Betoog: 'Een leerroute gericht op welzijn, niet op slim zijn'

1 december 2013

Docente Jacqueline Boerefijn ziet een jachtige sfeer ontstaan in en rondom het onderwijs.   Niet lang geleden ging 60 procent van de Nederlandse leerlingen naar het VMBO, en 40 procent naar havo/vwo. Nu is het andersom. Hoe kan dat? Is de intelligentie toegenomen? Is het onderwijs beter? Zijn de ouders veeleisender? Wordt er massaal getraind voor cito-toetsen? Haar betoog, dat eerder verscheen in vakblad Van12tot18: een andere route inslaan, gericht op welzijn en niet op 'slim' zijn.


Er begint een jachtige sfeer te hangen op scholen. Vakanties worden ingekort en examens zwaarder gemaakt. De ambitie om leerlingen, leraren en scholen excellent te laten presteren, duurt voort. Zijn we op de goede weg?

Excellentie is een term die het risico loopt tot op de draad versleten te zijn, nog voor een substantieel deel van onze scholen het predicaat in bezit heeft. Verplichte eindtoetsen, publicatie van Cito-scores en lokale, landelijke en internationale rankings veroorzaken onzekerheid en angst. Ook een school die zich heeft vrijgekocht met het predicaat ‘excellent’, kan volgend jaar gewoon lager op de ranglijst terecht komen. De route die op dit moment uitgestippeld wordt richting de gewenste excellentie is een riskante.

Past het onderwijs wel? 

Ik heb stellig de indruk dat veel leerlingen een te hoge Cito score behalen, die niet past bij hun kwaliteiten. Deze leerlingen stromen 'te hoog' in in het voortgezet onderwijs, lopen daar op hun tenen en halen met kunst en vliegwerk de gewenste eindstreep. Of niet.

Jongeren die het steeds nét niet redden, worden voortdurend geconfronteerd met wat ze niet goed af gaat. In het onderwijs zijn we erg goed geworden in het signaleren van achterstanden, tekorten en speciale zorgbehoeftes, zonder veel rekening te houden met alle stress die dat op kan leveren bij de betrokken leerling. Ik heb al vaak kinderen zien opbloeien als ze van een te hoog naar een passend niveau verhuisd waren, mits de ouders dit steunden.

Schoolsucces en welbevinden

We zijn met z’n allen gaan geloven dat hoe hoger iemand opgeleid is, hoe beter hij zijn leven tot een succes kan maken, hoe gelukkiger hij zal zijn. Maar zo eenvoudig ligt dat niet. Een hoog opleidingsniveau is absoluut geen garantie voor welbevinden.

Welbevinden onder adolescenten is op grote schaal gemeten in het Health Behaviour in School aged Children onderzoek in Europa (Currie, 2008) en het UNICEF-onderzoek (2007). Uit het UNICEF-onderzoek blijkt dat Nederlandse tieners gemiddeld gelukkiger zijn dan die in vergelijkbare westerse landen. In Engeland, Duitsland en Frankrijk is het percentage van gelukkige tieners ongeveer 10 procent lager. Tieners in Groot-Brittannië en Frankrijk zeggen ook minder vaak dat ze school leuk vinden.

Lees verder.

Jacqueline Boerefijn (1958) is docente biologie aan het Groen van Prinstererlyceum (Lentiz) in Vlaardingen en Master toegepaste positieve psychologie.