Marieke Hopman - op donderdag 31 maart openingsspreker op het Onderwijscafé in Tilburg - is bezig met het uitwerken van wat interviews die zij de afgelopen tijd in het kader van haar PhD-onderzoek RECHT OP EDUCATIE heeft gedaan met kinderen/jongeren. Dit is een fragment uit een (filosofisch getint) gesprek met Dirk, een jongen van 11 jaar. Dirk vindt het stom dat je naar school moet, dat het verplicht is. 'Maar stel nou dat jij altijd thuis blijft en nooit naar school gaat. Hoe leer je dan taal en rekenen?' Lees mee.

MH: En wat betekent als ik zeg: kinderen hebben recht op onderwijs.
Resp: Dat ze onderwijs mogen krijgen.
MH: En heb jij dat?
Resp: Nou ik moet het, dus eigenlijk vind ik dat stom.
MH: Leg eens uit?
Resp: Ik vind het stom dat ik dingen moet, want, ja de tafel dekken, ik snap dat dat handig is. Dus als ze dat vragen dan doe ik het, maar als ze zeggen dat ik het moet, dan zeg ik: je bent niet de baas, ik ben geen slaafje. […] Eigenlijk, ik krijg recht op onderwijs dus ik mag het, en als ik dan zeg nee ik wil het niet, dan komen ze naar me toe en ze zeggen dat het moet. En dat is eigenlijk het stomme aan de regering en aan Mark Rutte en zo.
MH: Oké. Maar stel dat we dat niet zouden doen, en jij zegt: ik wil niet meer naar school, ik ga niet meer. Als we dan zeggen, oké blijf maar thuis…
Resp: Dan leren we niks, nou en? Het is toch ons leven? Het is niet hun probleem, ze bemoeien zich vooral met andermans problemen.
MH: Ja, maar waarom ze dat doen, ze zeggen jij bent nog heel jong dus jij kunt nog niet goed begrijpen wat nodig is […] Bijv leren taal en rekenen. […] Stel nou dat jij altijd thuis blijft en nooit naar school gaat. Hoe leer je dan taal en rekenen? Of heb je dat niet nodig?
Resp: Ik vind taal heel stom. Want waarom moet je eigenlijk per se zonder spelfouten schrijven?
MH: Dat hoeft misschien niet, maar taal is natuurlijk ook wel, stel dat je nooit leert lezen. Lijkt me wel heel lastig in je leven.
Resp: Als mijn moeder of vader - een van de twee of alletwee - kunnen lezen, dan vraag ik aan hen of ze het me willen leren.
[…]
MH: Dan ga je dus wel leren, maar dan thuis in plaats van op school?
Resp: Ja.
MH: Dus recht op onderwijs is dan meer 'dat je mag leren'.
Resp: Maar eigenlijk zeggen ze dan: als ik niet ga, dan zeggen ze dat het moet.
MH: Ja.
Resp: En dat vind ik dus stom.
MH: Ja, kun je begrijpen dat ze dat doen, eigenlijk om jou te beschermen?
Resp: Tegen wat?
MH: Tegen dat je niet opgroeit op een manier... dat je straks mee kunt doen in de maatschappij.
Resp: Wat is daar erg aan? Ik kan toch ook van vruchten leven? Die gewoon groeien, dan zal ik die gewoon plukken.
MH: Ja dat kan, maar..
Resp: Ze zeggen toch ook dat geld verplicht is? Nou geld is helemaal niet nodig, als je gewoon en pompoen tegen een aubergine kunt ruilen.
MH: Ja, maar de vraag is of je daar gelukkig van gaat worden.
Resp: Van geld? Geld maakt niet gelukkig.
MH: Nee, niet van geld, bijvoorbeeld als je niet kan lezen en schrijven, of van als je bijv nooit op school bent geweest, terwijl alle andere mensen om je heen wel naar school gaan […] als er nou kinderen zijn met ouders, en die ouders willen die kinderen thuishouden. Die zeggen: jij mag niet naar school. Die kinderen wilen misschien heel graag naar school, maar die ouders zeggen jij mag niet?
Resp: Nou ouders zijn niet de baas , ja ze zijn de baas over kinderen, maar de kinderen zijn zelf nog het grootste baas over zichzelf.
MH: Maar een kind wat heel jong is, klein is...  Als jouw moeder zegt: jij mag niet naar school, hoe kom je dan op school? Dat is waar de regering ook tegen probeert te beschermen natuurlijk.
Resp: Nou, als ik nou in een familie zat die hartstikke stom was, net zoals Mathilda, een hele stomme familie en ik had geen krachten, zou ik weglopen, zou ik aan mensen vragen of ze wisten of ik het kon eten of niet als ik bv met pepermunt aan kwam of met basilicum ofzo... En dan ga ik gewoon zo rondtrekken en het enige wat ik meeneem is een paar kleren en een beetje voedsel. Dat ik nog kan overleven.
MH: En waar ga je slapen?
[…]
MH: Het punt is meer dat ik denk: nou maar je hebt toch ook een beetje bescherming nodig? Of niet? Is toch ook goed dat jij een beetje beschermd wordt?
Resp: Als ik later zelf mocht bepalen wat ik zou doen, zou ik denk ik met vriendinnen, ik moet later op kamers, dan zou ik gewoon met vriendinnen, we worden dan gewoon huisgenoten ik zou daar dan gewoon superleuk mee samenwonen. […] als we met z’n vieren op stap zouden gaan, dan zou ik het denk ik gewoon, ja fijn vinden.
MH: Ja? En dan hoef je niet echt te leren lezen, schrijven en rekenen?
Resp: Nee. Maar kijk, wat makkelijk is, als de ene nou gewoon een taalvak leert, en de andere het rekenvak en de andere weer geschiedenis en de andere weer dansen, dan hoeven we maar één ding te leren op school, dan leren we dat uitgebreider en dan kunnen we daarna samen tijd doorbrengen, terwijl we leren, want dan kunnen we van elkaar leren.
MH: O ja. Maar dan is het weer hetzelfde als school, want daar leer je toch ook van elkaar?
Resp: Nou, vooral van de juffen en meesters.
MH: Ja, maar die hebben het dus eerder geleerd van iemand anders.
Resp: Maar wie heeft dan de taal uitgevonden?
MH: Ja, dat ontstaat een beetje hè. Er komen ook steeds nieuwe woorden bij.
Resp: En wie is er ooit begonnen met leraar zijn? Wie is de allereerste leraar?
MH: Wat denk jij? […] ik denk dat je al heel snel leraar bent als je een beetje ouder bent... Bijv, als je een kind en een volwassene hebt, en zeker als we, zelfs bij dieren moet toch ook de moeder leren aan het kind hoe je bijv moet jagen.
Resp: Of vlooien van elkaar afhalen.
MH: Bijvoorbeeld. Alles moet je eigenlijk leren, als je nieuw komt op de wereld, dan kun je nog helemaal niks. Toch? Kijk maar naar een baby.
Resp: Een baby kan ademhalen,
MH: Ja dat hoeft je niet te leren
Resp: Knipperen met z’n ogen, kijken, ruiken, zien
MH: Dat is waar. Maar als je een baby alleen in het bos zou laten… Ik denk niet dat ie dat redt...
Resp: Met wilde dieren, dat overleeft ‘ie niet.
MH: Maar hoe gaat ‘ie eten ook? Baby’s kunnen in het begin nog niet kruipen hè.
Resp: ja…

