JAARVERSLAG 2022
2 Het jaar 2022 was het jaar dat Robbert Dijkgraaf zich nadrukkelijk als minister van OCW liet gelden: ‘Ik denk dat ons land in een fase zit waarin we wel klaar zijn met het proces dat iedereen hoger opgeleid moet worden.’ Dijkgraaf is in het kabinet verantwoordelijk voor hoger onderwijs, middelbaar beroepsonderwijs (mbo) en emancipatie. De bewindsman, zelf gepromoveerd natuurkundige, hekelt de ‘intrinsieke ongelijkheid’ tussen de verschillende onderwijsvormen en spreekt van ‘een 19de-eeuws model’: hoe ‘hoger’ je gaat, hoe kleiner de groep voor wie dat onderwijs is. ‘Als iedereen maar de hele tijd hoger, hoger, hoger wil, geeft dat heel veel spanning en prestatiedruk, ook op die academische opleidingen. Het wrange vind ik dat die prestatiedruk zo is doorgeschoten dat zelfs mensen die het langs die lat het allerbeste doen, supergestrest zijn en nog steeds bezig blijven met die stap hoger.’
3 → MBO-ers in de polder
Je hoofd boven water en je tenen raken de grond. Het water is helder maar de bovenste laag vertroebelt het zicht. Een zoete golf sleept je mee. Je gaat kopje onder en het water sluit je ogen. Het gordijn van schelpen rinkelt wanneer je een voet over de drempel schuift. Je opent je ogen. Er vallen druppels van je wimpers. Er spartelt een visje onder de poten van de poes. De hond legt zijn hoofd op je schoot. Je opent je armen en opeens kan je zwemmen. door Vera Lagerwey Petra In dit NIVOZ-jaarverslag vind je acht portretten van mbo-studenten uit Emmeloord, geschreven door hbo-leeftijdsgenoten van de Hogeschool voor de Kunsten in Utrecht. Na een 1 op 1 ontmoeting en een middag waarin ze op sleeptouw werden genomen, kwamen er woorden op papier. Intiem, persoonlijk en soms poëtisch. Een kijkje in de wereld van mbo-ers in de polder, omdat we de wereld van elkaar kunnen leren. Foto’s: Jeffrey Korte
6 2022 NIVOZ • JAARVERSLAG
Voorwoord NIVOZ-organisatie Doelstellingen De mensen Dokhuis Raad van Toezicht Partners en samenwerking Portretten van mbo-ers Whole Child Development Programma Grootstedelijke Pedagogiek EMPO NIVOZ-opleidingen NIVOZ-onderzoek & ontwikkeling NIVOZ-podium NIVOZ-platform Portretten van mbo-ers Financiën Impact 8 10 12 16 19 20 21 23 32 36 38 42 46 52 54 60 66 74
8 Voorwoord In 2022 was het jaar van de verhuizing van NIVOZ van Driebergen naar Rotterdam en – we zouden het bijna vergeten – ook het jaar waarin we de corona-beperkingen achter ons lieten. Het was weer mogelijk om elkaar te ontmoeten en dat hebben we binnen en buiten NIVOZ volop gedaan. Dat begon eind januari met een bijzondere NIVOZontmoetingsdag waarin we goed en dankbaar afscheid hebben genomen van ons kantoor op Landgoed de Horst in Driebergen. Een plek die veel betekenis heeft gehad voor NIVOZ-medewerkers en al onze bezoekers. Vanaf februari 2022 werken we vanuit een tijdelijk kantoor aan de Batavierenstraat in Rotterdam, een tussenstop op weg naar het Dokhuis, onze definitieve bestemming aan de zuidkant van de Maastunnel, waar we in juni 2023 naartoe zullen verhuizen. Gedurende het voorbije jaar zijn we als NIVOZ-team vaker bijeengekomen om de verbondenheid met elkaar en met de NIVOZ-missie te versterken, dan wel om onze nieuwe omgeving in Rotterdam te leren kennen. Daarnaast zijn we actief op zoek gegaan naar nieuwe collega’s om onze organisatie te verrijken. De verhuizing naar Rotterdam gaf ook aanleiding om ons voor te stellen aan de scholen én zelf kennis te maken met alle plaatselijke onderwijsinitiatieven. Die doelen zijn verenigd in een verhuismagazine Daden en woorden – pedagogiek in Rotterdam.dat we hebben gemaakt. Het is naar alle scholen in Rotterdam verstuurd, van po, vo, tot mbo en hbo. Rode draad in het magazine zijn een drietal verdiepende gesprekken tussen een NIVOZ’er en een Rotterdammer.
9 In het afgelopen jaar hebben leraren en schoolleiders NIVOZ weten te vinden met hun pedagogische vragen. We zagen dan ook een groeiend aantal trajecten. We kregen vaker specifieke vragen gericht op de pedagogische opdracht, het herijken ervan en hoe dit te vertalen naar het pedagogisch didactisch handelen. Na corona spelen er op scholen vragen over hoe om te gaan met ‘nieuw’ gedrag en de veranderende leerlingen populatie. Met de start van de Rotterdamse Educatieve Master Primair Onderwijs (EMPO) en het programma Grootstedelijke Pedagogiek in het najaar van 2022 hebben we onze samenwerking met lerarenopleidingen uitgebreid. Met deze samenwerkingen en het programma Whole Child Development willen we vanuit NIVOZ bijdragen aan het verstevigen van de pedagogische oriëntatie in het opleidingsonderwijs. In dit jaarverslag geven we een beeld van bovenstaande ontwikkelingen, de behaalde resultaten en de financiën van stichting NIVOZ in 2022 en maken we zichtbaar wat de betekenis van NIVOZ is geweest in het onderwijsveld. In dit jaarverslag staan ook mooie portretten voortkomend uit een ontmoeting tussen studenten van ROC Friese Poort en studenten van de Hogeschool voor de Kunsten. De vaak poëtische teksten werden tijdens een 24-uurs onderwijsavontuur opgetekend en voorgedragen. Gabrielle Taus directeur stichting NIVOZ
10 NIVOZ-organisatie Stichting NIVOZ sterkt leraren en schoolleiders in hun pedagogische opdracht. Daartoe opereert het instituut binnen vier afzonderlijke pijlers en drie programma’s, die onderling samenhangen: NIVOZ-opleidingen Trajecten gericht op het versterken van het pedagogisch handelen van leraren en schoolleiders in po, vo, mbo, hbo en universiteiten. NIVOZ-podium Inspirerende onderwijsavonden, lezingen, symposia en studiedagen vanuit pedagogisch perspectief. NIVOZ-platform hetkind Online ontmoetingsplaats met verhalen en artikelen waarin theorie en praktijk van pedagogisch handelen samenkomen. NIVOZ-onderzoek & ontwikkeling Verbinding van onderzoek en onderwijspraktijk vanuit een breed palet aan pedagogische bronnen Whole Child Development Vierjarig programma i.s.m. lerarenopleidingen om leraren en schoolleiders beter toe te rusten om vanuit het whole child development-perspectief onderwijs te verzorgen in de grootstedelijke context. Grootstedelijke Pedagogiek Programma i.s.m. andere opleidingen om de pedagogische oriëntatie in het Rotterdamse opleidingsonderwijs te verstevigen. Educatieve Master Primair Onderwijs (EMPO) In samenwerking met de Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR) is deze tweejarige master voor leraren in de grootstedelijke context ontwikkeld, met de pedagogiek als basis. NIVOZ brengt haar ervaring en expertise m.b.t. het pedagogisch handelen in. k k k k k k k
