Column: 'Vanaf dit punt gaan we stapjes maken'

21 oktober 2016

'De bottomline is namelijk heel eenvoudig: je kunt pas iets loslaten als je het hebt vastgehouden,' schrijft Marcel van Herpen in IK, DE LERAAR. De zin intrigeert leraar Martin Dogger.  'Net als de peuter die stapjes weg van zijn ouders leert zetten, is het een vanzelfsprekend vervolg dat degene die zijn materiaal - zijn aanbod, zijn kinderen, de schooleisen  - door en door kent en ermee kan spelen, steeds meer kan gaan loslaten.'  Martin neemt het boek de klas in en schreef er vervolgens dit blog over: 'Vanaf dit punt gaan we stapjes maken.'

Het zijn niet de verhalen over pedagogische tact die me intrigeren. Niet de diepe laag die in het boek, het manifest van Marcel, te lezen valt. Niet de beschouwing over onderwijs in relatie tot leven en dood. Ik zou bijna willen zeggen: been there, done that.

Met een traject pedagogische tact achter de rug weet ik wel inmiddels wel hoe ik het graag wil hebben in de klas. Maar dan toch, dit weekend heb ik lopen dubben over hoe ik het zou gaan doen. Ik heb er mijn twijfels en gedachten over. En dan vooral over hoe ik het neer ga leggen bij de klas.

'Je kunt pas iets loslaten als je het hebt vastgehouden.'

Zouden ze dit wel snappen? Zouden ze weten, instinctief, wat ik er mee bedoel? En wat gebeurt er met mij als ze aan het werk gaan.

Het boek heb ik meegenomen de klas in. Ik heb er uit laten voorlezen door leerlingen. Ze herkenden vooral de stukken over in- en uitsluiten, over betrokkenheid goed. Met de groep is afgesproken dat kinderen die het niet goed maken, of die iets doen wat voor een ander niet prettig is, de kans krijgen om het in de groep op te lossen.

Er worden geen kinderen uitgestuurd of naar een andere leraar gestuurd. Dat werkt prettig voor kinderen, instant effect. We merken dat ze steeds opener worden over eigen acties. Kinderen nemen meer verantwoordelijkheid, hoewel het 'ja, maar hij' nog vaak genoeg klinkt als er iets mis gegaan is.

Ook lijken sommige kinderen nog steeds bang te zijn voor een consequentie of straf. Maar door zo rustig en consequent mogelijk te blijven reageren, lukt me om bij alle kinderen met kleine stapjes de knop om te zetten naar een dialoog.

So far, so good zou je zeggen. Ik heb mijn twijfels over het loslaten van het rooster, de dagplanning. En ik bemerk aan het eind van deze maandag, dat het vooral mijn eigen twijfels zijn die me parten spelen. Wil ik te grote stappen zetten, zodat de kinderen gezamenlijk enorme sprongen moeten maken?

Ik heb het idee dat een aantal kinderen het wel voor elkaar krijgt. Om het werk op een goede, prettige manier af te maken en om zelf aan al dan niet zelf gekozen opdrachten te werken. Voor hen zijn de stappen afdoende. Bij andere kinderen merk ik echter dat ze vooral veel plezier hebben. Ze lachen, ze gieren, ze brullen.De stappen die ik met hen maak, zijn te groot.Te groot om stevig te staan. Te groot om een goede balans te krijgen. De balans die ik graag wil ervaren, is er niet.

De balans die er moet zijn, tussen het afmaken van werk en het doel van de les. De balans tussen kletsen en overleggen. De balans tussen stilte en geluid. De balans tussen organisch en georganiseerd. De balans tussen uitleg geven en krijgen, tussen 'kunnen geven' en 'kunnen ontvangen'.

'Je kunt pas iets loslaten als je het hebt vastgehouden.'

Morgen gaan we eerst maar eens beginnen met vasthouden. Aan het rooster, aan de dagplanning. Opnieuw met de klas in gesprek over mijn twijfels en gedachten, over de balans die ik vandaag gemist heb en die ik aan wil brengen. Over wie ik graag bij me wil houden en wie in mijn ogen meer ruimte aan kan. Over hun gedachten en twijfels. We hebben veel te bespreken, samen.

En dan gaan we vanaf dat punt stapjes maken.

Martin Dogger is leerkracht op OBS De Schatkamer in Zwolle. Hij blogt op OverOnderwijs en op hetkind, over zijn drijfveren, motivaties en zijn leerlingen.