Congres Kwaliteit van Onderwijs: 'Opvallend hoe vaak rol van leerkracht vandaag doorklinkt in het bepalen van die kwaliteit'

26 juni 2015

'Dat was nog niet eenvoudig,' schrijft Jeroen Goes, 'een weergave van dit congres te geven.' Gisteren was hij vanuit zijn rol als schoolleider op De Werkplaats een van de deelnemers in Nieuwegein, waar het ging over De Kwaliteit van Onderwijs. 'En definieer dus eerst maar eens wat dat is: iedere bezoeker geeft daar een eigen waarde aan.' Opvallend is volgens Goes hoe vaak de rol van de leerkracht op deze dag doorklinkt in het bepalen van die kwaliteit.


Na een centrale opening met Roel in ’t Veld en Felix Rottenberg gingen de groepen uiteen. Ik was ingedeeld bij het onderwerp ‘Toezicht op kwaliteit’. Van de andere groepen kreeg ik wel een samenvatting gemaild, al tijdens de lunch, en zo zag ik waar dat over was gegaan.

Wie?

‘Laat de leerling beoordelen, neem deze mee in het proces van beoordeling van de kwaliteit’, zegt de een.

‘Maar nee’, zegt de ander,‘niet alleen dat: het is de docent die het heft weer terug in handen moet nemen. De leraar aan het roer, en dat roer moet om.’

‘Ik’, zegt de aanwezige ouder in de zaal, ‘bepaal graag met andere ouders de kwaliteit van de school van mijn kind, ik ken mijn kind als geen ander en weet wat hij nodig heeft en wat de school daaraan kan bijdragen’.

De jongste aanwezige in deze 'zaal van deskundigen' staat op en neemt het woord: ‘Wij van de studentenbond stellen dat een objectieve beoordelaar van het systeem belangrijk is. De rol van de inspectie moeten we niet onderschatten en is belangrijk voor de meting en de ontwikkeling van de onderwijskwaliteit’.

Het geeft deze ochtend kleur aan een ogenschijnlijk dilemma over de toetsing van de kwaliteit van ons onderwijs. Het zoveelste congres met dit belangrijke thema.

Veel kritiek is er deze ochtend naar de inspectie toe; zij laten zich leiden door een te strak toezichtskader, een systeem van bovenaf dat voornamelijk het moment toetst. Een toetsingskader waarbij het ontbreekt aan het medeverantwoordelijk laten zijn van de leerkrachten. Een aanwezige onderwijsinspecteur stelt dat we hier spreken uit beelden van het (recente) verleden. De nieuwe pilot geeft een andere rol voor de inspecteur én voor de school. Met (redelijk) succes, zo beamen de aanwezigen die hier al mee te maken hebben gehad.

Er stroomt nogal wat energie door de congreszaal heen. Een onderwerp als dit trekt betrokken deelnemers, anders zaten zij niet in de zaal en brengt 'veranderaars' op het podium. Er volgt dan ook weinig discussie, er is een in algemene zin eensluidende roep om ‘verandering’.

Uit het verslag van een van de andere deelonderwerpen blijkt dat wanneer men wel de verdieping in gaat de meningen weer net zover uiteen lopen; we zijn het niet zo maar met elkaar eens.

Juist dat laatste is natuurlijk prachtig, het geeft de veelkleurigheid van het Nederlands onderwijs aan. De keuzevrijheid voor ouder en kind. De mate van eigen kleuring aan je prachtvak als docent.

Zo slecht is het niet gesteld in het land, met de meest gelukkige jeugd van de wereld, met onderwijs dat - ondanks de totale verkleuring van de populatie en verandering van onderwijsvraagstukken - nog steeds op veel terreinen hele mooie meetbare en onmeetbare resultaten behaald.

Een conclusie (waar je wat mee kan).

Ik keer huiswaarts met aanvullende inzichten en beelden van initiatieven uit het onderwijsland. En trek, net als die andere 500 bezoekers, mijn eigen conclusies waar ik wat mee kan.

De inspectie doet er toe:

...met een focus op de kwaliteit van het onderwijs zijn er vele zwak presterende scholen beter gaan presteren. Fijn voor die scholen, noodzakelijk voor hele generaties kinderen.

...een inspectierapport wordt op de goede scholen - scholen die het gesprek durven te voeren over hun eigen kwaliteit - gebruikt om het goede werk voort te zetten en aandachtspunten te verleggen.

...maar doet er niet toe, wanneer zij onderscheid maken in een onvoldoende, voldoende en goede scholen. Ieder specifiek waardeoordeel geeft een te eenzijdige kwalificatie van onderwijskwaliteit.

De leerkracht doet er toe, dus:

• Bevlogen professionals wacht niet af, maar neem het initiatief om eigen leergemeenschappen op te richten. Te spreken over de kwaliteit van je werk en de koers die je zou willen varen.


• Schoolleiders en besturen stimuleer en facilitair deze initiatieven. Waar leerkrachten zelf kunnen beoordelen zullen zij geneigd zijn te werken aan verbeteringen.


• Organiseer bezoeken van buiten de school. Collega’s die elkaar bezoeken, inspireren, stimuleren; bij de dialoog start de verandering.

De leerling (en de ouder) doet er toe.

Welk oordeel vellen zij over het onderwijs? Betrokkenheid krijgt een nieuwe betekenis wanneer zij kunnen meepraten over de inhoud en de kwaliteit. Niet alleen meepraten natuurlijk, ook meebepalen. Dat geeft betrokkenheid.

Het is de driehoek waarover een aantal keer werd gesproken die belang heeft bij - en een rol heeft in het toezicht op de onderwijskwaliteit: de overheid (namens de belastingbetalers,) de deelnemers (leerlingen) en de instelling (leerkrachten) zelf.

Wanneer al deze partijen hun rol binnen hun eigen kaders zeer serieus oppakken dan zal er een systeem ontstaan dat recht doet aan het belang van al onze leerlingen en de maatschappij waarin zij (komen te) leven.

Jeroen Goes is schoolleider op De Werkplaats in Bilthoven. Hij blogt onder meer voor hetkind en zijn totale werk staat op zijn eigen website 26000dagen.nl


ps. Na de ochtend en een aangename lunch was er een ideeënboulevard, met zes pitches van ‘veranderaars’. Daarbij - met uitzondering van Jasper Rijpma (docent van het jaar in VO) en Ilja Klink (directeur De Nederlandse School) - werden ideeën ‘verkocht’, waarna er in deelgroepen gediscussieerd kon worden. De pitches nodigden mij daartoe echter niet meer uit. Ik vond - eerlijk gezegd - dat ‘de ziel’ er wat uit was gegaan en richtte mij in mijn stuk op het ochtenddeel.