In deze aflevering van de NIVOZ-podcast duiken we in het uitdagende spanningsveld tussen onderwijs en technologie met Barend Last, schrijver, spreker en onderwijsmaker.
Mentioned in this episode:
Nivoz.nl/podcast
Deze podcast is een productie van Stichting NIVOZ. Meer verhalen en series over onderwijs en pedagogiek vind je op nivoz.nl/podcast.
Welkom in de Nivoz Podcast over ‘hoe AI het onderwijs uitdaagt’
Een serie vertragende gesprekken over welke verantwoordelijkheden de snelle ontwikkelingen van generatieve AI aan de leraar én het onderwijs vragen.
In deze aflevering staat de introductie op het vraagstuk over AI centraal. Wij verkennen de hedendaagse vraagstukken die door de snelle opkomst van AI aan het onderwijs gesteld worden.
Deze podcast is een Stichting NIVOZ productie. Stichting NIVOZ sterkt leraren, schoolopleiders, lerarenopleiders en bestuurders in de uitvoering van hun pedagogische opdracht.
AI klopt aan de deur van scholen, en in deze serie sterken wij de onderwijsprofessional om na te denken over wat AI vraagt aan de pedagogische verantwoordelijkheid.
Specifieke bronnen uit deze aflevering:
Khan, S. (2023). How AI will revolutionize education. Sal Khan Blog. https://www.khanacademy.org
Khan, S. (2023, May 1). How AI could save (not destroy) education [Video]. TED. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=hJP5GqnTrNo
Renze op Zondag. (2023, September 3). Aflevering 27 [Televisieaflevering]. In BNNVARA, Renze op Zondag. TVblik. https://tvblik.nl/renze-op-zondag/aflevering-27
Stichting Nivoz. (z.d.). Gert Biesta en Rob Martens aan een podcast-tafel: Wat staat er op het spel in onderwijs? Geraadpleegd op https://nivoz.nl/nl/gert-biesta-en-rob-martens-aan-een-podcast-tafel-wat-staat-er-op-het-spel-in-onderwijs
Podcast te beluisteren via: https://nivoz.nl/podcast/?name=biesta_martens.mp3
Turing, A. M. (1950). Computing machinery and intelligence. Mind, 59(236), 433–460. https://doi.org/10.1093/mind/LIX.236.433
Boeken die gebruikt worden door de gehele serie:
• Bridle, J. (z.j.). Manieren van zijn.
• Cornelis, A. (z.j.). De vertraagde tijd.
• Februari, M. (2020). Doe eens normaal: Over macht, moraal en de nieuwe mens. Prometheus.
• Foucault, M. (1975). Discipline, toezicht en straf.
• Fransen, T. (2020). In onze tijd, leven in het calamiteiten tijdperk.
• Fry, H. (2018). Algoritmes aan de macht: Hoe blijf je menselijk in een geautomatiseerde wereld? De Geus.
• Haidt, J. (2018). Generatie angststoornissen.
• Heidegger, M. (2009). De vraag naar de techniek (W. J. A. Grootaers, Vert.). Uitgeverij Octavo.
• Klöpping, A. (2023). Slimmer werken met AI. Uitgeverij POM.
• Kurzweil, R. (2005). The singularity is near.
• Last, B. (2021). Chatten met Napoleon.
• Masschelein, J. (2021). Dat is pedagogiek.
• Meierieu, P. (2020). Frankenstein pedagogie.
• Meirieu, P. (2015). Pedagogiek de plicht om weerstand te bieden.
• Meester, R., & Jacobs, M. (2023). De onttovering van AI.
• Mols, B. (2019). Slim Slimmer Slimst.
• Mollick, E. (2022). Co-intelligence.
• Rijk, M. de. (2021). Gekaapt door het kapitaal.
• Rosa, H. (2020). Onbeschikbaarheid.
• Shelley, M. (1818). Frankenstein.
• Simons, M., & Masschelein, J. (2013). De leerling centraal in het onderwijs.
• Schnitzler, H. (2021). Wij nihilisten: Een zoektocht naar de geest van digitalisering.
• Verhoeven, C. (1986). Tractaat over het spieken.
• Van der Knaap, G. (2021). Van Aristoteles tot algoritme.
• Valler, S. (2018). AI mirror.
• Winter, M. de. (2020). Medemenselijk opvoeden.
Mentioned in this episode:
Nivoz.nl/podcast
De podcast is een productie van Stichting NIVOZ. Meer verhalen en series over...
