Taqi verlaat onze klas: 'Kinderen willen inzicht in de werkelijkheid die hun leven betreft'

24 december 2015

Leerlingen kunnen alles aan, maar niet dat je iets voor ze verborgen houdt - had Rob Bekker al eens geleerd. Bekker is als docent Nederlands op de Internationale Schakelklassen (ISK)  in Utrecht degene die moet slikken als  Taqi – kort voor zijn gedwongen terugkeer naar Afghanistan – hem als laatste een hand geeft begin 2014. Daags later wil hij ook weten hoe de rest van de klas hiermee omgaat. ‘Wat is belangrijk?,’ vraagt hij ze maandagochtend. Zijn blog: 'Kinderen willen inzicht in de werkelijkheid die hun leven betreft.'

We zijn al een week bezig met vooruitkijken, expliciet, het heet Beroepenoriëntatie. Vrijdag waren  de leerlingen in de Jaarbeurs. Ze hebben het ‘standjesdoolhof’ overleefd. Maandag hebben ze een poging gedaan om op te schrijven wat ze willen. Dat mag je droom, je hoop, je verwachting zijn. Bij sommigen is het al concreet te benoemen als werk dat ze na een mbo-opleiding willen doen. Dinsdag luisteren ze naar ex-ISK-ers die trots komen presenteren hoe ze nu worden opgeleid in de zorg, in de horeca of in de techniek. Woensdag is de dag dat we de leerlingen met de theorie laten stoeien; en ook met vragen die het hele jaar klinken: Wie ben ik, wat kan ik, wat wil ik, wat moet ik?

Donderdag reizen ze naar Amersfoort of Nieuwegein om te ervaren hoe het er daadwerkelijk aan toe gaat op een ROC. Ze starten die dag als toeristen  - ‘Waar gaan we heen, meester?’ Gelukkig weet ik het echt niet en moeten ze het zelf uitzoeken, wat ze nog lukt ook. Dat had wel een dag eerder op school al moeten worden voorbereid, duifjes -  en komen met bruikbare informatie weer thuis. Een enkeling gaat er direct mee aan de slag, in het half uur dat nog rest voor de wekelijkse gang naar zwembad De Kwakel. Voor een toekomst in ‘Regenland’ is het raadzaam om ook je zwemdiploma te halen. Het is een prachtige, actieve week.

Toch wringt er iets. Ik voel dat vrijdag diep.

Om 14.30 uur heb ik aan de klas gezegd dat we in de serie presentaties over hun toekomst - welke school, welke opleiding, welk beroep - naar een ander verhaal gaan luisteren. Eén klasgenoot hier aanwezig kan nu geen verhaal over de Beroepenweek vertellen want zijn toekomst na de zomer is niet op een mbo-opleiding.

Taqi die Sajjeed heet, spreekt. De jas is aan, de pet is op. Iedereen luistert minutenlang. Ik houd alle gezichten goed in het oog en de stem van Taqi in het oor. Hij vertelt zijn verhaal zonder drukte, zonder snik. Na de negatieve beschikking op 21 november mag hij nog slechts 28 dagen in het Asielzoekerscentrum verblijven. Als hij een contract bij de dienst Terugkeer en Vertrek ondertekent zal hij tot de datum dat zijn vliegtuig vliegt, niet door de politie worden lastiggevallen. Maar hij wil niet terug naar Afghanistan, want daar heeft hij problemen.

Als het niet anders kan, gaat hij bij een vriend wonen. Misschien kan hij honderd euro per week ergens krijgen (daar is een regeling voor die ik niet ken maar hij weet wat hij weten moet?) Misschien kan hij over een paar jaar wel hier blijven. Hij gaat vanmiddag naar Arnhem waar hij zich moet melden en waar hij ook een vriend heeft bij Vluchtelingenwerk. Misschien kan die hem nog helpen. De klasgenoten luisteren het ademloos aan. Hij relativeert: ‘Ja, dat is het leven, mensen.’ Ze troosten met de woorden “Komt goed”. De koppies staan strak.

Ze geven hem allemaal een hand, hij blijft welkom in onze klas. ‘Bedankt, meester,’ wat is die jongen cool. Ook daarom zullen we hem missen, maar dat is niet een tekst die een van ons uitspreekt. Hij gaat zijn spullen op zijn kamer pakken, dus vertrekt hij nu en wij gaan zo meteen door met de presentaties. In de deuropening wenst Taqi zijn klasgenoten ‘een goede toekomst met leren en beroep’. Ik reken uit dat hij een week voor Kerstmis geen bed meer heeft in de Domstad.

