Column: 'Voorbij, omdat ik het zeg'

15 november 2015

Naar aanleiding van Alfie Kohn ging Nathalie Camacho bij zichzelf te raden over wat het begrip 'controle' in de opvoeding betekent en hoe ze hier zelf mee omging. Haar bijdrage: 'Kinderen zijn geen machines: ik stop er … in om ... er uit te krijgen. Terug naar de eigenheid van het kind.'

Met de stelling: 'Je hebt alleen controle over jezelf en niet over je kind' prikkelde Alfie Kohn mij in zijn lezing in de Rode Hoed twee jaar geleden. Hij verwierp de traditionele manier van gezag, waarbij er vanuit gegaan wordt dat de ander doet wat je zegt en dat je daar controle over hebt.

Dit is een belangrijk bewustzijn waarmee ik denk dat we als (beroeps)opvoeders stappen kunnen maken. Een basisgedachte die veel zelfinzicht en zelfcontrole vergt. Ik heb mijzelf uitgedaagd om de manier van kijken naar controle, ook toe te passen in mijn thuissituatie. Practice what you preach!

Ik heb mezelf de vraag gesteld wat ik wens voor mijn kind en wat mijn handelen daar wel of juist niet aan bijdraagt. Hierdoor heb ik me meer gericht op mijn verwachting en houding in plaats van op gedrag en resultaat.

Wat ik miste tijdens Kohns lezing was de praktische uitvoering van zijn denkbeelden. En dus ging ik zelf op onderzoek uit.

Mijn basisgedachten waren dat mijn kind een persoon is die zelf kan denken, voelen en willen en dat ik zelf ook een persoon ben met eigen gedachten, gevoelens en een eigen wil. Dit botst weleens met elkaar, want ik wil weleens wat anders dan mijn dochter. En hoe komen we er dan uit?

Kinderen willen regisseur van eigen bestaan zijn en dat merkte ik ook bij mijn dochter, al vanaf dat ze één jaar oud was. Ze ging structureel de andere kant op: als ik klaar was met de boodschappen doen en naar de auto wilde gaan, maar zij zat nog in het keukentje van de supermarkt, hield ze een speelpannetje stevig vast en deed ze alsof ze mij niet hoorde.

De ontwikkeling van haar eigen ik vond ik erg leuk, maar vaak ook lastig omdat het mijn planning door de war gooide. Ik ging me afvragen of ik de rol van opvoeder wel goed invulde, want bepaal je als opvoeder niet wat er gebeurt? Deed ik er wel goed aan om in zo'n supermarktsituatie samen met haar te spelen of moest ik haar juist optillen en kordaat de supermarkt uitlopen? Mijn hoofd raakte overvol van alle vragen, waarmee ik mezelf kwelde.

Door uit te gaan van wat ik wens voor mijn dochter, kon ik stoppen met mezelf vaak de vraag stellen of ik het wel goed deed. Mijn handelen paste ik aan op de behoefte en grenzen van ons beide. Ik wens voor mijn dochter dat ze haar eigenheid kan behouden, haar sterke wil later kan benutten en natuurlijk dat ze gezond en gelukkig door het leven mag gaan.

Ik heb Alfie Kohn's ideeën voor mezelf praktisch gemaakt: ik creëer grenzen wanneer het om veiligheid gaat en mijn persoonlijke grens gaat. Ik sta stil bij de behoefte van mijn kind, bekijk het ook vanuit haar perspectief. Als ze gedrag laat zien wat over mijn persoonlijke grens gaat (zoals een ander kind slaan) dan leg ik de focus op het geslagen kind en niet op het gedrag door te belonen of te straffen. Wat ik haar namelijk wil meegeven is dat ze ziet wat het effect van haar handelen is op de ander. Uiteindelijk wens ik voor mijn dochter dat ze vanuit zichzelf de keuze maakt om niet te slaan omdat ze dan een ander pijn doet.

Ik hoop dat ik mijn dochter een andere reden kan geven dan 'Omdat ik het zeg!' als ik wil dat zij haar gedrag verandert. Ik zie mezelf als een volwassene met persoonlijke grenzen, met een voorbeeldfunctie en onvoorwaardelijke liefde voor mijn kind. Ik zie opvoeden als leven vanuit gezamenlijke belang, wat betekent dat ik opvoed met mijn eigen persoonlijke grenzen en behoefte en oog heb voor de behoefte en grenzen van mijn kind.

Nathalie Camacho is moeder en pedagoog en heeft gewerkt in en rondom het onderwijs en jeugdzorg. Samen met Sanne Bosmans heeft zij Forsa! opgericht vanuit de overtuiging dat een kind de kracht en talent heeft om te worden wie hij is.