Van Prometheus tot ChatGPT: Hoe AI ons denken vormgeeft
In deze aflevering maken we een reis door de geschiedenis van kunstmatige intelligentie, van de mythische verhalen rond Prometheus tot de baanbrekende technologische mijlpalen van vandaag. We onderzoeken hoe AI ons denken en handelen beïnvloedt, maar ook welke vragen en uitdagingen deze technologie stelt aan opvoeding, onderwijs en de samenleving.
We duiken in de visie van Alan Turing, die met zijn beroemde Turing-test vroeg of een machine ooit menselijk denkvermogen zou kunnen evenaren. We bespreken Thomas Hobbes, die in de 17e eeuw al filosofeerde over het brein als een mechanisch systeem, vergelijkbaar met de algoritmen die onze huidige technologie aandrijven. En we gaan in op René Descartes, die lichaam en geest scheidde en ons leerde dat complexe systemen — of het nu een mens of een machine is — begrepen kunnen worden door ze te ontleden in logische, gestructureerde stappen.
Daarnaast reflecteren we op de denkers Martin Heidegger en Cornelis Verhoeven, die ons herinneren aan de keerzijde van technologische vooruitgang. Heidegger waarschuwde dat techniek ons kan vervreemden van wat ons mens maakt, terwijl Verhoeven pleitte voor verwondering en stilte in een wereld die steeds meer gericht is op maakbaarheid en meetbaarheid. Hoe verhouden we ons tot de snel evoluerende technologie zonder onze menselijkheid te verliezen? Deze vragen staan centraal in deze aflevering, waarin we verleden, heden en toekomst verbinden in een zoektocht naar antwoorden.
Mentioned in this episode:
Nivoz.nl/podcast
De podcast is een productie van Stichting NIVOZ. Meer verhalen en series over onderwijs en pedagogiek vind je op nivoz.nl/podcast.
In deze aflevering staat de razendsnelle ontwikkeling van technologie centraal en de manier waarop dit ons denken, leren en samenleven beïnvloedt. We maken een reis door de tijd, beginnend bij de Koude Oorlog, een periode waarin technologische innovatie werd aangewakkerd door rivaliteit en geopolitieke spanning. Van de wedloop naar de maan en de historische Apollo 11-missie tot de impact van de wet van Moore, die de basis legde voor de miniaturisatie en kracht van moderne technologie.
We verkennen hoe deze vooruitgang ons bracht naar nieuwe hoogten, zoals de overwinning van de supercomputer Deep Blue op Garry Kasparov en de baanbrekende prestaties van AlphaGo. Maar de technologische reis stopt niet bij het verslaan van grootmeesters in spellen. In deze aflevering bespreken we naar een van de meest complexe uitdagingen die technologie heeft helpen oplossen: het ontrafelen van eiwitstructuren door AlphaFold, een mijlpaal die de toekomst van wetenschap en geneeskunde transformeert.
Wat betekent deze explosieve vooruitgang voor ons onderwijs en de opvoeding van onze kinderen? Hoe leren we jongeren omgaan met een wereld waarin technologie alles doordringt? En hoe bewaken we de balans tussen technologische mogelijkheden en de menselijke waarden die we willen behouden? Dat, en meer, staat centraal in deze aflevering.
Bronnen: zie ondertekst aflevering 1.
Mentioned in this episode:
Nivoz.nl/podcast
De podcast is een productie van Stichting NIVOZ. Meer verhalen en series over onderwijs en pedagogiek vind je op nivoz.nl/podcast.
De kracht van Algoritmen!
In deze aflevering duiken we in de fascinerende wereld van kunstmatige intelligentie en haar impact op ons dagelijks leven. Van de digitale transformatie tijdens de coronacrisis tot de controverses rond de Amerikaanse presidentsverkiezingen en de mediastorm rond de rechtszaak van Johnny Depp – hoe sturen algoritmen onze keuzes en beïnvloeden ze ons gedrag?
• “AI biedt geen neutrale spiegel; het versterkt onze vooroordelen en blinde vlekken.” – Shannon Vallor
Met spraakmakende voorbeelden zoals het Cambridge Analytica-schandaal en de psychologische manipulatie via sociale media, onderzoeken we de ethische uitdagingen van AI. Wat kunnen we leren uit het verleden om technologie beter te benutten in opvoeding, onderwijs en samenleving?
• “Hoe zorgen we ervoor dat technologie ons dient, zonder onze autonomie te ondermijnen?”
Een aflevering vol inzichten, kritische reflecties en praktische vragen voor de toekomst.
