‘Zonder relatie geen prestatie’, zeker op de Zweedse Kunskapsskolan

26 mei 2017

In mei bezocht vmbo-docent Arno van Uden, ter inspiratie, met een groep collega's twee “Kunskapsskolan” (kennisscholen) in Zweden. Kunskapsskolan is een onderwijsconcept dat anders is dan het traditionele onderwijs in Zweden (of in Nederland). Kunskapsskolan biedt onderwijs dat start vanuit de kracht en ambitie van ieder individu via gepersonaliseerd leren. Arno bezocht Kunskapsskolan in Lund en in Landskrona, twee heel verschillende kennisscholen. Lees hier zijn verslag.

In het onderwijs in Zweden zijn alle kinderen leerplichtig vanaf zeven jaar tot en met het jaar waarin ze zestien worden. Deze periode brengen ze door op de Grundskolan. Pas daarna kies je voor een studierichting. Wie meer wil weten over het Zweedse onderwijssysteem, kan dat lezen op Wikipedia.

Kunskapsskolan in het kort
Ook de Kunskapsskolan moeten of mogen zich bewegen binnen het Zweedse onderwijssysteem. Alleen de manier waarop Kunskapsskolan het onderwijs inricht en vormgeeft is anders: ze gebruiken de ruimte die er is om gepersonaliseerd onderwijs vorm te geven. Hun kernwaarden formuleren zij als volgt:

Iedereen is anders en leert anders. Wij willen leerlingen hierin tegemoetkomen in niveau en tempo. Iedere leerling heeft namelijk iedere dag recht op een persoonlijke uitdaging, ongeacht zijn of haar capaciteiten.
Dit betekent dat:

• leerlingen altijd geholpen worden om doelen en criteria te begrijpen;


• leerlingen weten dat er verschillende manieren zijn om deze doelen te bereiken;


• altijd wordt gezocht naar nieuwe manieren om doelen te bereiken;


• volwassenen altijd een rolmodel zijn in het doelgericht en gepersonaliseerd werken.

Hierbij behoren de principes: gepersonaliseerd leren, eigenaarschap, denken in doelen en feedback.

Hoe werkt dit dan bij Kunskapsskolan?
Op een school zitten tussen 300 en 400 leerlingen. Zij zijn verdeeld in groepen van maximaal 21 leerlingen. Iedere groep heeft een eigen mentor/coach. Deze mentor start elke ochtend de dag op met zijn/haar klas. In dit half uur worden de bijzonderheden van de dag doorgenomen en kijken ze gezamenlijk naar het Journaal. Op het Journaal wordt vervolgens gereflecteerd. Elke leerling schrijft de wijzigingen van deze dag die voor hem van toepassing zijn op in zijn agenda/logboek. Hierna beginnen de lessen. Elke leerling volgt een eigen lesprogramma met verplichte en gekozen onderdelen. Dit is afhankelijk van het niveau (step) dat ze hebben bij een vak en welke doelen zij gesteld hebben. Het aantal behaalde ‘steps’ geeft het niveau aan. Vanaf ‘step’ 30 kunnen de leerlingen op de nationale test ‘grade’ E behalen. Leerlingen die ‘step’ 45 beheersen kunnen op de nationale test ‘grade’ A behalen. Deze ‘grades’ zijn van belang voor het vervolgonderwijs. Leerlingen werken allemaal vanuit een persoonlijke portal en gebruiken computers van school. De kernvakken zijn Zweeds, Engels en wiskunde.
Aan het einde van de dag wordt de dag ook weer gezamenlijk afgesloten met de mentor/coach. Daarnaast heeft elke leerling ook eens per week een individueel gesprek van een kwartier met zijn mentor/coach. Hierin nemen ze samen de week door en worden doelen besproken en vastgelegd door de leerling zelf.