11 De organisatie van stichting NIVOZ is gestoeld op de visie die we ook in het onderwijs uitdragen. Enkele principes komen daarbij prominent naar voren: • Belang van een heldere en gedeelde missie • Iedereen is toegerust voor zijn of haar eigen ontwikkeling • Je moet de ruimte krijgen om te laten zien wat je kan, en die ruimte ook benutten • Persoon en professie kunnen niet worden gescheiden • ‘Zonder relatie geen prestatie’. We hechten veel waarde aan de kwaliteit van interactie tussen mensen Uit die principes is een moderne organisatievorm ontstaan; weinig hiërarchisch en zeer ambitieus, vol vertrouwen in elkaar, maar ook vol verwachtingen, met veel vrijheden, maar ook hoge verantwoordelijkheden. Een organisatie waarbinnen we elkaar uitdagen, ondersteunen en versterken. NIVOZ is in de afgelopen jaren uitgegroeid tot ruim twintig mensen en heeft een Raad van Toezicht die bestaat uit drie leden. Door het karakter van de NIVOZ-organisatie is een grens tussen binnen en buiten maar moeilijk te trekken. Bijna iedereen die binnen NIVOZ actief is, heeft ook buiten NIVOZ verantwoordelijkheden. De daarmee gepaard gaande activiteiten lopen regelmatig in elkaar over. Dat geldt ook andersom. Er zijn vele mensen buiten NIVOZ die, vrijwel altijd vrijwillig, grote bijdragen leveren. De mensen Stichting NIVOZ werd in 2022 geleid door een tweekoppige directie: Gabriëlle Taus (directeur-bestuurder) en Aziza Mayo, die vanaf maart 2021 is aangesteld als directeur onderzoek & ontwikkeling. Aziza Mayo combineerde haar rol bij NIVOZ aanvankelijk met haar lectoraat Waarde(n) van het vrijeschoolonderwijs waar ze op 1 april 2022 is gestopt. De verhuizing naar Rotterdam – in combinatie met het programma WCD, de startende master (EMPO) en het Programma Grootstedelijke Pedagogiek – zorgde ervoor dat stichting NIVOZ extra collega’s nodig had. In de backoffice sloot Ellen van der Velden aan bij Vivian Jordan en niet veel later kregen zij ondersteuning van Sipporah Jhagroe. Van Sipporah VI VI AN, ELLEN EN SI PPORAH AZI ZA
12 werd eind van het kalenderjaar weer afscheid genomen, maar met Marit Holtmans is er begin 2023 een derde kracht bijgekomen om alle ondersteunende werkzaamheden aan te kunnen. Bij de NIVOZ-opleidingen is behalve Anouk Liebrand (vanaf november 2021) ook Karin van Zutphen als begeleider van de opleidingen erbij gekomen. Zij is voormalig schoolleider op Wittering.nl en ook actief voor Operation Education, waar zij in leiderschapstrajecten een rol heeft. Ook bij NIVOZ zet ze haar ervaring met name in bij het traject Pedagogische Leiderschap. Eind 2022 is onder meer door de inspanningen van het werving- en selectiebureau Diversity Recruitment het NIVOZ-team verder uitgebreid. De redactie is begin 2023 aangevuld door de komst van Marco Martens en Evita Lagerwaard. Diversiy Recruitment speelde ook een rol bij de vacature die er was binnen de pijler Onderzoek & Ontwikkeling. Mede daardoor hebben we Sabrina Alhanachi en Farida Yahyaoui mogen verwelkomen als nieuwe collega’s. Rob Kickert – die expertise heeft op het gebied van toetsing – tenslotte kreeg een aanstelling voor een bijdrage aan de ontwikkeling van het Programma Grootstedelijke Pedagogiek. Anno maart 2023 telt NIVOZ dus inmiddels 24 medewerkers, los van de mensen van de Raad van Toezicht. Die bestaat nog altijd uit Arjen Wals (voorzitter), Anita Bruin-Raven en Matthijs Bierman. Op projectbasis zijn Jelle Ris (onderzoek Wereldgericht onderwijzen), Geert Bors en Beatrice Keunen (auteurs) en Jan Jaap Hubeek (podcasts) aan NIVOZ verbonden. MARCO ROB EVI TA SABRI NA FARI DA ANOUK KARI N MARI T
13 NIVOZ Algemeen directeur: Gabrielle Taus Directeur onderzoek & ontwikkeling: Aziza Mayo Office management: Vivian Jordan, Ellen van der Velden en Marit Holtmans Externe communicatie/publicaties: Evita Lagerwaard, Rob van der Poel NIVOZ-opleidingen: Tjitske Bergsma (teamleider), Merlijn Wentzel, Martijn Galjé, Anouk Liebrand en Karin van Zutphen NIVOZ-denktank: Aziza Mayo, Leone de Voogd, Eveline Oostdijk, Sabrina Alhanachi, Farida Yahyaoui en Renske Valk NIVOZ-platform: Annonay Andersson (hoofdredacteur), Joyce van den Bogaard, Rob van der Poel, Rikie van Blijswijk, Marco Martens en Evita Lagerwaard NIVOZ-podium: medewerkers van zowel o&o, platform, opleidingen als office management zijn hierbij wisselend actief EMPO Rotterdam/Dokhuis: Nickel van der Vorm Whole Child Development-programma: Willemijn van Woerkum Programma Grootstedelijke Pedagogiek: Willemijn van Woerkum, Rob Kickert Raad van Toezicht: Arjen Wals (voorzitter), Anita Bruin-Raven en Matthijs Bierman Op projectbasis: Jelle Ris (onderzoek Wereldgericht onderwijzen), Geert Bors en Beatrice Keunen (auteurs) Oprichter: Luc Stevens Met uitzondering van de leden van de RvT is iedereen per mail te bereiken via [email protected] Contact Algemeen telefoonnummer: 010-3225450 Algemeen secretariaat en office: [email protected] Vragen voor de redactie/artikelen: [email protected] Bezoek- en postadres NIVOZ Batavierenstraat 15, 3014 JH Rotterdam. Telefoonnummer: 010-3225450 Per 19 juni : Doklaan 10, 3087 CB Rotterdam Twitter: @nivoz, @hetkind Facebook-pagina: hetkind, pedagogische tact LinkedIn: stichting NIVOZ, NIVOZ platform hetkind Mastodon: @[email protected]
14
15 Op de foto die in juni 2022 is gemaakt op de Wilhelminapier tijdens een van de vier NIVOZ-ontmoetingsdagen, ontbreken Nickel van der Vorm, Ellen van der Velden en de medewerkers die in 2023 zijn gestart. foto: Bartjan de Bruijn
16 Doelstellingen Het grondmotief van stichting NIVOZ is het voortbestaan van onze menswaardige, democratische, rechtvaardige en duurzame samenleving en een wereld waarin iedereen – in verbondenheid en met gevoel voor verantwoordelijkheid – in de samenleving kan staan. Daartoe heeft onderwijs een pedagogische opdracht. Het is de missie van NIVOZ om leraren, schoolleiders en andere betrokkenen in het domein van onderwijs en opvoeding te sterken in de uitvoering van deze pedagogische opdracht. NIVOZ-doelen lange termijn • De groep leraren, schoolleiders en andere betrokkenen die handelt vanuit hun pedagogische opdracht groeit. Dat is zichtbaar in hun pedagogisch-didactisch handelen en een onderwijspraktijk waarin jonge mensen al hun mogelijkheden inzetten op weg naar volwassenheid. • Bij opleidingen van leraren en schoolleiders ontstaat een praktijk waarin de pedagogische opdracht, de brede vorming van de student en het pedagogisch-didactisch handelen centraal staan. • In beleid, onderzoek en publieke opinie is meer aandacht voor de pedagogische paragraaf en de pedagogische vorming van leraren en schoolleiders. • Continuïteit in financiën door zowel eigen inkomsten als strategische financiële partners. • Als NIVOZ handelen we congruent met onze missie en worden we gekenmerkt door inspiratie, gedrevenheid, verbinding, vertrouwen en het hoopvolle perspectief.
