Terugblik op Onderwijsavond Arnold Jonk: over kansen, 'hoofd- en handopgeleid' en de samenleving

13 mei 2017

Woensdagavond 10 mei verzorgde Arnold Jonk - plaatsvervangend Inspecteur-generaal bij de Onderwijsinspectie - een Onderwijsavond in Driebergen over gelijke kansen. Docent Nederlands Rob H. Bekker was erbij en denkt door na de avond. 'Over welke kansen hebben we het? Zijn er kansen die je krijgt en kansen die je pakt? Op de scholen willen we met elkaar in gesprek over gelijke kansen, maar in het maatschappelijk leven, in het bedrijfsleven, in de subcultuur van de werkloosheid dan?' 

 

De goudenregen in de voortuin is begin mei begonnen met het tonen van gele bloemen, in sierlijke slierten van wel dertig centimeter bewegend op de zachte wind. Verderop in het wijk staat een grotere Laburnum met maiskolf dikke kortere slierten al een week in bloei. Onze boom heeft blijkbaar gewacht tot de zon het geel ook echt de schijn van goud geeft. In mijn agenda noteer ik altijd 13 mei als bloeidag, als hoogtepunt van de tien dagen per jaar dat we een stralende boom in de voortuin hebben. Is het toevallig dat de bloeiperiode samenvalt met de eindexamentijd?

Onderwijsavond met Arnold Jonk

Op de avond van 9 mei horen in en buiten (via de livestream) zaal Maitland zo’n 200 mensen een verhaal van Arnold Jonk. Hij is een hoge bij de onderwijsinspectie en hij opent zijn verhaal met een opmerking over bomen, dat die niet allemaal gelijk zijn of gelijk bloeien. Hij verzwakt daarna de gebruikte metafoor door toe te voegen dat leerlingen op school gelukkig mensen om hen heen hebben die zien wat zij nodig hebben. Nodig hebben voor wat?

Het verhaal zal gaan over gelijke kansen maar hoewel we met genoeg volwassenen verzameld zijn om een school te kunnen oprichten (minimum van 200) spreekt geen van ons expliciet uit over welke kansen we het hebben. Gelijke kansen op wat?

De (brede) pedagogische omgeving

Ik heb deze week het boekje van Daan Roovers 'Mensen Maken' gelezen in de serie ‘nieuw licht op opvoeden’ en ze haalt een aantal keren Jean Jacques Rousseau aan die er helemaal niet zo gunstig over oordeelt dat we het opvoeden voor een deel in de school organiseren. Rousseau is niet eens zo tegen de pedagogen die om het kind heen lopen, het gaat hem vooral om het negatieve effect van de druk der leeftijdgenoten. Voor een goede kans om zelf te leren denken zou een kind zo lang mogelijk ver van anderen moeten opgroeien. Dat pad zijn we woensdagavond niet op gegaan. We volgden de wandelroute van de inspecteur en het mag gezegd, hij toonde ons prachtige vergezichten en spannende kronkelpaadjes.

Dat de leerling maar 25% van de dag en maar 50% van het jaar binnen de muren van de school is, impliceert dat de ontwikkeling van jonge mensen grotendeels buiten het blikveld van de leraren plaatsvindt. Mijn eigen ouders hadden allebei in de Achterhoek de lagere school als eindonderwijs. Als het opleidingsniveau van de ouders een indicatie is voor de onderwijskansen die de kinderen hebben dan zijn de diploma’s van de huishoudschool en het mavo –die mijn zussen behaalden- meer in de lijn der verwachting dan mijn vwo-diploma. Er zijn kansen die je krijgt en er zijn kansen die je pakt?

Neoliberale oogkleppen

De kansen die we bespreken blijven niet beperkt tot onze schoolloopbaan, het leven stopt niet bij de volwassenheid. De kansen die we bespreken beluister ik in de rest van het verhaal als kansen op de arbeidsmarkt. Ik ben ook geëquipeerd met de neoliberale oogkleppen die al decennia aan iedereen gratis verstrekt worden.

Binnen het onderwijs kunnen we daar heel open over spreken, we hebben geen taboes in onze pedagogische subcultuur, zo vernemen we van Arnold Jonk. Het lijkt er echter op dat er een soort fuik bestaat waar je eenmaal ingezwommen niet meer uitkomt – of als we de metafoor van de bomen, dus het bos aanhouden - dan lijkt het of er paden zijn waarvan geen terugkeer mogelijk is.

Gaan- en staandacht

Dat is in de praktijk van het echte bos nimmer het geval, dat is enkel in sprookjes. Het sprookje van de gelijke kansen begint met de woorden: Er waren eens twee kansen, een ongelijke kans en een gelijke kans en die kwam op een viersprong, een driesprong, een T-splitsing. De kans met de fixed mindset nam de afslag rechts, de kans met de growth mindset nam de afslag links. Vanaf dat moment was alles totdat ze nog noch lang of toch gelukkig leefden een kwestie van aandacht. Op het linkerpad was er vooral gaandacht, op het rechterpad was er louter staandacht. In het hele verhaal komen geen dieren of jagers, geen reuzen of heksen, geen kabouters of feeën voor. Het is een mooi voorleesverhaal maar je moet het zelf schrijven.

Gelijke kansen in de samenleving

Ik dwaalde af tijdens de sonore voordracht van de inspecteur. Steeds als hij over de wereld buiten de schoolmuren sprak, zei hij daar eigenlijk niets over. Op de scholen willen we met elkaar in gesprek over gelijke kansen, maar in het maatschappelijk leven, in het bedrijfsleven, in de subcultuur van de werkloosheid dan? Vul zelf maar in hoe men daar het onderwerp van de gelijke kansen 'omzwijgt'.

De inspecteur gaf aan dat het een taalprobleem wordt om het als gelijkheid in kansen te verwoorden want wie spreekt over hoogopgeleid en laagopgeleid die heeft het mes al gehanteerd. Een half jaar geleden heeft iemand eens een poging gedaan met de neologismen hoofdopgeleid en handopgeleid, maar die hebben nog geen opgang gemaakt in het dagelijks discours. Is hoog beter dan laag? Vraag het de bomen. Mijn kleinere goudenregen bloeit veel mooier dan die grote die ook nog eens eerder in het jaar begint.

Die bomen weten dat overigens niet van elkaar. Er is geen inspectie, er zijn geen geformuleerde doelen, de enige die een beetje in de weg zou kunnen lopen ben ik, want ik heb een richtdatum in mijn hoofd, die heb ik hier boven een keer genoemd. Als heel veel mensen dit artikel lezen dan zou er eventueel een verplichte bloeidatum voor goudenregens kunnen ontstaan wat overigens helemaal niet mijn bedoeling was, is, zal worden. Ik ben van nature niet gericht op gelijke kansen, ik ben de schepper niet.

Rob H. Bekker is leraar Nederlands aan bij Ithaka Internationale Schakelklassen.