Ik weet nog steeds niet goed wat ik moet met het “Je kunt toch van vruchten leven”-argument. Ik heb dit vaker van kinderen gehoord, maar het lijkt me toch niet helemaal realistisch. Hoe moeten we dit duiden? Wat moeten we hiermee? Mocht iemand een idee hebben, kun je op mijn site reageren (graag!).

Filosoof Marieke Hopman (1988) studeerde in 2014 af aan de Tilburg University met een onderzoek naar kinderrechten, inclusief veldonderzoek naar de casus kindsoldaten in Rwanda en Nederland. Elk kind heeft recht op educatie. Maar lang niet alle kinderen gaan ook naar school. Sterker nog; elk jaar zijn er 59 miljoen kinderen die niet eens naar de basisschool gaan. Wie zijn deze kinderen? En waarom gaan zij niet naar school? Steun het onderzoek naar recht op educatie. Over haar werk leest u meer op de site www.kinderrechtenonderzoek.nl

Facebook: Dit is haar facebook-pagina: Research on Children's Rights
Dit is de website van de Tilburg University

Onderwijscafé in Tilburg, 31 maart, met Marieke Hopman

Op donderdag 31 maart is er in Tilburg een onderwijscafé, waarin gesproken wordt over ‘kinderen betrekken bij beslissingen over onderwijs, hoe doe je dat?’ Filosoof en kinderrechten-onderzoeker Marieke Hopman (PhD) zal de bijeenkomst vanuit haar eigen ervaringen en wetenschappelijke expertise inleiden. Naar aanleiding van deze introductie gaan we in groepen uiteen om in dialoog te gaan. Het onderwijscafé is geïnitieerd door Jorus Rompa, recent afgestudeerd in de Pedagogiek, die in 2015 al eens eerder enkele cafés met succes organiseerde. Hij heeft ook veel ervaring in het begeleiden van de dialoog. We beginnen om zeven uur, in de Zwijsenbuilding (stiltecentrum) van de Tilburg University. Meld je aan bij via [email protected]

Lees hier meer