Schoolportret Jenaplanschool Heerde: 'Ze hebben me hier geholpen om mezelf te kunnen zijn'

12 oktober 2017

‘Leven, werken, de geschiedenis…. Alles is verweven in deze school en ligt op een willekeurige ochtend voor het oprapen. Natuurlijk staan taal en lezen op het programma, maar de wijze waarop in de aandacht wordt geschonken aan wat zich voordoet en er met henzelf, de ander en het andere gebeurt is indrukwekkend.’ Hetkind-redacteur Rikie van Blijswijk bezocht Jenaplanschool Heerde en schreef dit schoolportret.

 ‘Onze school is een Jenaplanschool. De kern van het Jenaplanonderwijs is dat elk mens uniek is en het recht heeft zijn eigen identiteit te ontwikkelen. In ons onderwijs staat de totale ontwikkeling van het kind centraal. We willen dus niet alleen kwalitatief uitstekend en vernieuwend  onderwijs bieden, maar ook een kwalitatief uitstekende pedagogische omgeving die er op gericht is onze leerlingen te laten groeien tot zelfstandige, creatieve en verantwoordelijke individuen’ staat op de website van de school te lezen.

Een Paradijsvogel die er mag zijn
Ze was nog een Leesbeest toen ze hier op school kwam. Een verlegen kind, niet gezien op haar eerste school, vindt hier de tweede. ‘Deze leraren hebben mij van meet af aan goed behandeld en ik heb vriendinnen gekregen” vertelt Laura nu. ‘Ik ben nu ook ver met rekenen en taal en ik durf weer mee te doen met gym.’ Ze is over haar verlegenheid heen gekomen. Heeft plezier in de dingen die ze doet. ‘De leraren hier hebben mij geholpen om mijzelf te kunnen zijn. Steeds weer hebben ze mij een stap naar voren laten zetten en zo hebben ze mij vóór de klas gebracht. Toen ik geplaagd werd hebben ze meteen geholpen en zijn ze met drie of vier andere leerlingen gaan praten. Daarna was het goed en werd ik geholpen door diezelfde leerlingen. Nu ga ik bijna naar een VO-school. Hier is het leuk en daar zal het wel anders zijn, maar ik heb er zin in.’

Als de klokken luiden is het tijd voor belangrijk werk
Directeur Gertine Vorstelman verwelkomt op het schoolplein alle (groot)ouders en kinderen die fietsend of met hun auto’s aankomen. In de grijze lucht van deze druilerige herfstochtend zie ik de klokkentoren bovenop de school. Eenmaal binnen valt meteen de vele lichtinval op. De kindertekeningen aan de muur harmoniëren bij de witte muren en blauwe gordijnen. Zitbanken en tafels met stoelen erom heen maken de huiselijke sfeer compleet. Ouders mogen mee in de klassen en zien aan welk thema hun kind werkt. Koffie en thee staan klaar en voor liefhebbers is een zitje ingericht om een praatje te maken. Rond half negen beginnen de klokken te luiden. Ik moet denken aan de woorden van moederoverste van het Benedictijner klooster in Brugge: ‘Als de klokken luiden, is het tijd voor het belangrijke werk’.

Gelijkwaardigheid
In de directiekamer vallen de uilenbeeldjes op. Verse bloemen staan op tafel en in de vensterbank. Gertine steekt meteen van wal. ‘Van oudsher hebben alle stamgroepen hier al een naam. De Moffeltjes (4-6 jaar) zijn onze jongsten: ze komen als een molletje boven de grond, net kijken. De Leesbeesten (6-8 jaar) leren lezen en schrijven. De Kameleons (8-10 jaar) zijn zoekende naar hun kleuren (eigenheid) en naar wie ze zijn, de Paradijsvogels (10-12 jaar) met hun prachtig ontwikkelde veren zijn klaar om uit te vliegen. Iedereen gebruikt deze namen; er wordt nooit in groepen gedacht. Je bent een Paradijsvogel, omdat het past bij jouw ontwikkelingsfase en het niveau waarop je werkt maakt niet uit. Dat drukt gelijkwaardigheid uit, want je bent en mag op jouw eigen manier Paradijsvogel zijn.’ Door de kinderen is jaren geleden de naam van het kantoor “het Uilennest” bedacht, want ‘ze hoopten dat er veel wijsheid vandaan zou komen’.