Heb ik er goed aan gedaan - ik bedacht in een flits op de trap waar ik Taqi in een tussenuur tegenkwam om hem te vragen of hij het zelf fijn vond om de klas over zijn situatie te vertellen.
En ik vroeg het hem een tweede keer in de middag na zijn ‘ja’ meteen de eerste keer - om het zeker te weten dat hij het echt zelf wilde vertellen. Bij de vorige klasgenoot, die wel een contract voor vrijwillige terugkeer tekende, had ik het moment laten lopen. Kwamen we er na weken geen gehoor en geen contact achter dat hij weg was. Dat knaagde nog. Wat was nu in het belang van de klas en de vertrekkende leerling? Wist ik dat al van henzelf?

Het weekend thuis brengt genoeg ander gepieker om maandag als een zombie op de fiets te zitten. Ik realiseer me nauwelijks welke route ik heb genomen tijdens de 743 pedaalslagen van huis naar werk. Toch heb ik tijdens dat kwartiertje bedacht dat ik ga terugkomen op het verhaal van Taqi. Willen de leerlingen voor me opschrijven hoe ze zich voelen bij wat hij vertelde en dat hij het aan hen vertelde; hebben ze vragen, antwoorden. Vonden ze het wel een goed idee van mij om ze dit te laten weten?

Ja, ik mag ze een papiertje geven, ze pakken allemaal hun pen en maken dit boeketje:

“Dat is een probleem en ik ben verdrietig / De verhaal van Taqi was echt niet goed en ik vind dat is moeilijk voor hem / Zielig, verdrietig, niet goed, jammer / niet leuk / Hij is terug naar Afghanistan. Ik vind niet leuk / Dakloos / AZC , IND / eligaal, heeft geen papier / ik vind goed dat hij alles vertelt, de toekomst van een mens is niet ……. / is slecht nieuws, ik ben heel verdrietig.”

De leerlingen kunnen alles aan, maar niet dat ze merken dat je iets voor ze verborgen houdt - had ik al eens geleerd. Ze willen inzicht in de werkelijkheid die hun leven betreft. Ik, de leraar, was degene die moest slikken vrijdag toen Taqi mij als laatste een hand gaf. Ik had last van mijn vermeende inzicht dat Taqi zich in mijn land op een doodlopende weg bevindt. Wat niet mag blokkeren dat ik wil weten hoe de rest van de klas hiermee omgaat.

‘Wat is belangrijk?,' vraag ik ze maandagochtend ook nog. Het doet me deugd dat ze naast een paar taal-vaardigheden ook ‘aandacht’ en ‘elkaar’ veel noemen*.

Daar straalt mooi licht vanuit in donkere winterdagen.

Rob H. Bekker is docent Nederlands op de ISK in Utrecht. De Internationale Schakelklassen is een openbare school voor de leerlingen die geen of weinig Nederlands spreken en die zich voorbereiden op een toekomst waarin het gebruik van de Nederlandse taal een belangrijke rol speelt.

*Wat is belangrijk (vroeg ik RO op 16 december 2013)

Veel aandacht, luisteren naar mij, mijn mening, samenwerken / veranderen, goed hoofd, leren, sport, slapen, lopen, netjes maken, vragen, respect, gesprek, vindingrijkheid, besluitvorming / Nederlands-praten, schrijven, lezen, luisteren, aandacht, leren, rekenen, op-tijd naar-school, koken, eten, drinken, samenwerken, woorden / genoeg aandacht geven, lief, blij, vrolijk, mooi les, duidelijk, mijn gevoel, mijn mening, aandacht / leuke klas, leuke meester, goed vertalen, goed les geven, samenwerken met onze klas / antwoord geven, blij, serieus / slapen, eten, communiceren met elkaar, luisteren naar elkaar, leren / goed praten zonder stotteren, elke dag naar-school voor mijn toekomst, tevreden meester, in staat zijn mijn klasgenoten te helpen/ Nederlands-praten, serieus, goed communiceren, goed luisteren naar elkaar, goed kijken, goed luisteren, respect / kennis, schrijven, goed Nederlands-praten, toekomst, communiceren met elkaar, leren elkaar respecteren, op-tijd komen / aandacht voor leerlingen, aandacht voor elkaar, samenwerken, luisteren naar elkaar, helpen met moeilijke Nederlandse woorden, prima leraar / leuk, grapje / Nederlandse taal, wiskunde, verhoudingen, procenten, getallen, breuken, decimale getallen, Nederlandse taal, Engels, wiskunde,  woordenschat, veel woorden weten, Magister, op-tijd, presentatie, communiceren, schrijven, luisteren, Leren- 2, panelgesprek, lezen, computerkennis, powerpoint.

Ik gooi alle antwoorden in een Wordle die ik print & ik heb een reminder om als ‘regels voor de meester’ op mijn bureau te plakken.