdere pogingen tot oprecht contact met hen. Hij laat zijn kwetsbaarheid zien door hardop zijn hoop uit te spreken dat zijn stiefzoon weer veilig over straat kan. Marcel vertelt het zonder blikken of blozen. Maar mij slaat de angst om het hart, wanneer ik me inleef in zijn schoenen te staan. Het kan ook niet anders, dan dat dit voor hem een moment is geweest waarbij hij zijn moed heeft moeten verzamelen.

Humor

Buiten dat Peter en Marcel en veelvuldig voor elkaar kregen het hele theater in lachen te doen uitbarsten, worden eigen flaters hiervoor regelmatig gebruikt. De mens die leraar heet heeft humor. Hij lacht om zichzelf en situaties die zich voordoen in school. Marcel vertelt over de ochtend waarop hij een poster van een aap in de klas ophangt. De reden? Zijn leerling Bart wil niet schrijven. Hij hangt de poster in de klas, schrijft de tekst ‘Dit is Bart’ eronder en vertrekt om een kop koffie te halen. Bij terugkomst is de naam Bart eigenhandig doorgestreept en vervangen door een veelvoud aan ‘Marsel’.

Verbondenheid

De mens die leraar heet is verbonden met zijn leerlingen. Zonder RELATIE, geen prestatie immers. Iedereen die Marcel van Herpen en het NIVOZ kent, heeft deze uitspraak al meer dan eens gehoord. Ook op de nieuwjaarsconference mocht ie niet ontbreken. Verbondenheid met jezelf en de ander als psychologische basisvoorwaarde om te komen tot ontwikkeling. Peter legt de relatie tussen verbondenheid en onvoorwaardelijk vertrouwen in zijn herinnering aan juffrouw Diemel. De invaljuf die sinds enkele weken zijn ijzige, hoogzwangere juffrouw Van Groningen vervangt. Ze heeft zijn opstel gelezen en hem tot dan toe nauwelijks horen spreken, maar zegt hem: “Ik wil graag dat je het voorleest voor de klas, want ik denk dat je dat goed kunt.”

Mooie, hoopvolle woorden voor 2015 zoals ‘passend’ en ‘relatie’, maar de leraar is degene die het waar moet gaan maken. Laten we hem of haar daarom steunen en de eigen kracht laten (her)ontdekken!

Anne van Hees is coach en begeleider bij Hulp bij ADHD, een bureau dat ADHD en aanverwante problematiek benadert vanuit de positieve psychologie. Daar en op haar eigen site blogt Anne regelmatig over onderwijs, opvoeding en ouderschap.