Bronnen: Zie ondertekst aflevering 1
Mentioned in this episode:
Nivoz.nl/podcast
De podcast is een productie van Stichting NIVOZ. Meer verhalen en series over onderwijs en pedagogiek vind je op nivoz.nl/podcast.
In deze tweede aflevering over 'hoe AI het onderwijs uitdaagt' is Joop Berding te gast.
Joop Berding (1954) is schrijver van een groot aantal (pedagogische) boeken en werkte tot oktober 2017 als hogeschooldocent, opleidingsmanager en praktijkonderzoeker op Hogeschool Rotterdam. Joop heeft als (co)auteur en co(redacteur) ruim 25 boeken op zijn naam, alsmede vele artikelen in boeken en tijdschriften. Veel daarvan gaan over de pedagogiek van John Dewey en de pedagogiek van Janusz Korczak. In de afgelopen jaren publiceerde hij ook over Hannah Arendt en Cornelis Verhoeven.
Een belangrijk thema in dit gesprek is de intergenerationele rol van opvoeding, waarbij de oudere generatie de jongere generatie inleidt in de wereld. Berding benadrukt dat dit proces steeds meer wordt beïnvloed door technologieën die een autonoom karakter hebben, wat kan leiden tot een omkering van de rol van onderwijs. In plaats van dat technologie het onderwijs ondersteunt, lijkt het onderwijs zich steeds meer aan te passen aan de mogelijkheden van technologie.
Het gesprek gaat verder in op de noodzaak van kritisch nadenken over de rol van technologie in de klas en pleit voor een evenwichtige benadering, waarin niet alleen snelheid en efficiëntie worden nagestreefd, maar ook vertraging en reflectie. Berding wijst op het gevaar van een verplatting van het onderwijs door te veel vertrouwen op technologie en roept op tot een herwaardering van menselijke interactie en pedagogische waarden.
Meer informatie over Joop Berding is hier te vinden: https://joopberding.com/
Bronnen uit het gesprek:
Berding, J. (2018). John Dewey: Ervaring en opvoeding. Klement.
Berding, J. (2019). Traktaat over het spieken: Over onderwijs, opvoeding en civilisatie. Klement.
Berding, J. (2020). Hannah Arendt: Vijf opstellen over onderwijs en opvoeding. Klement.
Berding, J. (2021). Over lezen en schrijven: Cornelis Verhoeven als gids. Klement.
Meirieu, Philippe. Frankenstein pédagogue: Les dérives de la formation des maîtres. ESF, 1996.
Rosa, Hartmut. Onbeschikbaarheid. Lemniscaat, 2021.
Mentioned in this episode:
Nivoz.nl/podcast
De podcast is een productie van Stichting NIVOZ. Meer verhalen en series over onderwijs en pedagogiek vind je op nivoz.nl/podcast.
In deze aflevering is Martijn Verhagen te gast.
Martijn is docent, teamleider opleidingen stichting NIVOZ; filosoof; andersdenker en -doener; en hij neemt ons mee vanaf Foucault tot aan AI.
Martijn heeft het boek van Michel Foucault meegenomen over de gevangenis, “Surveiller et punir: Naissance de la prison” (1975), dit gaat over de ontwikkeling van het moderne gevangenissysteem en de veranderende vormen van disciplinering in de samenleving. Foucault onderzoekt hoe strafpraktijken zich hebben verplaatst van lijfelijke straffen en openbare executies naar subtielere, systematische vormen van toezicht en controle.
De kern van het boek draait om discipline en toezicht (surveillance) als machtstechnieken die niet alleen in gevangenissen, maar ook in scholen, kazernes, fabrieken en ziekenhuizen worden toegepast. Hij bespreekt hoe macht wordt uitgeoefend door mensen te observeren, te registreren en te disciplineren, en hij introduceert het concept van het panopticum – een ideaal type gevangenis waarin iedereen altijd zichtbaar kan zijn en zich daardoor gedraagt alsof hij voortdurend bekeken wordt.
Essentie van Foucaults analyse:
“De moderne maatschappij heeft lijfstraffen vervangen door het disciplineren van het lichaam en de geest door middel van toezicht. Dit leidt tot een samenleving waarin individuen zichzelf reguleren uit angst voor mogelijke observatie.”
Mentioned in this episode:
Nivoz.nl/podcast
De podcast is een productie van Stichting NIVOZ. Meer verhalen en series over onderwijs en pedagogiek vind je op nivoz.nl/podcast.