Het scholenbezoek
We bezochten twee scholen die werken volgens het concept ‘Kunskapsskolan’.
De eerste school was in Lund. Wat opvallend was, was de rust binnen de school. Elke leerling leek aan het werk achter zijn computer.
Na de ontvangst, door de onderdirectrice, gingen we op lesbezoek, observeerden we en voerden we gesprekken met leerlingen en docenten. In de voorlichting vooraf kwam naar voren dat het stellen van doelen en het persoonlijk contact belangrijke pijlers zijn binnen Kunskapsskolan. Dat dit ook zo bleek te zijn kwam uit gesprekken met leerlingen en docenten naar voren. Alleen de doelen werden vaak gesteld rondom het behalen van ‘grade’ A, het hoogst haalbare. Het stellen van doelen rondom persoonlijke ontwikkeling heb ik op deze school niet gehoord.
De leerlingen die ons een rondleiding en uitleg gaven behaalden ook veelal deze A-‘grade’. Zij waren welbespraakt, vriendelijk, ambitieus, de Engelse taal goed machtig en kenden de school. Een magisch concept voor elke leerling, zou je denken.

De tweede school was een school in Landskrona. In tegenstelling tot de school in Lund stond deze school in een arbeiderswijk. De school in Landskrona voelde ‘natuurlijker’ aan, wat realistischer. Dit bleek ook uit de laatste presentatie die wij bijwoonden, het verhaal van een bevlogen en betrokken docente. Zij gaf aan dat ze ook met tieners werkt en dat dat niet altijd vanzelf gaat: leerlingen weten haarfijn van elkaar op welke ‘grade’ een andere leerling zich bevindt en welke vervolgopleiding daarop volgt en voelen zich daardoor (soms) beter of minder dan een ander. Motivatieproblemen zijn ook hier herkenbaar. Leerlingen leveren niet altijd op tijd hun spullen in en worden dus door de docent daarop geattendeerd.
Leerlingen ervaren de druk van het ‘moeten’ presteren. Sommige leerlingen worden hierdoor hevig teleurgesteld bij een tegenvallend resultaat, zo bleek uit gesprekken en een incident in een lokaal. Er is regelmatig contact met ouders. De conclusie: betrokken docenten zijn van belang, ook bij Kunskapsskolan!

Het werken aan eigen niveau op een ‘eigen plek’, kleine klassen en het contact met de mentor/coach ervoeren de leerlingen op beide scholen als positief, en dan met name het regelmatige contact, de interactie, de gesprekken en het ‘gezien’ worden door de mentor/coach! Full partners in leren dus!

Leidende principes van goed onderwijs
Het bezoek aan Kunskapsskolan deed mij heel erg denken aan de zeven leidende principes van goed onderwijs, zoals platform HetKind die verwoord heeft: Leidende principes.
Graag wil ik drie principes hieronder benoemen. Mijn gedachten gingen met name naar deze drie principes tijdens en na het bezoek aan Kunskapsskolan:

Partnership
Leraar en leerling zijn full partners in leren
De een is er niet zonder de ander. Zij zijn samen verantwoordelijk voor proces en resultaat, hoewel op verschillende wijzen. Een goede match van ‘vraag en aanbod’ vraagt om actieve leerlingen die hun leraren informeren over wat zij nodig hebben en die terugkoppelen. Maar het vraagt ook om leraren die hun leerlingen aanvaarden en verstaan.

Verantwoordelijkheid
Goede onderwijspraktijk daagt uit tot zelfkennis, zelfsturing en verantwoordelijkheid
Ontwikkelen en leren doet een kind zelf. Niet alleen, wel zelf. Goede onderwijspraktijk daagt leerlingen uit om van meet af aan zichzelf als kritisch en verantwoordelijk te zien en als eigenaar van hun ontwikkeling.

Talent
Goede onderwijspraktijk is talent- en ambitiegedreven
Leerlingen krijgen de kans te laten zien wat ze kunnen en willen. Zij worden uitgedaagd en ondersteund, afhankelijk van hun kennelijke mogelijkheden.

Wat mij betreft geldt voor Kunskapsskolan zeker ‘Zonder relatie geen prestatie’.



Animatie hetkind.org from HETKIND.ORG on Vimeo.