Aldus Arno Stern: 'Meer creativiteit op school om het kind niet te zien om wat hij doet maar om wie hij ís'

6 september 2014

Een warm pleidooi voor meer creativiteit in het onderwijs, die zelfs de leerlijnen en einddoelen van kunsteducatie-vakken overstijgt. Sandra Joosting Bunk, als docent geïnspireerd door het werk van pedagoog Arno Stern, pleit er voor in haar blog op hetkind. 'Zónder opdracht tot een schilderspel komen. Wanneer het kind ervaart dat het gewoon mag 'zijn', kan de bron van creativiteit gaan stromen. Daarmee leert het zelf ruimte te nemen en anderen ruimte te gunnen.' Haar blog.

Meerdere keren per jaar komen ouders en kinderen van Pharos, de oudervereniging van hoogbegaafde kinderen, naar atelier Schilderoord in Eindhoven om naar hartelust te schilderen en met elkaar te praten. Creativiteit van het hoogbegaafde kind en ruimte voor creativiteit binnen het onderwijs zijn onderwerpen die in veel gesprekken terugkomen. Het woord creativiteit wordt in de verschillende wetenschappen nogal verschillend uitgelegd, maar verwijst in het algemeen naar het vermogen om iets nieuws te scheppen. Het kan een originele oplossing zijn voor een bestaand probleem of de creatie van een nieuw concept of object.

Creativiteit en hoogbegaafdheid zouden hand in hand kunnen gaan, want elk kind beschikt van nature over een enorme creativiteit. Een onuitputtelijke bron van kennis, inzicht, nieuwsgierigheid, leergierigheid, speeldrang en expressie, is elk kind eigen. Krijgt het kind de ruimte om deze creativiteit uit te leven dan resulteert dat in een hoge mate van welbevinden en aanhoudend plezier in het leren en ontdekken. En maakt het deze kinderen tevens tot de 'out of the box'-denkers waar de maatschappij naar op zoek is.

Kijken we naar het onderwijs dan zien we dat leren en creativiteit niet altijd samengaan. Overwegend liggen de wegen die binnen het onderwijs bewandeld worden via leerlijnen en einddoelen vast. Ze dienen binnen de voorgeschreven tijd en methode te worden afgerond. Deze cultuur laat weinig tot geen plaats voor de enorme ontdekkingsdrang van, in dit geval, het hoogbegaafde kind. En resulteert niet in het uit- en beleven van de creativiteit. Maar in frustratie, buikpijn en storend of juist enorm aangepast gedrag om aan de verwachtingen van anderen te kunnen voldoen.

Niet alleen de leervakken, zoals rekenen, lezen en schrijven, lopen via deze vastgelegde structuur. Ook de kunstzinnige vakken zijn vakken geworden waar niet de creativiteit van het kind, maar de verwachtingen en leerdoelen van de leerkrachten de weg bepalen. Een dertigtal dezelfde tekeningen, een dertigtal dezelfde knutsels voorzien van commentaar en een cijfer...

Vanuit de opleiding bij de pedagoog Arno Stern - zie www.arnostern.com en de film Alphabet, die deze week in Nederland in premiėre ging, waarin Stern zijn visie treffend uiteenzet - en mijn jarenlange werkervaring in mijn Schilderoord-atelier weet ik dat de drang om creatief te zijn en zich expressief te uiten bij iedereen aanwezig is en (weer) tot uiting kan komen wanneer je de juiste condities schept. In de afgeschermdheid van een heus atelier, waar het enkel gaat om scheppend werken, zonder resultaatgerichte uitgangspunten, mag het kind ervaren wat het is om concurrentie- en prestatieloos te zijn.

'Wie tot deze uiting komt en zich van alle voorbeelden en voorstellingen bevrijdt en ongeremd het natuurlijke spoor laat ontstaan, keert tot zijn ware wezen terug.' Arno Stern

Te midden van anderen ervaart het kind wat het is om zonder opdracht en verwachting weer tot creativiteit en spel te komen: een schilderspel. Wanneer het kind ervaart dat het gewoon mag 'zijn' en niet gezien wordt voor wat hij doet maar voor wie hij ís, kan de bron van creativiteit stromen. Een creativiteit die de muren van het atelier overstijgt en het kind sterkt in het aangaan van de dingen die op zijn of haar weg komen.

En omdat het kind zelf ervaren heeft hoe goed het doet om ruimte te krijgen, kan het deze ruimte, naast zelf nemen, ook weer aan een ander gunnen. De vertaalslag van ruimte voor creativiteit in het atelier naar ruimte voor creativiteit binnen het onderwijs is niet zomaar gemaakt. Er naar streven en van daaruit eerste stappen zetten, is al een groot goed. In het belang van niet alleen hoogbegaafde maar álle leerlingen en daarmee van onze toekomst.

Dit artikel verscheen in iets gewijzigde versie in Signaal, het verenigingsblad van Pharos.

Sandra Joosting Bunk is docent en Schilderoordbegeleidster. Deze naam vloeit voort uit het gedachtegoed van pedagoog Arno Stern, die zijn werk o.m. verspreidt vanuit zijn Schilderoord in Frankrijk. Sandra is ook mede-oprichter van DOE040, de Democratische School in Eindhoven, die dit schooljaar van start ging.