17 NIVOZ-doelen voor komende periode (4 jaar) • NIVOZ wordt gezien als een toegankelijke en betekenisvolle plaats voor pedagogische reflectie en ontwikkeling voor leraren, schoolleiders en opleiders en is een bron voor pedagogische concepten en theorieën. • De EMPO van de Erasmus Universiteit Rotterdam, waar NIVOZ actief bij betrokken is, heeft voldoende studenten, een sterk team, een congruent curriculum en is een inspirerend voorbeeld van een pedagogische opleiding die ook tot ontwikkelingen elders leidt. • De trajecten Pedagogische Tact en Pedagogisch Leiderschap (en aanverwante vormen) ontwikkelen zich verder, zowel qua inhoud als qua aantal. • Platform hetkind wordt blijvend goed bezocht door de kwaliteit en de diversiteit van de artikelen/ podcasts en de herkenbaarheid van het pedagogisch perspectief. • Goed bezochte en gewaardeerde onderwijsavonden en andere NIVOZ-bijeenkomsten. • Er is ontwikkelde praktijk en meer aandacht voor de brede vorming van kinderen ‘in adversity’ en de pedagogische oriëntatie van studenten bij verschillende lerarenopleidingen door het WCD-programma en de start van het onderzoeksprogramma Grootstedelijke Pedagogiek. • Door het opdoen van ervaring met schoolontwikkeling hebben we praktijk opgebouwd en weten we (ondersteund door onderzoek) welke rol we als NIVOZ in willen nemen m.b.t. schoolontwikkeling. • Door onze betrokkenheid bij de pedagogische ontwikkeling van verschillende lerarenopleidingen en het onderzoek daarnaar is helder welke rol we als NIVOZ ambiëren in het sterken van lerarenopleidingen. • Publicatie van een NIVOZ-boek Pedagogische Tact/ Pedagogisch Leiderschap, zodat kennis & ervaring gedeeld kunnen worden met de leraren- en schoolleidersopleidingen.
18 • Een verbreding van de doelgroep naar leraren en schoolleiders uit alle sectoren en contexten van het onderwijs. Met name een toename van het aantal leraren uit het mbo, hbo (lerarenopleidingen) en uit de grootstedelijke context. • Actieve betrokkenheid in het maatschappelijk debat en als thought leader en een toename in het aantal inhoudelijke bijdragen aan commissies en beleidsvorming. • Professionele ontwikkeling van NIVOZ als organisatie, met een diverse samenstelling van mensen en achtergronden en een blijvende persoonlijke ontwikkeling van de mensen binnen NIVOZ. Gekenmerkt door een cultuur van vertrouwen, vol verwachtingen, met veel vrijheden, maar ook hoge verantwoordelijkheden. Een organisatie waarbinnen we elkaar uitdagen, ondersteunen en versterken. • Continuïteit in financiën door zowel eigen inkomsten als strategische financiële partners en het verbeteren van de professionele financiële administratie. • NIVOZ heeft een thuis gecreëerd op de Doklaan voor NIVOZmensen en het (Rotterdamse) onderwijsveld.
19 Dokhuis We zijn blij met het besluit om ons te vestigen in een eigen pand aan de Doklaan in Rotterdam Zuid, in de buurt van de ontwikkelingen van de Cultuurcampus. Het historische pand, dat het Dokhuis zal gaan heten, ondergaat een grondige renovatie en wordt geschikt gemaakt voor NIVOZ en de EMPO. De overige ruimte zal worden ingevuld door het Dokhuis zelf, met activiteiten en initiatieven die aansluiten bij en of toevoegen aan die van NIVOZ en EMPO. Op het moment van schrijven is de aannemer volop bezig om de planning van oplevering in juni 2023 waar te maken. Er is een auditorium gerealiseerd, vergader- en opleidingsruimtes, kantoren in verschillende vormen en maten, en een werkcafé op de begane grond, dat zich leent voor een breed scala aan activiteiten. Het is de bedoeling dat het Dokhuis een inspirerende en gastvrije plek in Rotterdam Charlois wordt, waar de thema’s Onderwijs, Cultuur en Wetenschap een belangrijke plek zullen innemen.
20 Raad van Toezicht De Raad van Toezicht (RvT) bij NIVOZ bestaat uit Matthijs Bierman (uittredend in 2023), Anita Bruin-Raven en Arjen Wals (voorzitter). Anita Bruin is mentor bij ISK (Internationale Schakelklassen) op het Edith Stein College in Den Haag en docent NT2, Matthijs Bierman is werkzaam als zakelijk mediator en nalatenschapsmediator bij Stone Partners in Amsterdam en Arjen Wals is hoogleraar op het terrein van leren voor duurzame ontwikkeling aan Wageningen Universiteit. In het jaar 2022 kwam de RvT driemaal bijeen, met de gebruikelijke aandacht voor de verschillende functies van een Raad van Toezicht: als klankbord, als toezichthouder en als werkgever. Nieuw was dat Ellen van der Velden aanwezig was voor de ondersteuning van de RvT en het notuleren van de vergaderingen. Zij nam de rol over van Georgina Catania, van wie NIVOZ in het najaar van 2021 afscheid nam. De RvT dankt Georgina voor alle ondersteuning die zij de afgelopen jaren heeft gegeven. Tijdens de vergaderingen (13 april, 15 juni en 23 november) is er, naast de voortgangs- en managementrapportages van de directeur, aandacht besteed aan de start van de nieuwe universitaire lerarenopleiding (EMPO), de voortgang van de verbouwing van het nieuwe kantoor in Rotterdam (Dokhuis), de veranderende samenstelling van het team NIVOZ en de financiële situatie van NIVOZ. De RvT heeft op al deze terreinen kunnen constateren dat NIVOZ op de goede weg is. Opvallend was dat NIVOZ zich in 2022 nadrukkelijk is gaan mengen in het maatschappelijk debat, door brieven te sturen naar de Onderwijsraad en de onderwijswoordvoerders van de verschillende politieke partijen, waarin de stichting haar zorgen uitspreekt over de huidige ontwikkelingen in het onderwijsbeleid. De RvT juicht een dergelijke inmenging toe.
