‘De kleuters kunnen zowel de dagen van de week als de maanden van het jaar opzeggen.’

23 november 2015

In het verre Laos, waar Nynke Bos woont en werkt als leerkracht, wordt er op school niet gespeeld. De kinderen zijn het niet gewend, de leerkrachten weten niet hoe ze zoiets zouden kunnen faciliteren en vinden het bovendien zinloos. Rijtjes opzeggen kunnen de kleuters als de beste, maar opkomen voor zichzelf, of gewoon tikkertje spelen? Maar dan komt Nynke om de hoek kijken.

Er staan zo'n 15 peuters in een rommelige rij, buiten op het schoolpleintje.  De juf houdt 2 hoepels vast.  Met een van de hoepels en haar ferme stem krijgt ze de peuters in een nettere rij. De voorste peuter wordt naar voren gemaand en kruipt door de eerste hoepel heen.  Dan staat het meisje weer rechtop,  tussen de hoepels. Ze kijkt verward om zich heen. De eerste hoepel duwt haar zachtjes richting tweede hoepel, waar de peuter dan ook maar doorheen kruipt.  Dan is de volgende peuter aan de beurt.  Die wil niet, dus het kost de juf wat meer moeite om hem door beide hoepels heen te laten stappen. Er staat nog een juf bij, met fotocamera in de hand. Ik vraag haar wat ze aan het doen zijn. ‘Play outside.  For having fun.’

Mijn kinderen gaan naar school in Laos. De Kindergarten is verdeeld in vier leeftijdsgroepen: de Nursery waar mijn jongste dochter heerlijk rondkruipt,  Lao 1 voor kindjes van 2 en 3 jaar waar mijn zoon naar toe gaat,  Lao 2 voor de 4-jarigen waar mijn oudste dochter vertoeft.  In Lao 3 zitten de oudste kleuters, die worden voorbereid op het leven in Primary school.

In de klas van mijn oudste dochter leren de kinderen het alfabet opzeggen en schrijven,  tellen tot 100. Ze kunnen zowel de dagen van de week als de maanden van het jaar opzeggen. Elke middag krijgen ze huiswerk mee om de geleerde letter nog eens goed te oefenen.  Dat is allemaal heel mooi,  maar hebben kindjes van 4 niet vooral tijd nodig om te spelen?  Dat blijken de juffen een beetje spannend te vinden. Er is wel speelgoed in het lokaal,  plastic babyspeelgoed - anders weet ik het niet te omschrijven. Het enige spel dat daarmee wordt uitgelokt, is rennen, gillen en meppen. En over dat gedrag valt niet te discussiëren: dat mag gewoon niet. Opgelost.

Op de universiteit waar leraren op hun 20e al vanaf rollen wordt hen geleerd dat een goede leerkracht de kinderen netjes op een rij heeft zitten en ieder kind exact hetzelfde leert en behandelt. De lerarenopleiding staat sowieso nog in de kinderschoenen: er bestaat in Laos pas 20 jaar een universiteit,  een lerarenopleiding. Het onderwijs is dan ook vergelijkbaar met Nederlands onderwijs van voor de Mammoetwet.  Rijtjes opzeggen, vragen beantwoorden waarop maar één goed antwoord mogelijk is,  20 keer hetzelfde knutselwerkje aan de muur. Ik zie het goede hart van de juffen, maar ook hun onkunde,  het niet (beter) weten.

Zowel mijn moeder- als mijn onderwijshart wil hier verandering aanbrengen.  Voor mijn dochter,  voor alle kindjes die hier naar school gaan.

Vol enthousiasme geef ik ze wat speelgoed dat ik uit Nederland opgestuurd heb gekregen.  Puzzels met 9 en 12 stukjes.  ‘Voor je klas, als de kinderen 's morgens binnenkomen en aan verschillende tafels activiteiten doen,’  leg ik uit.  De juf kijkt bedenkelijk. ‘Te moeilijk voor mijn klas.’

Er blijken meer punten van weerstand te zijn onder de juffen.  Houten speelgoed is niet cool. Het wordt gezien als ouderwets en saai.  Daarnaast wordt spelen beschouwd als losstaande activiteit tussen het leren door. Leren doe je door te kijken naar het bord en te luisteren naar de leerkracht. Spelen is iets wat kinderen graag doen,  maar wat in principe zinloos is. Een derde probleem is dat de leerkrachten niet weten hoe ze een conflict of meningsverschil tussen kinderen zouden moeten oplossen, conflicten die zouden kunnen ontstaan wanneer kinderen opgaan in hun spel en oefenen met hun mening en ideeën uiten, oefenen met luisteren naar de ander, oefenen met opkomen voor zichzelf.

Nieuw speelgoed of ontwikkelingsmateriaal in de klas zetten en weglopen is dus niet de oplossing. Dit vergt een subtiele maar grondige aanpak. Wat een geluk dat ik hier met al mijn Hollandse (speciaal-) onderwijservaring niet alleen een kijkje in de keuken mag nemen, maar ook in de pan mag roeren.

Ik mag in een aantal klassen gaan “modelen”,  laten zien hoe het ook kan.  Ik mag de juffen leren gaan spelen! Het belang laten inzien van spelen en er ook nog plezier uit halen. Kinderen leren keuzes maken, creatief denken, oplossingen zoeken, ontdekkend leren, fantaseren, ruzie maken - en ook weer oplossen! Mijn wensenlijstje is lang..

Nynke Bos werkt op een lokale school in Laos, hier is meer informatie over haar te vinden.