'Control, alt, delete! Dan is er ruimte voor nieuwe school die recht doet aan kinderen van nu'

22 februari 2013

Het is tijd voor ander onderwijs. Onderwijs voor een nieuwe tijd. Kinderen van nu leren anders dan de generaties voor hen. Is dat wel zo? Waar zitten de grote verschillen? Gertjan Kleinpaste is betrokken bij de ontwikkeling van de Steve Jobs scholen. Hij is kwartiermaker in Breda, de stad waar de eerste Jobs-school eind augustus 2013 van start gaat. Wat doet deze school anders dan de reguliere basisschool, waar men toch ook druk bezig is om laptops en iPad’s in het lesprogramma op te nemen? En wat heeft de Steve Jobs School in Breda gemeen met de principes voor goed onderwijs, zoals hetkind ze heeft geformuleerd. Zijn blog: 'Control, alt, delete!'

In juni 2012 publiceerde ik mijn boek 'Een andere blik op leren'. Ik probeer daarin op basis van de trends in onderwijsland een beeld te schetsen van het onderwijs dat wij straks nodig hebben. Als je een aantal actuele thema’s met elkaar verbindt, kom je al snel tot de conclusie dat het onderwijs toe is aan een fundamentele verandering. De klas of de school bepaalt niet langer de maatvoering van het onderwijs. De individuele leerbehoefte en de veranderende opvattingen over ons economisch bestel veroorzaken dat het onderwijs al vanaf jonge leeftijd anders aangeboden zou moeten worden.

In dat anders aanbieden herken ik de basisprincipes van 'hetkind.org'. Moderne scholen geven een adequaat antwoord op de zeven principes: talent, verantwoordelijkheid, samenleving, opvoeding, partnerschap, legitimering en moreel kompas. In Breda probeer ik daaraan invulling te geven door een compleet nieuwe school, een fundamenteel andere vorm van onderwijs te beginnen. De SteveJobsSchool. Een school volgens het schoolmodel van o4nt, dat ook via hun website te downloaden is.

Welke discussies vallen er dan samen met die ontwikkeling? De meest in het oog springende is misschien wel de opvatting van de Onderwijsraad over kleine scholen. Een oude opvatting gestoeld op het oude idee dat vier klassen de ondergrens vormen voor het verantwoord voortbestaan van een school. De tweede discussie heet 'passend onderwijs' en de wens voor ieder kind een optimaal onderwijsaanbod te realiseren binnen de muren van het reguliere onderwijs. De laatste relevante discussie gaat over 'ouderbetrokkenheid'. Een discussie die nogal leidt onder het psychologische fenomeen projectie. Veel scholen projecteren hun communicatieve tekortkoming op ouders en koppelen daar het verwijt van onvoldoende betrokkenheid aan. Het denken in al deze discussies gaat mank; het denken blijft namelijk voortborduren op huidige, achterhaalde concepten. Concepten waarvan Sir Ken Robinson al in 2002 aangaf dat ze echt passé zijn.

Onze samenleving in pakweg 2030 ziet er helemaal anders uit dan de samenleving nu. Data staan tegen die tijd in 'open source', kennisdelen doe je gratis en werken doe je als regisseur van je eigen talenten in kleine groepen en in steeds wisselende samenstelling. Loondienst is een star en fossiel element in een economie die verder dynamisch is en gevormd wordt door autonoom zelfstandig werkende professionals. Als je kinderen voor die samenleving wilt toerusten, doe je dat niet door leeftijdgenootjes in een grote groep te zetten en allemaal ongeveer het zelfde te laten leren.

Het onderwijs van morgen vertrekt bij het unieke talent van ieder individueel kind en biedt naast kennis, vaardigheden aan het nodig heeft om in de samenleving straks een goede uitgangspositie te hebben. Het voldoet aan de kerndoelen, maar voegt daaraan de 21st century skills (samenwerken, communicatie, ict-geletterdheid, creativiteit, probleemoplossend vermogen, kritisch denken, sociale en culturele vaardigheden) toe, informatiemanagement, mediawijsheid en Engels. Het onderwijstijd wordt ontwikkeltijd en daarmee ontstaat er een echt doorgaande lijn van 0 t/m 12 jaar, waarin ouders en professionals het kind optimaal voorbereiden op de toekomst.

Het gaat er dus niet om een digital device toe te voegen aan de bestaande onderwijsstructuur. Het gaat om een fundamenteel andere visie op onderwijs die dankzij de iPad mogelijk is. Ik sprak de afgelopen maanden veel schoolleiders die mij voor de voeten wierpen dat wat ik wilde door hen al gedaan werd. Dat klopt niet. Wat op bestaande scholen – op een enkele uitzondering na – gebeurt, blijft trouw aan het concept klas en man of vrouw voor de klas. Die organisatievorm is in de huidige tijd niet langer een adequate.

Het wordt tijd voor een school waar een fysieke en een virtuele component bestaat. Waar kinderen altijd in de virtuele leeromgeving terecht kunnen. Waar ze op ieder gewenst moment met papa en/of mama op de bank kunnen laten zien wat ze aan het leren zijn. Waar “ouderbetrokkenheid” geen project is, maar de basis vormt van de onderwijsafspraken met school.

Een school die zich aanpast aan het ritme van het gezin en het gezin niet het ritme van de school oplegt. De school die dat vorm wil geven heet voor mij de Steve JobsSchool. De belangstelling daarvoor is groot. De tegenkracht is eveneens groot. Want de uitgangspunten van modern onderwijs druisen in tegen de waarden van de huidige basisschool. Zoals de huidige financieringsstromen geen ruimte bieden aan nieuwe initiatieven.

Wij leven in een interessante tijd. De tijd waarin 'old school teachers' onderwijs moeten geven aan 'digital natives'. Een tijd waarin de nieuwe generatie de orde der dingen bepaalt in plaats van de oude generatie. Een tijd waarin zich een revolutie voltrekt in de wereld van het onderwijs. Het is nu het moment waarop de pioniers van deze beweging de early adopters meetrekken. Om mee te groeien in deze verandering zullen de leerkrachten van nu hun hoofd leeg moeten maken; de mentale modellen gaan in de prullenbak. Control, alt, delete! Alleen dan ontstaat er ruimte voor het nieuwe en creëren wij een school die recht doet aan het denken en doen van kinderen die, bij wijze van spreken, met een tablet in de hand geboren worden.

Gertjan Kleinpaste,
Kwartiermaker Steve JobsSchool Breda, zie link