21 Partners en samenwerking Stichting NIVOZ heeft zich ontwikkeld tot een onafhankelijk instituut dat de ontwikkelingsbehoeften van kinderen vertegenwoordigt tegen het licht van de maatschappelijke opdracht die het onderwijs heeft. Dat is ook duidelijk te herkennen aan de context, het netwerk, waarbinnen NIVOZ zich begeeft. Het fundament van ons werk ligt voor een deel bij de Internationale Rechten van het Kind en ook in het Earth Charter, waarmee NIVOZ zich verbonden heeft verklaard. Op die manier komen we in contact met een brede varieteit aan maatschappelijke organisaties die zich ook hiertoe verhouden. Onderwijsorganisaties, opleidingen en initiatieven In Nederland werken we samen met onderwijsorganisaties (zoals besturen, samenwerkingsverbanden en individuele scholen). Zo zijn er honderden scholen die vanuit de opleiding met NIVOZ in aanraking zijn gekomen en nog tal van individuele leraren, schoolleiders en bestuurders die aan activiteiten deelnamen. Daarnaast werken we samen met profielorganisaties als Verus en Sardes, de Erasmus Universiteit en lerarenopleidingen (Teachers College, Spring, Hogeschool Leiden, Hogeschool van Amsterdam, Driestar Hogeschool). Er is contact met initiatieven (Operation Education, Taskforce Ontwikkelingsgericht Onderwijs, Leve het Onderwijs, Vreedzame Wijk, Janusz Korczak Stichting) aan wie onze pedagogische visie een bijdrage kan leveren. Daarnaast zijn er via het Programma Grootstedelijke Pedagogiek verbindingen ontstaan met Hogeschool Rotterdam, Codarts, Thomas More Hogeschool en de EMPO (EUR).
22 Verder is er een samenwerking met de Gelijke Kansen Alliantie (GKA), in relatie tot leiderschap en breedvormend onderwijs. Fondsen Stichting NIVOZ voorziet voor een groot deel zelf in haar financiele middelen. Toch zou veel van het werk dat NIVOZ doet niet kunnen worden uitgevoerd als het niet werd ondersteund door (financiele) partners van buiten. Het is geen toeval dat dit juist organisaties zijn die bekend staan om hun grote maatschappelijke betrokkenheid en die niet terugdeinzen voor langdurige samenwerkingen die nodig zijn om systemische veranderingen mogelijk te maken. Partners van de afgelopen jaren zijn: Porticus Nederland, Iona Stichting, Adessium, en Talud. Internationale partners Het fundamentele karakter van onze missie zorgt ervoor dat de invloed van ons werk zich niet beperkt tot Nederland. NIVOZ is actief lid van de Alliance for Childhood, een in Brussel gevestigde netwerkorganisatie die zich inzet voor de ‘quality of childhood’ in Europa. NIVOZ is ook partner van Learning for Well- Being Foundation, een organisatie die zich inzet voor het welbevinden van kinderen in Europa.
23 DE WERELD VAN EEN MBO-STUDENT ROC Friese Poort – komende zomer door een fusie met Friesland College omgetoverd tot Firda – wil naast een goede vakschool een Ontmoetingsschool zijn en blijven. Het laat zijn leerlingen – in het kader van brede vorming – aan nieuwe werelden proeven en met ‘andere’ mensen kennismaken. In dit NIVOZ-jaarverslag vind je acht portretten terug van mbo-studenten uit Emmeloord, geschreven door hbo-leeftijdsgenoten die op de Hogeschool voor de Kunsten in Utrecht op hun beurt een opleiding Writing for Performance volgen. De vaak poëtische teksten werden tijdens een 24-uurs onderwijsavontuur opgetekend en teruggegeven, dus letterlijk voorgedragen. Rob van der Poel was erbij, schreef erover en maakte een podcast. Omdat we de wereld van ze kunnen leren. De beelden zijn van Jeffrey Korte. EEN ONDERWIJSAVONTUUR IN DE NOORDOOSTPOLDER BELUISTER DE PODCAST → MBO-ers in de polder
24 De nuchtere gids Ik hoef geen eeuwenoud kasteel te betreden. Ik hoef geen magneetje te kopen. Ik hoef niet op een schip te dobberen. Het mooie is namelijk niet enkel te vinden in het grandioze, maar ook in de normale gang van het leven. In het onkruid rond de tulpen. In modderige trekkers, een aula vol broodjes en pubers. Een slak is misschien langer onderweg, maar heeft wel kleurrijke verhalen te vertellen en alles van dichtbij bekeken. Sam door Eli-Jona Vianen
25
26 Polderkind. Je bezingt dit omgekeerd Atlantis door als eerste je ogen aan te bieden, blauw als de barricades die jouw koninkrijk omringen. Kijkend over deze muren zie je de wereld wachten. Op jou? Misschien. Polderkind. Je bevindt je in een fase waarin alles anders is, waarin veel gezelligheid is geweest en komen gaat, want elk lachend gezicht in de hoofdstraat weet waar je vandaan komt en morgen heen gaat. Polderkind. De ogen die je gaf gaven nieuwe inzichten, verlangens die ik was vergeten, naar het oh zo zoete leven dat ik zelf maar al te gauw ben ontvlucht, naar een klein leven dat zijn omvang vindt in de velen armen die het draagt. Polderkind. Je zou willen vliegen, de zwaluw in jezelf los willen laten of tegen de stroom in zwemmen, en dat je het hele rijk met je meedraagt, oh, Polderkind. Oog om oog en oog en oog en Hemakoffie die net zo gezellig is, of een goed stuk vis dat je laat voelen dat je leeft. Alles beeft onder het gewicht van de lading liefde die jij meedraagt, die laten zien dat op de bodem zo veel kracht te vinden is om door te zetten, om niet bang te zijn. Ik denk dat wij allebei minder bang moeten zijn. Want we kunnen vliegen. Polderkind. We kunnen allemaal vliegen naar verre kusten en toch nog altijd de weg naar huis weer vinden. Polderkind, die de sporen van haar voorgangers navolgt en in het diepe durft te duiken, ook al is dit onverwachts of zelfs gevaarlijk. Die verschoven stenen in haar ogen, bessen in haar buik en goud in het hart heeft. Bente
27 Polderkind. Ik wou dat ik zo graag terugkom naar mijn Atlantis, dat mijn heil een paar deuren verder op me zat te wachten. Niet eens te wachten. Open ogen, open armen. Die hele nesten voeden. Polderkind. Een kind gedoopt in poldergeist. En wie jou toen kopje onder duwde en je liet proesten heeft het vast niet zo bedoeld. Polderkind. Laat de golven maar komen. door Matthijs Vader
