De juf ligt onder het kussen van Karlijn: 'Vorig jaar zag ik haar elke dag, nu elke nacht'

16 juni 2015

Sommige vragen zijn te groot om alleen te dragen; sommige antwoorden kunnen alleen gevonden worden in gesprek met de ander. Anke van Oostveen en Marije Boot helpen leerkrachten te laten kijken naar hun loopbaan en naar de invloed en betekenis die zij hebben in ontwikkeling van kinderen. Wie ben je? Wat wil je? Wat kan je? 'Het zijn precies die vragen waarmee  leraren mij twintig jaar geleden - via hun vak - bij de les hielden. We weten ze feilloos op te noemen. Ze wilden écht weten wie wij waren.'


Onder het kussen van mijn middelste dochter Karlijn van zeven ligt een juf. Een foto van haar juf. Inmiddels heeft Karlijn alweer bijna een heel schooljaar les van twee andere juffen, maar als ik het bed heb verschoond moet de juf ook weer terug op haar plekje. 'Vorig jaar zag ik haar elke dag, nu elke nacht', zegt Karlijn hierover.

Dit doet mij denken aan een zin die ik ooit las:

‘Een leerkracht heeft effect op de eeuwigheid. Je weet nooit wanneer zijn invloed ophoudt - Henry Adams’

 

Voor mijzelf was het meester Van de Jagt die mij meenam naar de wereld buiten het klaslokaal en mij daarover leerde vertellen met mijn pen. En meneer Arts van wiskunde die mij troostte toen ik snotterde van liefdesverdriet. En meneer Kettmann ('Met dubbel-t en dubbel-n!') van geschiedenis en Duits, die altijd vol verhalen en grapjes zat. Zo zei hij een keer tegen een puistige jongen die alsmaar te laat kwam: 'Je lijkt net een krentenbol die tegen de wind in heeft gefietst.'
Maar ook meneer Graaf, die mij verfoeide omdat ik oost en west niet uit elkaar kon houden: ‘Wat doe je hier, ga naar de mavo!’ Of meneer Van Dorsten. Hij gaf Nederlands en wilde een stukje voorlezen uit een boek van Jan Wolkers. Of er leerlingen waren die recent een sterfgeval hadden meegemaakt. Twee meisjes staken hun hand op. Een moeder en een vader verloren. Toch las hij voor. Over een dode onder de grond. En wat de tijd en de wormen daarmee doen. De meisjes verlieten huilend het lokaal. En wat te denken van onze leraar Frans. Die expres (?) het laatje met die moeilijke repetities openliet.

We weten ze feilloos op te noemen, de leerkrachten die iets voor ons betekend hebben. Het zijn de uitschieters, de goedzakken, de grapjassen. De leerkrachten die liefdevol en met passie hun kennis ruilden voor ons enthousiasme. En ook de leerkrachten die met dezelfde bevlogenheid ons op het randje van het toelaatbare probeerden bij de les te houden. Ze kwamen beiden van achter hun bureau vandaan. Liepen tussen onze tafeltjes door. Gingen mee op werkweek. Waren mentor. Stelden ons vragen. Wilden écht weten wie wij waren. Deze leraren zijn een steentje in mijn fundament, of ze zijn op zijn minst een steen die de loop van de rivier iets verlegde.

Ik luister nog steeds naar leerkrachten. Ze vertellen me nu niet meer wat ze weten over hun vak. Ze delen hun onzekerheid. Ik ontmoet leerkrachten die bang zijn dat ze hun houdbaarheidsdatum voorbij zijn. Dat ze niet meer thuis horen voor de klas. Ik spreek leerkrachten die geen zuurpruim willen worden. Leerkrachten die door de regeltjes geleefd worden en uit alle macht de ballen in de lucht proberen te houden. Leerkrachten die, als je doorvraagt, boordevol goede ideeën zitten, maar tegen een muur van ‘kan niet’ aanlopen. Leerkrachten die zich afvragen ‘hoe lang ze dit (lesgeven) nog vol kunnen houden’. En ook de leerkrachten die voor zichzelf de vraag stellen wat ze nog meer kunnen bijdragen in het onderwijs, hoe ze daar hun eigen ruimte voor kunnen vrijmaken.

Maar nu stel ik de vragen. Als loopbaanbegeleider.

Wie ben je? Wat wil je? Wat kan je?


Het zijn precies die vragen waarmee de leraren mij twintig jaar geleden - via hun vak - bij de les hielden. Ik geef ze een pen en papier. Vraag ze hun levenslijn te tekenen. Belangrijke herinneringen krijgen een plek. Ze ontdekken wanneer ze het gelukkigst zijn. Waarom ze doen wat ze doen. Welke plek werk heeft of zou moeten hebben in hun leven. Welke plek zij hebben in hun werk en leven.

Ik geef ze stiften en een wit papiertje. Vraag ze hun dromen en verlangens kleur te geven. Opeens wordt duidelijk wie ze zijn. Wat ze kunnen. En soms ook: wat ze nu nog te weinig kunnen laten zien. Of zelf kunnen zien.

Tijdens werksessies neem ik ze mee op (loopbaan)reis. Langs drijfveren, talenten en beroepstrots. Ze zien hoe hun eigen verleden hen heeft gebracht waar ze nu zijn. En wat ze daarin willen loslaten om andere keuzes te maken. Ik laat ze zien wat ze allang wisten maar vergeten zijn. Hun successen. De poëzieavonden die ze organiseren. De techniekochtenden die al jaren een hit zijn. De zelfgemaakte filmpjes die de lessen sjeu geven. Het liedje dat ze bedachten om grammatica leuk te maken.

Ik vraag ze, soms na een loopbaan van jaren in het onderwijs: wat gebeurt er als je uit het onderwijs zou stappen? Wat raak je kwijt? Wat zou je ervoor terugkrijgen? En als je blijft? Wat gebeurt er dan? Het zijn spannende vragen. Over oude liefdes en de sleur waarin je beland bent na zoveel jaren routineus lesjes draaien. Sommigen biechten beschaamd op er een minnaar op na te houden. 'In mijn vrije tijd doe ik aan beeldhouwen.' 'Ik kan mijn ei kwijt in toneelspelen.'
Anderen leven al jaren gescheiden van hun passie.

Leren doen we als kind tussen allemaal andere kinderen. We bevragen elkaar en de leraar, totdat we antwoorden hebben. Hoewel er niks verandert aan de vragen waar we antwoorden op zoeken (Wie ben je, Wat kan je, Wat wil je?), zijn we bij het ouder worden meer en meer op onszelf aangewezen om de antwoorden te vinden.

Sommige vragen zijn te groot om alleen te dragen. Sommige antwoorden kunnen alleen gevonden worden in gesprek met de ander.

Onder het kussen van Karlijn ligt een juf. Ze ligt daar, omdat ze aan mijn dochter vroeg: 'Wie ben jij?'

Anke van Oostveen is met haar oude liefde, Human Resources, en haar twee nieuwe liefdes (loopbaanbegeleider en loopbaanschrijfster) altijd bezig met mens & werk. Marije Boot  is veranderkundige /systemisch coach bij Meestersadvies. Samen kijken ze naar loopbaanvraagstukken van leerkrachten.