Vrijheid is doen waar je goed in bent
De geschiedenis van deze school gaat terug naar 1875. Toen werd de school opgericht als Hoornse School, een buurtschap grenzend aan Heerde. Vorstelman is er al 36 jaar aan verbonden. Op een klassenfoto uit 1987 wijst ze een leerling aan: ‘Dat ben ik!’
Ook haar vader is oud-leerling. In de zesde klas gebeurde er iets dat hem nog steeds helder voor ogen staat en wat voor haar pedagogische opdracht nu van betekenis is.
De hoofdmeester vraagt de leerlingen te gaan staan en te vertellen wat zij willen worden. ‘Jij hoeft niet op te staan’, hoort haar vader, ‘jij wordt toch boer.’ In vroegere tijden erfden mannen de boerderij en vrouwen het café dat in hetzelfde pand was ondergebracht. Dus werd haar vader boer. Eind jaren ‘90 werd de veestapel verkocht. ‘Vind je het goed als ik nog wat anders ga doen?’, vraagt hij, inmiddels zelf volwassen, aan zijn bejaarde moeder. Nu werkt hij met passie alsnog als vrachtwagenchauffeur, maar denkt nog vaak met verdriet eraan terug dat hij geen invloed had op wat hij zelf graag wilde worden.

Je kunt niet meer dan je best doen
Jaren later maakt Gertine in groep 8 de eind-Cito veel slechter dan verwacht. Meester Lutgerink neemt haar en haar schriften achterop de fiets mee naar de MAVO en bepleit dat ze toch wordt toegelaten. ‘Als je elk jaar maar jouw rapport komt laten zien, dan doen we het stapje voor stapje.’ Dat belooft ze. Na ook de HAVO en VWO volgt de PABO, terwijl haar broertje inmiddels op deze basisschool zit. De inspectie dreigt met sluiting vanwege een leerlingentekort. De toenmalige directeur transformeert de school naar een Jenaplanschool. ‘Dat was achteraf dé redding’, zegt Gertine. Door haar moeder, lid van de ouderraad, en haar jongere broer ziet Gertine alle schoolontwikkelingen die leiden tot het Jenaplanconcept. Ze haalt haar aantekening Jenaplan na een halfjaarlijkse stage aan de Keulse Peter Petersen Schule. Na haar studie Orthopedagogiek in Nijmegen werkt ze eerst als invaller en vaste leraar op Jenaplanschool Heerde. Daarna is ze locatieleider en sinds twee jaar directeur.

Leven is school en school is levend houden
Door haar levensgeschiedenis voelt Gertine zich de hoeder van de school en de verbinder met de historie, die verweven is met de levensverhalen van alle vaders, moeders en opa’s en oma’s. Natuurlijk, er is ook weleens een probleem, maar ze is trots op de school waar het om draait in haar leven. Ze voelt de opdracht om met alle betrokkenen gezamenlijk op te trekken, het samen te doen. Ze wil daarin een voorbeeld zijn en laat dat zien op bijvoorbeeld de burendag als kinderen hun beschilderde koffiemokken rondbrengen. Op de mok staat de uitnodiging voor de actiedag voor Sint-Maarten op 5 oktober op school.