28 Ze draagt een plattegrond op haar tong. Haar vingers wijzen naar nieuw en oud en ze weet precies wat naar waar is gegaan. Het steen om haar heen – de verandering – boezemt haar geen angst in. En als ze stilvalt, spreekt ze nog steeds, maar nu met haar ogen. Met een opgetrokken wenkbrauw en een uitgesproken glimlach, ja ze spreekt boekdelen met haar blikken, geworpen over een halfleeg glas. Haar gezicht is een eerlijke. Ik vraag me af of ze zenuwachtig is, maar als ik mijn ogen op haar laat rusten is ze ontspannen. Haar schouders naar achteren en vaart in haar pas, maar ze loopt achteraan, zodat ik niet alleen loop. Ze vertelt mij dat ze geen ochtendpersoon is en niet kan lopen en drinken tegelijkertijd. Ze leeft nu bijna een halfjaar met haar vriend, maar ze zijn samen op de 29e en deze maand heeft helemaal geen 29e dus hoe moet dat verder. Is het dan acceptabel om te zeggen dat je een halfjaar hebt op de 28e of tel je verder. 1 maart? 1 maart. Ze is down to earth. En een schat. Blij voor me dat ik mijn passie heb gevonden en hoopt dat ze iets vind wat haar echt past en ik wens haar hetzelfde toe. Dat ze even haar ratio uitzet en gaat voelen, ontdekken, proeven van de wereld. Ze verdient het om haar passie te vinden, echt waar, je verdient het. Christel door San Feekes
29
30 Joey
31 Soms gaan de dingen niet zoals we hadden bedacht. Soms moet je opeens een moodboard maken en dan een Rotterdammer entertainen. Soms gaan alle winkels op de Lange Nering failliet; zit er alleen maar sla op je McPlant; heeft die ene gast van snap een naam fetish; staat de poldertoren toch niet in het midden. Soms staat Isaac Newton niet aan je zijde, puur en alleen omdat je op jongens valt. Soms verhuizen de Action en de Jumbo. En soms kan je met twee strikes nog verliezen. In dat soort tijden, waar een planning of een andere vorm van verwachting futiel lijkt te zijn, is het belangrijk om recht op te blijven staan en niet als een kegel alle kanten op te vliegen. Als je de bowlingbal van het juiste gewicht in handen hebt, moet je hem niet van je vingers laten glijden. Tussen ring, middelvinger en duim heb je alles in de hand. En op die manier, weet je misschien toch nog het laatste potje te winnen. door Teddy van Amerongen
32 Programma Whole Child Development Via het programma Whole Child Development (WCD) onderzoeken we wat er nodig is om breedvormend onderwijs voor álle kinderen mogelijk te maken. Het programma – dat in opdracht van Porticus wordt gefaciliteerd en waarin vier lerarenopleidingen en zes scholen participeren – draait vanaf medio 2020 en is dus nu 2,5 jaar op streek. Het doel is het integreren van een ‘Whole Child Developmentpedagogiek’ in lerarenopleidingen en scholen. Daarnaast werken we aan uitgangspunten, voorwaarden en werkwijzen die helpen bij het ontwikkelen van breedvormend onderwijs, om onze ervaringen ook met andere scholen en opleidingen te delen. In dit project wordt vooral samengewerkt met scholen met een grote populatie kinderen die opgroeien in sociaaleconomisch moeilijke omstandigheden. WCD
33 Bovenstaand figuur geeft een overzicht van alle partners in het WCD-programma en van de leergemeenschappen die zijn gevormd. Op al die plekken in het programma gebeuren mooie dingen. In alle betrokken scholen en opleidingen worden proeftuinen ontwikkeld om te werken aan breedvormend onderwijs. Wat geldt voor alle deelprojecten, is dat op (bijna) alle plekken eerst gewerkt wordt aan bewustwording en visieontwikkeling van leraren, en aan een cultuur en structuur waarin samen geleerd kan worden. Een pedagogische oriëntatie en een holistische kijk op kinderen en onderwijs past doorgaans bij de drijfveren van vrijwel alle leraren en opleiders, maar vraagt een heroriëntatie op onderwijs en meestal ook een andere manier van organiseren, samenwerken en evalueren. Om elkaar te voeden en inspireren worden door de verschillende leergemeenschappen, onder leiding van NIVOZ, bijeenkomsten georganiseerd. Deze bijeenkomsten worden gekenmerkt door
34 bemoediging, uitwisseling en theorievorming. In alle bijeenkomsten wordt gewerkt aan het versterken van gedeelde pedagogische intenties (wat beogen we voor kinderen, voor leraren in opleiding?), aan het ontwikkelen van onderwijsvormen en handelingspraktijken. Deze praktijken en ontwikkelingen vormen ook de basis voor het WCD-onderzoek. Hierin worden de hoofdvragen beantwoord: 1 Wat zijn de uitgangspunten voor onderwijs vanuit een WCD-perspectief? 2 Wat is er nodig in de ontwikkeling en opleiding van leraren en schoolleiders om te werken vanuit een WCD-perspectief? 3 Wat is er specifiek nodig in de ontwikkeling en opleiding van leraren en schoolleiders in de context van scholen met kinderen die te maken hebben met ‘adversity’? 4 Wat zijn geschikte methoden of modellen om deze ontwikkeling van kinderen, leraren en schoolleider in beeld te brengen? 5 Welke belemmeringen zijn er voor de ontwikkeling richting een WCD-perspectief? 6 Wat is er nodig in de samenwerking, ontwikkeling en organisatie van de lerarenopleidingen en scholen om duurzaam whole teacher/child education te kunnen bieden? Om deze vragen te beantwoorden, werken onze programmaonderzoekers (vanuit NIVOZ en Kenniscentrum POP in Leiden), samen met onderzoekers van de opleidingen (klik hier voor namen en gezichten van het WCD-programma). Een uitdaging in dit rijke programma is om de verschillende deelprojecten goed verbonden te houden en te zorgen voor uitwisseling en het creëren van gedeelde inzichten. Over alle projecten is meer te lezen op www.breedvormendonderwijs.nl. Deze website is sinds begin 2023 in de lucht.
