Burgerschapsvorming? Vissen verzinnen toch ook niet het woord water?

10 mei 2016

“Als we lang genoeg wachten,
(dat kan maatschappelijk gezien uiteraard niet)
komt het misschien ook wel goed.”

Met deze ‘woensdagavondtussenzin’ van Ido Weijers in het hoofd, bekijkt ISK-docent Rob Bekker  de documentaire Maatschappijleer (zie trailer) die op 16 mei op tv door de VPRO wordt uitgezonden als 2Doc en inmiddels de inleiding is voor een serie schooldebatten over burgerschapsvorming. Bekker blikt terug – als ouder, als docent - en stelt vragen: Wat is iemand die geen burger is? Ofwel: Vissen verzinnen toch ook niet het woord water?

Burgerschapsvorming is gebaseerd op inburgering voor migranten, maar nu er zo langzaamaan evenveel ‘antiburgerlijke autochtonen’ als toeristische allochtonen binnen de grenzen van ‘ver-Nederland’ domicilie zoeken, wordt het blijkbaar tijd om van bovenaf te reguleren dat we alle tondeuses over dezelfde kam scheren.

Wat is iemand die geen burger is? Dat vroeg twee decennia geleden de Amerikaan Jerome Freiberg zich al af. Ik hoorde van zijn Consistency Management and Cooperative Discipline   (zie filmpje) dat hij ontwikkelde voor scholen in deplorabele wijken op de Oost-Amsterdamse Montesssori-mavo en baseerde er daarna op de ISK in Utrecht (Internationale Schakelklassen in Utrecht) een serie mentorlessen 'Van Toerist tot Burger' op. Pragmatisch vertaald gingen wij leraren niets meer doen dat de leerling zelf kon.

Plat gezegd vertaalden we alles dat in een klas(lokaal) essentieel is in taken en taakjes; een van mijn jonge collega’s had voor haar eigen klas bedacht dat ze voortaan een TEAM waren. Together Everyone Achieves More, van die pragmatisch slimme dingen: het werkte, de leerlingen werkten. ‘Burgerschap’ was als woord nog niet uitgevonden, want we hadden het nergens voor nodig. Meedoen werd het devies, lang voordat de neoliberalen verzonnen dat er ook mensen waren die tegen-doen.

Het gaat eenvoudigweg om opvoeding in verantwoordelijkheid. In de spektakelmaatschappij die 24/7 doldraait is er geen nis meer waar de mens mag stilstaan om zijn eigen beschouwing, vóór die van al die elkaar overbodig makende journaals te houden en te blijven houden. Consumeren en reageren zijn de norm geworden, ook voor de vlaggenzwaaiers en slippendragers van DIY (Do It Yourself).

Op de Bildung-kalender 2016 - d.d. 14 april 2016 - lees ik over wat we van leerlingen vragen en hoe we hebben dichtgetimmerd dat ze ook maar in de buurt van zelfsturing kunnen komen. Heeft de leerling een vraag, of, daar nog aan vooraf: heeft het kind een vraag? Ik kom ze op het trottoir gelukkig vaak ongelukkig tegen, in een tuigje, vastgebonden in een buggy; ik deed dat vroeger onbewust net zo, want ik had geen tijd (gekregen) om het ene kind dat in mijn huis woonde in zíjn tempo en het andere kind dat in mijn huis woonde in háár tempo te volgen. Ik was er wel de hele tijd, maar wijzer terugkijkend had mijn focus meer bij die twee unieke personen in mijn leven mogen liggen.

Vergroot ik dit uit en staar ik naar wat ik nu zie, dan heb ik niets verkeerds gedaan; dan zijn mijn partner en ik erin geslaagd om een stevige basis te leggen voor die twee kinderen van ons. De school hoeft ze niet meer tot burger te vormen. Vooruitlopend op wie ze straks helemaal (buiten ons) zijn, is er veel nu al gelukt.

In het verhaal van Ido Weijers ging het vooral om de kinderen (de veelplegers) - soms al in een volwassen lichaam - die in de aanloop en de afwerking ‘van alles’ hadden moeten missen. Daarvoor wil het neoliberalisme nu de scholen verantwoordelijkheid geven. Er wordt in het lesrooster ingebroken en er komt een vakje Burgerschapsvorming bij. Dat moet dan ook een vak op de lerarenopleiding worden?

“Niets doen is geen optie”
je reinste gelul, stop maar met doen,
burgerschrap de burgerschap nu het moet;
staatsopvoeding is ……………………………………… zo 1984!

Rob H. Bekker is docent Nederlands op de Internationale Schakelklassen in Utrecht, een openbare school voor leerlingen die geen of weinig Nederlands spreken.

---

Trailer Maatschappijleer

 

Scholentour en slotdebat

Vanaf 10 mei is  2Doc: Maatschappijleer op tour langs middelbare scholen door het hele land waarbij docenten, schoolleiding en leerlingen naar aanleiding van de film met elkaar in debat gaan. Op woensdag 15 juni om 20.00 uur volgt het slotdebat in De Balie in Amsterdam waarbij afgevaardigden van de scholen, de politiek, beleidsmakers, docenten, leerlingen en de hoofdrolspelers uit de documentaire met elkaar in gesprek gaan over het begrip burgerschapsvorming en de vertaling daarvan naar de praktijk. Dit debat is bij te wonen in De Balie en live te volgen op deze pagina.

Wat is jouw verhaal bij burgerschapsvorming?

Via de politiek en via andere kanalen wordt het begrip en de urgentie ervan – ook voor onderwijs – steeds nadrukkelijker onder de aandacht gebracht. Maar waarover hebben we het dan? En waarover heb jij het dan? De documentaire biedt misschien enige input. Maar waarschijnlijk heb jij - als docent, leraar, schoolleider - je eigen beelden en verhalen erbij. We zijn vooral benieuwd naar die praktijkverhalen, dus van de mensen in het onderwijs of anderszins waarin ((goed) burgerschap of burgerschapsvorming zichtbaar wordt. Of misschien het begin ervan. Onze vraag is dus: in welke ervaring van jou, in welke lespraktijk, opvoedingssituatie zit de waarde van burgerschapsvorming opgesloten? En wat zie je jezelf dan doen? Heb je zo’n verhaal/moment, dan lezen we er graag over.

Deze blogs/verhalen (klein/groot) publiceren we vanaf de verschijning van de documentaire (16 mei) en gedurende de tien schooldebatten die worden gehouden.

Daan in het magazine #4 van hetkind

In het volgende magazine van hetkind over Grenzen in onderwijs en opvoeding - dat nu al te bestellen is en vanaf 11 mei verkrijgbaar is -  vindt u een vraaggesprek met Dan Faasen en zijn Schoolpraktijkdocent Riël van Gastel van het Theresialyceum in Tilburg. Het is een dialoog over de grenzen die mogelijk aan een opdracht tot burgerschapsvorming worden ervaren. Het magazine is een halfjaarlijkse uitgave, de verhalen en artikelen zijn bedoeld om het gesprek over goed onderwijs in scholen te stimuleren en te voeden.