Het gedenkhoekje
Papa Piet, vader van een Leesbeest, is twee jaar geleden overleden. Zijn dochter is afgelopen week naar de gedenkdag van overleden papa’s geweest. Ze heeft er ontroerend over verteld aan Gertine en de klas. Er is een speciaal hoekje in de klas ingericht waar ze aan wie het nog niet had gehoord haar verhaal kan doen.
Haar moeder heeft het initiatief genomen om een gedenkhoekje in de school te plaatsen. Niet voor papa Piet in het bijzonder, maar voor elk kind dat een verlies te dragen heeft, of voor een kind dat verdriet heeft vanwege bijvoorbeeld aanslagen of iemand die ziek is. In de hoek hangen foto’s en staan er wat boekjes. Er ligt een schriftje om iets achter te laten. 

Leven en werken in de groepen
De Moffeltjes zitten in hun dagelijkse kring en bereiden de weekviering voor. Ze kiezen liedjes uit het thema – Ik spaar-. ‘Paddenstoelen in het gras’ wordt solo gezongen. Het eekhoornlied doen ze samen en wordt spontaan ingezet. Voordat ze aan het werk gaan vertellen ze of ze in het huis of in de constructiehoek willen spelen, of bij het woordenboek werken of tekenen. Geen digi- of planbord komt eraan te pas bij het kiezen. ‘Dat doe je gewoon met elkaar, want kinderen volgen hun eigen ontwikkeling en al die hulpmiddelen helpen daar echt niet bij hoor’, lacht juf Bo. ‘Ik wil even niks’, zegt een meisje. Ook dat is goed, want ‘zo start jij jouw dag op’, zegt juf Bo. ‘Dit meisje heeft ernstige taalproblemen en werkt in een arrangement. Niet met een methode of trainingsprogramma, want we willen haar het leven laten ervaren en werken aan een belevingsboek.’ Het thema roept de vraag op naar wat zij zelf sparen. Op twee computers maken kinderen teksten, in de schijfhoek boeken en in de wenshoek schrijven en lezen ze wensen. In de ontdekhoek liggen loose parts.

De eye catchers in het lokaal van de Leesbeesten zijn de stoffen beesten, ook die op het raam. Juf Ginie bereidt ook hier de viering voor met het thema - Iedereen is anders geboren-. De kinderen zullen het publiek over zichzelf vertellen en iets meenemen dat bij hen past, zoals een knuffel of een tekening. Daarmee laten ze zien wie zij zijn, zodat iedereen elkaar goed leert kennen.

Leven is uitgangspunt
Gertine Vorstelman en haar team hebben een evenwicht gevonden tussen leven en leren in de school. ‘Om te besluiten wat we doen met een thema heb ik altijd een kapstok, namelijk de pijlers van het Jenaplan: Ik en mijzelf (de taak); Ik en de ander (steun); Ik en de maatschappij (verhalen, personen, school). Als dat klopt, doen we het”. Ze neemt de staking van 5 oktober als voorbeeld: Ik heb een grotemensenprobleem, namelijk de staking, en daar sta ik achter (ik). Dat is geen probleem van de kinderen. Wel de verwoestingen door de orkaan op St. Maarten (de ander). We hebben besloten dat de kinderen gewoon naar school komen, maar die dag staat in het teken van hulp. In de ochtend gaan ze naar het bos om herfststukjes te maken, bakken ze lekkernijen en organiseren als echte ondernemers een Rad van Fortuin. In de middag op de markt proberen ze alles zoveel mogelijk te verkopen en de opbrengst gaat naar het goede doel (de maatschappelijke betekenis).

Leven, werken, de geschiedenis…. Alles is verweven in deze school en ligt op een willekeurige ochtend voor het oprapen. Natuurlijk staan taal en lezen op het programma, maar de wijze waarop in de aandacht wordt geschonken aan wat zich voordoet en er met henzelf, de ander en het andere gebeurt is indrukwekkend. De klokken luidden vanmorgen voor het echte werk.

Jenaplanschool Heerde                                          
Beatrixweg 30
8181LE Heerde
0578 69 28 54
[email protected]
Website: www.jenaplanschoolheerde.nl/

De school heeft in 2016-2017 het traject Pedagogische Tact gevolgd.