35 Een voorbeeld van content op deze pagina is de podcastserie die Jan Jaap Hubeek maakte om de ontwikkelingen in de opleidingen te laten klinken. Vanuit NIVOZ waren de volgende collega’s in 2022 betrokken bij het WCD-programma: • Gabriëlle Taus – stuurgroep WCD • Aziza Mayo – onderzoeksleider • Willemijn van Woerkum – programmaleider • Leone de Voogd – programmaonderzoeker • Karin van Zutphen – leiderschapsontwikkeling
36 Programma Grootstedelijke Pedagogiek (PGP) In het afgelopen jaar heeft NIVOZ als nieuwkomer in Rotterdam kennisgemaakt met de lerarenopleidingen die deze stad rijk is. We zagen unanieme gedrevenheid om alle Rotterdamse jongeren goed onderwijs te geven én een gedeelde overtuiging dat het sterken van het pedagogische handelen van leraren daarvoor cruciaal is. Vanuit NIVOZ willen we bijdragen aan het verstevigen van de pedagogische oriëntatie in het Rotterdams opleidingsonderwijs. Daartoe ontwikkelen we – in samenwerking met Thomas More Hogeschool, Hogeschool Rotterdam, Codarts en de EMPO (EUR) – het Programma Grootstedelijke Pedagogiek, waarin we ons op drie pijlers richten: 1 Leerkringen Een gemeenschappelijk zoekproces rond gedeelde vraagstukken over de pedagogische dimensie van het opleiden van leraren, waarin opleiders en onderzoekers kennis en ervaringen samenbrengen. 2 Funderend onderzoek Onderzoeksprojecten en (promotie)onderzoek naar verschillende aspecten van de pedagogische dimensie van onderwijs en opleiden. 3 Inspiratie en kennisdeling Inspirerende activiteiten om de brede onderwijsgemeenschap van Rotterdam (incl. oud-studenten van de opleidingen) ervaringen en kennis te bieden om het pedagogisch denken en handelen te blijven verdiepen. PGP
37 Met het ontwikkelen van het Programma Grootstedelijke Pedagogiek (PGP) beogen we een ontmoetings- en samenwerkingsplaats te creëren voor onderwijsopleiders, onderwijsonderzoekers en praktijkprofessionals in Rotterdam. Een programma met een sterke netwerkfunctie waar onderwijsontwikkeling, professionele ontwikkeling en onderwijsonderzoek samenkomen en elkaar versterken om zo ten goede te komen aan de kwaliteit van het onderwijs voor Rotterdamse leerlingen of, breder gesteld, voor leerlingen in een grootstedelijke context. In 2022 zijn we gestart met een eerste verkennende Leergemeenschap van opleiders, onderzoekers en praktijkprofessionals, rondom de kernvraag: Wat vraagt de grootstedelijke context van het pedagogisch handelen van de leraar? En wat betekent het antwoord op deze vraag voor de lerarenopleidingen in de stad? Deze leergemeenschap werkt met elkaar tot de zomer van 2023 aan het formuleren van concrete richtingen, om in het studiejaar 2023-2024 meerdere leerkringen te starten. Het waartoe voor deze leerkringen op de lange termijn is om helder te krijgen hoe we de pedagogische dimensie van lerarenopleidingen kunnen sterken. ? Waartoe zijn wij op Rotterdamse aard? Voor welke uitdagingen staat het onderwijs in de grootstedelijke context en welke rol kan de pedagogiek daarin hebben? Leone de Voogd doet in dit artikel een verkenning van dit vraagstuk. Wat vraagt het van leraren om in een grootstedelijke omgeving te werken en wat betekent dit voor het opleiden van leraren? Je leest theorieën en inzichten die behulpzaam kunnen zijn in gesprekken en pedaogisch handelen. Ondersteunend artikel op NIVOZ-website
38 Educatieve Master Primair Onderwijs (EMPO) Na de zomer van 2022 startte ook de EMPO, de Educatieve Master Primair Onderwijs, die we samen met de Erasmus Universiteit hebben ontwikkeld, met de pedagogiek in de grootstedelijke context als basis. De roep om goede leraren is gigantisch en in de nieuwe tweejarige master worden studenten opgeleid om het verschil te maken op basisscholen in de binnenstad, daar waar kinderen het meest afhankelijk zijn van goed onderwijs als het gaat om hun kansen voor de toekomst. Bij de totstandkoming van de EMPO, de toekenning ervan en bij de ontwikkeling van het curriculum is NIVOZ vanaf het allereerste begin betrokken geweest. Na jarenlange voorbereiding kon op 5 september een tiental studenten beginnen aan de opleiding die hen zal leiden naar een Master of Science-diploma én een bevoegdheid om les te geven in het primair onderwijs. EMPO
39 We moesten onze verwachtingen met betrekking tot het aantal studenten wat bijstellen. We realiseren ons nu dat het niet alleen een nieuwe opleiding is, maar ook een nieuwe route, een nieuw carrièreperspectief, voor universitaire studenten en dat het tijd zal kosten om bekendheid te verwerven binnen en buiten de universiteit. Daarnaast denken we goed na over het uitbreiden van de mogelijkheden om tot de opleiding te kunnen worden toegelaten. In 2023 zal er een minor starten, waardoor studenten hun voor de toelating vereiste onderzoeksvaardigheden kunnen verkrijgen en daarnaast al een goede indruk van de opleiding kunnen krijgen. Ondertussen is het goed te ervaren dat de mix van pedagogiek, grootstedelijke context en praktijkervaring een zeer uitdagend programma oplevert waar alle belanghebbenden zeer positief op reageren.
40 Tijdens de introductieweek van de EMPO namen we de studenten onder andere mee naar het DEPOT van Boymans van Beuningen waar zij geïnspireerd door de kunstwerken en de prachtige ruimtes elkaar ontmoetten.
41 foto’s : LOO Fotografie
42 Het opleidingenteam is in het najaar van 2021 en begin 2022 uitgebreid met Anouk Liebrand en Karin van Zutphen. Met het vertrek van Ellen Emonds, Suzanne Niemeijer en Anniek Verhagen – drie zeer ervaren krachten – was er in het team een flinke leemte ontstaan. Tijd om te landen was er voor Anouk en Karin nauwelijks, want de vraag naar pedagogische ondersteuning van de scholen was het voorbije jaar groot.
43 We merken dat scholen NIVOZ weten te vinden, juist nu. We zien dan ook een groei in het aantal aanvragen en trajecten. We kregen vaker specifieke vragen gericht op de pedagogische opdracht, het herijken ervan en hoe dit te vertalen naar het pedagogisch didactische handelen. Na corona spelen er op scholen vragen over hoe om te gaan met ‘nieuw’ gedrag en de veranderende leerlingenpopulatie. In het voorbije jaar is het opleidingenteam bij 30 trajecten actief geweest, op scholen in primair onderwijs (19) en voortgezet onderwijs (11). NIVOZ speelde op 23 studiedagen een rol en vier keer werd er een beroep op een NIVOZ-er gedaan voor een lezing. Pedagogisch leiderschap Het open individuele traject telt 17 deelnemers. Daarnaast waren er twee besturen en een aantal vo-scholen die met NIVOZ samen wilden werken aan het verdiepen op Pedagogisch Leiderschap. In het open traject werken we met gastdocenten. Zo ontvingen we Arjen Wals (hoogleraar Transformatief Leren voor sociaalecologische Duurzaamheid/UNESCO Chair) en afgelopen maart Ben van der Hilst (Het leren organiseren). We ontwikkelden een traject PL in samenwerking met het WCD-programma. Ook werkten we samen met Operation Education. Karin van Zutphen zal een door hen ontwikkelde ‘onderwijsvragensessie’ leiden binnen dit traject. Voor stichting PRICOH is Tjitske Bergsma een samenwerking aangegaan met lector José Middendorp van NHL Stenden Hogeschool (Opvoeden en opleiden naar duurzaam en democratisch samenleven). Samen ontwikkelden zij een verdiepingstraject Pedagogisch Leiderschap. Er is verder onderzoek gedaan naar het concept Pedagogisch Leiderschap. De kernconcepten zijn verdiept en aangescherpt. Naast dat het een plek heeft gekregen in de trajecten zal die ontwikkeling ook terug te vinden zijn in een nog te verschijnen NIVOZ-publicatie.
44 Pedagogische tact Er is een projectgroep gestart, onder leiding van Eveline Oostdijk en Anouk Liebrand, om het denken en handelen rond Pedagogische Tact te ijken. In het najaar is er met het gehele NIVOZ-team gekeken naar de bouwstenen van PT en gekeken naar welke elementen misten (uit het verleden), wat men wil toevoegen en welk potentieel er ligt in de (nabije) toekomst. Dit onderzoekende werk vormt ook de basis voor een publicatie in de eerdergenoemde boekenreeks. EMPO-opleidingsschool Bij de ontwikkeling en de uitvoering van de EMPO hebben docenten van NIVOZ ook een rol. Merlijn Wentzel en Martijn Galjé dragen verantwoordelijkheid voor de leerlijn Pedagogisch handelen. Tjitske Bergsma richtte zich op het ontwikkelen van de EMPO-opleidingsschool. In december is er een grote subsidieaanvraag door het ministerie van OCW voor vier jaar toegekend. Dit betekent dat we met het beschikbare budget kunnen starten om echt samen met de opleidingen en de scholen de leraren nog beter in samenhang te kunnen opleiden. De EMPO-opleidingsschool is een samenwerking van EMPO, VU, UvA en Leiden, in samenwerking met 19 schoolbesturen in het po in de regio’s Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Leiden (4 tot 65 scholen per bestuur). Kenmerkend voor de opleidingsschool is het uitgebreid grootstedelijk netwerk van basisscholen in de Randstad. Daarnaast is deze opleidingsschool specifiek gericht op het opleiden van academische leraren voor het po. WCD Karin van Zutphen is aangesloten bij het Whole Child Development-programma. Zij werkt met de schoolleiders van de participerende scholen aan schoolontwikkeling en pedagogisch leiderschap. Zij zal een brugfunctie hebben om de expertise die ontwikkeld wordt in het programma in te brengen bij de opleidingen en vice versa.
45 In beeld Om de docenten beter in beeld te brengen, zijn er korte filmpjes gemaakt. Dat gebeurde in samenwerking met PIEX, dat het materiaal ook gebruikt voor haar Online Academy. Met de filmpjes kunnen we ook zelf zichtbaar worden via posts op sociale media, die dan weer verwijzen naar de NIVOZ-trajecten en opleidingen. Daarnaast zijn er met Luc Stevens – de oprichter van NIVOZ – gesprekken vastgelegd door professioneel filmer Maarten Heijer. In het Onderwijsmuseum in Dordrecht was er in juni een middag met belangstellenden en genodigden. Later vond er nog een uitwisseling plaats met het NIVOZ-opleidingsteam. Er wordt een aantal thematische filmpjes gemaakt die voortkomen uit deze opnames.
46 In 2022 hebben we de naam van de NIVOZ-pijler Denktank veranderd in Onderzoek & 0ntwikkeling. Dat is gebeurd om het veranderende karakter waarop we aan onze doelstelling bij NIVOZ werken ook in de naam door te laten klinken. We zijn er om het werk van het NIVOZ te funderen door middel van onderzoek waarin pedagogische vraagstukken centraal staan. Dat gebeurt vanuit wetenschappelijk gevormde denkwijzen, vanuit onze eigen kennis en vaardigheden. Daarbij brengen we praktijk en wetenschap nadrukkelijk bij elkaar en met elkaar in gesprek. Meer en meer richten we die onderzoeksprocessen zo in dat het doen van onderzoek zelf en de inzichten die daaruit voortkomen bijdragen aan de ontwikkeling van onderwijspraktijken. Dat geldt voor ons onderzoekswerk met partners uit het werkveld, bijvoorbeeld rond het Whole Child Development programma en het programma Grootstedelijke Pedagogiek, maar dat geldt ook voor de wijze waarop we binnen NIVOZ met onze collega’s van de verschillende pijlers samenwerken: met een onderzoekende houding, op een onderzoekende wijze, met behulp van onderzoeksinstrumenten. Door elkaar en onszelf uit te nodigen en te sterken om ons vanuit een pedagogisch perspectief kritisch te verhouden tot kennis, inzichten en maatschappelijke vragen en vraagstukken met betrekking tot het handelen in scholen en klassen. nivoz .· onderzoek & ontwikkeling nivoz
47 In 2022 bestond Onderzoek & Ontwikkeling uit Aziza Mayo, Eveline Oostdijk, Leone de Voogd en Renske Valk. In december zijn we op zoek gegaan naar een nieuwe wetenschappelijk medewerker om ons team te versterken, met name ook met expertise over onderwijs en opvoeding in de superdiverse grootstedelijke context. Daardoor hebben we in 2023 twee nieuwe collega’s kunnen verwelkomen. Farida Yayaoui heeft de afgelopen jaren als onderwijsadviseur verschillende projecten gedaan op scholen rond maatschappelijke vraagstukken op het (snij)vlak van onderwijs, arbeidsmarkt en diversiteit. Sabrina Alhanachi heeft recent met succes haar proefschrift verdedigd, waarin cultureel responsief lesgeven en de samenwerking van docenten centraal stond. Daarnaast heeft zij onderzoeks- en onderwijservaring en expertise op de domeinen van cultureel responsief onderwijs, etnische identiteit, diversiteit in het onderwijs, motivatie in cultureel diverse klassen en gevoelige onderwerpen. Onderwijsavonden De vertegenwoordigers van de pijler Onderzoek & Ontwikkeling spelen ook een belangrijke rol bij de programmering van de NIVOZ-onderwijsavonden, het bepalen van het jaarthema en de daadwerkelijke inhoudelijke begeleiding van een Onderwijsavond. Renske Valk en Leone de Voogd wisselden elkaar daarin als moderatoren af. Persoonsvorming Aziza Mayo heeft op uitnodiging van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap deelgenomen aan twee panelgesprekken over het concept persoonsvorming en de doorvertaling naar de onderwijsbeleid en de onderwijspraktijk. Met experts zoals Gert Biesta, Doret de Ruyter en Piet van der Ploeg werden de verschillende denkbeelden verkend over wat persoonsvorming nu daadwerkelijk is en welke verantwoordelijkheid de overheid (OCW, maar ook de onderwijsinspectie en SLO) heeft te nemen zodat persoonsvorming een volwaardige plaats in het Nederlandse onderwijs krijgt. De discussie maakte duidelijk dat er ook onder experts zeer verschillende definities worden gehanteerd en ook verschillend wordt gedacht over de vraag of
48 persoonsvorming een expliciete opdracht is van het onderwijs (en dus dat bijvoorbeeld iedere school het vak Persoonsvorming moet geven), of juist iets is waar het onderwijs van weg moet blijven of zich terughoudend in op moet stellen. De boodschap die OCW meenam uit de discussie was dat de leerkracht wel degelijk een belangrijke rol heeft in de ontwikkeling van persoonsvorming van leerlingen en dat die rol pedagogisch van aard is en dus ook iets vraagt van de pedagogische vaardigheden van (aankomende) leerkrachten. Daarbij werd ook benoemd dat de rol van de overheid in deze niet sturend is, maar als schepper van randvoorwaarden en ruimte, waardoor onderwijsprofessionals zelf kunnen denken over wat zij hierin belangrijk vinden en daar ook vorm aan kunnen geven in dagelijkse lessen en ontmoetingen met leerlingen. Voortbouwend op de publicatie Wereldgericht onderwijzen, Biesta in de praktijk (2021) onderzoekt Jelle Ris verder hoe ‘wereldgericht onderwijs’ zichtbaar is en vorm krijgt in pedagogische processen en schoolpraktijken. Op basis van gesprekken met leraren heeft hij praktijkcasussen uitgewerkt en verbonden aan de theorie. Dit heeft geleid tot enkele artikelen en podcasts op het NIVOZ-platform. In samenwerking met Leone de Voogd zullen hier in 2023 nog enkele publicaties uit volgen.
49 Boekenreeks Met het NIVOZ-team werken we aan een boekenserie onder de werktitel ‘De terugkeer van de pedagogiek in het onderwijs’. Daarbij richten we ons op verschillende dimensies van de pedagogiek in het onderwijs: de pedagogische opdracht, pedagogisch leiderschap, pedagogische tact. Onderwijsprofessionals op alle niveaus en geledingen zullen zich door de reeks gevoed, gesterkt en aangesproken voelen. Het proces biedt kans om ons lerend vermogen aan te spreken en te oefenen. Zo voeden en versterken we ook ons eigen denken en voelen we enthousiasme en urgentie om voortdurend onze eigen praktijken te blijven herijken en door te ontwikkelen. In het najaar van 2023 zal het eerste boekje over Pedagogisch Leiderschap verschijnen. Een belangrijk thema waar we ons als NIVOZ expliciet mee verbinden betreft de pedagogische opdracht in de grootstedelijke context. Wat vraagt dat van leraren, schoolleiders, opleiders en van ons als NIVOZ? Zie ook artikel in het jaarverslag (pag 37) van Leone. Toetsing Naar aanleiding van de NIVOZ-onderwijsavond met Karen Heij en Paul Frissen over de eindtoets in het basisonderwijs hebben we verschillende inhoudelijke gesprekken gevoerd over toetsing en selectie in relatie tot kansengelijkheid en de pedagogische opdracht. De nadruk op selectie in het onderwijs is ons inziens strijdig met de pedagogische opdracht, zelfs als er sprake zou kunnen zijn van ‘eerlijke selectie’. De wijze waarop toetsing nu wordt ingezet om tot selectie te komen, vergroot daarnaast juist de ongelijkheid. Er zijn verschillende manieren waarop we ons met deze thema’s blijven bezighouden: 1 Publicaties over de problemen met toetsing en selectie vanuit pedagogisch perspectief
50 2 Op zoek naar voorbeelden van vormen van toetsing en verantwoording die bij kunnen dragen aan de pedagogische opdracht Meritocratie Halverwege 2021 hebben NIVOZ, Sardes en Verus het initiatief genomen om gezamenlijk de problematische kant van de meritocratie in onze eigen praktijken te benoemen, te onderzoeken en mensen op dit thema bij elkaar te brengen. Het is de wortel van veel ongelijkheid, stress en polarisatie. De ambitie: samen verder denken, duiden én doen. Dat leidde tot bijeenkomsten met stakeholders en betrokkenen uit het brede onderwijs- en onderzoeksveld, waarover ook uitgebreid verslag is gedaan op het NIVOZ-platform. Zo was er onder meer een webinar met Marilse Eerkens, met als titel Hoe hoger, hoe beter. Marilse Eerkens is sociaal psycholoog, journalist en auteur van het boek ‘Als ze maar gelukkig worden’. Podcasts Verder voerden Eveline Oostdijk en Leone de Voogd hun eerste podcastgesprekken ook zelf, ondersteund door Jan Jaap Hubeek en Rob van der Poel. Zo was er een opname met Kinderombudsvrouw Margrite Kalverboer, die je onder de zeventig andere NIVOZ-afleveringen terug kunt vinden.
51 Vorming en burgerschap Naar aanleiding van een inhoudelijk gesprek over het thema burgerschap in het onderwijs hebben we drie manieren geformuleerd waarop wij ons met burgerschap willen bezighouden: 1 Kennis hebben van het speelveld van burgerschapsvorming (politiek, samenleving, onderwijs) 2 Een pedagogische visie ontwikkelen op burgerschapsonderwijs, waarbij voor ons begrippen als relationaliteit, congruentie, sense of belonging en agency centraal staan 3 Leraren bemoedigen om het gesprek te voeren over hoe zij zelf naar de samenleving kijken en hoe ze hun eigen rol daarin zien In november 2022 verdedigde Eveline Oostdijk haar proefschrift over humanistisch vormingsonderwijs (hvo) aan de Universiteit voor Humanistiek. Wat gebeurt er in deze hvo-lessen en waar draagt het aan bij? Over haar proefschrift ‘Leren zelf denken en samen leven. Humanistisch vormingsonderwijs op de openbare basisschool’ zijn artikelen op het NIVOZ-platform en een podcast gepubliceerd.
52 In het schooljaar 2021-2022 stond het thema ‘I am not a robot – naar humanisering van het onderwijs’ centraal. Na online avonden met Aziza Mayo/Luc Stevens (september 2021) en Jan Fasen/Joke Broekema (november 21) was Floortje Scheepers op de derde avond in januari (nog steeds online) te gast. Haar lezing had de titel ‘Over de mens, makkelijker kunnen we het niet maken’. Na afloop was er een nagesprek met twee schoolleiders. Met een kleine honderd mensen was er een goede bezetting. In april was er weer een fysieke onderwijsavond in Theater Maitland, verzorgd door Karen Heij en Paul Frissen: Voorbij de eindtoets. Over ongelijkheid en de rol van toetsing in ons onderwijs. Deze avond stond in het teken van toetsing en systeemdenken in het onderwijs. Het zeer relevante onderzoekswerk van Heij kreeg een jaar na verschijnen opnieuw een flinke boost, niet alleen bij de aanwezigen, maar ook in het publieke domein. In september 2022 startten we met een nieuwe reeks, vanuit een nieuw NIVOZ-jaarthema: ‘De betekenis van verschil: over inclusief onderwijs en het handelen van de leraar’. Centraal in deze serie staat de vraag wat er nodig is om élk kind goed onderwijs te bieden, en wat dat betekent voor het kijken naar en omgaan met verschillen. Geert Kelchtermans opende het jaar met zijn lezing over professionaliteit, engagement en expertise. Omgaan met verschil is inherent aan de professionaliteit van de leraar, aldus Kelchtermans. In november sprak Orhan Agirdag over omgaan met diversiteit. Hij pleitte daarbij voor een interculturele aanpak. De reeks is in 2023 vervolgd, deels ook in Rotterdam, met lezingen van Monique Leijgraaf en Ismail Aghzanay. nivoz
53 In het najaar was Leone de Voogd moderator van een online drieluik ‘‘Ja, maar hoe dan?’: van onderwijsvisies op leren en ontwikkelen naar de pedagogische praktijk’. In wekelijkse interactieve sessies vormde telkens één boek, met de auteurs, de rode draad. Merlijn Wentzel, José Middendorp en Sanne Spil (Pedagogische tact, hoe dan?), Rob Martens (Leerlingen intrinsiek motiveren), en Tjitske Bergsma en Rianne Neering (Nieuwe onderwijsruimte) waren te gast. Collega Rob van der Poel begeleidde verschillende werkvormen in break-out rooms. Elke week waren er ongeveer dertig deelnemers.
RkJQdWJsaXNoZXIy MjUzMjc=