Over taalmeesters en gezellen, over drempels en bestemmingen: 'Start in je eigen lichaam. Doe wat je weet. En beweeg'

25 november 2013

ISK-leraar Rob Bekker - docent Nederlands - is met zijn leerlingen op weg naar hun bestemming.  Ondertussen slaat hij bruggetjes. Tussen een workshop in 2011 van gastdocent Khalid Benghrib en de vragen die hij nu, in de herfst van 2013, heeft. In zijn klaslokaal is meer beweging nodig. Maar tegelijk is stilte een voorwaarde om te groeien tot wie je bent. Parijzenaar Benghrib laat Bekker en zijn leerlingen andere mogelijkheden zien. Een blog  over de betekenis van bewegen, over drempels en de bestemming die daarachter ligt.  'Start in je eigen lichaam. Doe wat je weet. En beweeg.'




 

“We’re living in a political world
where peace isn’t welcome at all”

zingt Bob Dylan op de cd Oh Mercy. Als het om macht gaat in plaats van samenwerking dan staat alles stil.

Een motto dat in mijn lokaal in een houten tekstballon hangt, is: “Doe wat je weet.” In de loop der jaren heb ik op de achterzijde toegevoegd: “Dit is het begin”.

 

Vandaag heb ik met een nieuwe klas besproken wat dat wil zeggen. Ik wil de leerlingen ermee duidelijk maken dat je altijd iets kan, dat iedereen iets kan. Ook als je nog maar net begonnen bent om de Nederlandse taal te leren.

Probeer het maar. Doe het, en zet de volgende stap, die wijst zich dan vanzelf. Ik wens dat de leerling ‘doet’  en doen is letterlijk en figuurlijk: bewegen. Ik beweeg mee & take care to get out of the way.

Dancing on the edge

In december 2011 gaf Parijzenaar Khalid Benghrib een lesje Dancing on the Edge. Toen zag ik mijn leerlingen aan het eind van de workshop presenteren wat ze in een uur hadden geleerd.

Deze zomer hoorde ik dat diezelfde Khalid weer komt. Goed nieuws. Belangrijk nieuws voor wie beweegt. Wie danst er weer mee? Doe wat je weet plus. Dit jaar gaat hij de politiek ook nog eens meenemen in zijn dans. Het thema is de Arabische Lente.

Khalid nodigde mijn toenmalige leerlingen uit om binnen de vijf concepten die hij met ze had doorgenomen, de halve sportzaal voor een persoonlijke beweegvorm te gebruiken. Hij liep in het Engels nog eens over de buitenlijnen van het dansvlak dat hen ter beschikking stond. Daarna zag ik ontplooiing, kleine blaadjes vouwden zich groot. Men liet elkaar de waardering voor het getoonde voelen en Khalid beloonde iedereen met warme respons. Hij gaf groei-feedback, door te schetsen van waar de leerling motorisch aan het begin van de les kwam en waarheen de leerling aan het eind van een blokuur al ontwikkeld was.

Na de les deelde hij zijn theoretische kader nog met Marc, de sportdocent, en mij. Hij leert geen trucjes aan, maar vraagt de leerling om te beginnen bij zichzelf en om vanuit de kennis over zichzelf te gaan bewegen. Hij helpt ze over hun eerste beweegdrempel heen. In mijn taallokaal noem ik dat ‘doe wat je weet’.

Khalid bedoelt mogelijk dat je [over] jezelf weet en dat je dus met dat je jezelf kent, kunt beginnen. Ik interview hem dit jaar na de workshops van 11 november.       

Om te weten wat je weet, moet je kunnen kijken naar jezelf en als dat niet lukt, bied ik mijn taalgezellen aan:  I’ll be your mirror, reflect what you are in case you don’t know. Om te weten wat je weet, moet je naar jezelf kunnen luisteren en daarvoor moeten we – leer ik ze - de klok kunnen horen; moet het geregeld helemaal stil en bewegingloos zijn. Stilte in het kippenhok is een voorwaarde om te groeien tot wie je bent.

Hoeveel jonge mensen vinden die stilte en rust al in zichzelf? Begint het bij mij na een halve eeuw al een beetje te lukken om binnenin te luisteren?

Kunnen wij professionals onze taalgezellen die rust en stilte geregeld bieden, in een wereld van chaos en gedoe? Als ik in ons lokaal zie hoe vaak ze de zijlijn al durven te verlaten, dan wordt al jaren op rij 'het begin' daar gemaakt. Na de winter, als de dikke jassen weer uit gaan, moeten ze het ook op straat laten zien.

De  maanden erna repeteren we intensief en luchtig. De taalmeester (ik dus) neemt zich voor om veel aan de zijlijn te staan; om het rumoer van buiten zoveel mogelijk buiten te houden; & om te zien hoe zij de vrijgemaakte ruimte weten te vullen met wat ze weten en leren. Als ik het even niet meer weet in mijn eigen drukte, denk ik aan Khalid die in de politieke wereld waarin we leven de deur naar de vrede weet te vinden, zonder te behagen. Wat een topcoach was hij, twee jaar geleden al. En dit jaar maakt hij tijd voor een gesprek waarin ik poog nog dichter bij de kern van zijn concept en handelen te komen.

Hij is gisteren door zijn rug gegaan maar in de sportzaal lijkt hij dat vergeten. Ik neem het pas echt waar als hij opstaat van de bank, waarin we zaten tijdens het gesprek. Stram komt hij omhoog om naar zijn afspraak met een Nederlandse dokter te gaan.

 Ik zit op een harde bank in de sportzaal.
De taal als je niet dezelfde taal spreekt: keep doing, keep doing. Vanuit het doen verder komen. If you work with the body, we need to see, three persons show us differently. I’m looking for different movement, new possibilities. Alles is goed, het is een spel.

Ik zie: als de een het doet, doet de ander mee. Ik hoor lachen. Ik zie mensen op de lijn en in de losse ruimte.

Terug naar toen, 2011
Wanneer ze de les evalueren, is een deel van de leerlingen de eigen lol en het geschater alweer vergeten en volgt er retorisch een tamelijk neutraal eindoordeel dat haaks staat op het spelplezier tijdens de workshop. Iets soortgelijks heb ik ook gezien bij Café Ed Sanders, in de eerste digitale schoolkrant van ons Ithaka. Ze weten zelf hun plezier niet te ver-woorden; of ze willen het niet als iedereen het ziet.

Uitbreiding van beweging van voet naar knie en hand. Beweging hoog, laag, glijden. Solo, showy, contact. Je hele lichaam, vrij in je hele lichaam. Creative is: how can I use …. Wat kan? Wat mag? Iedereen kan? Waarom kan ik niet? Zoek in je hoofd. Everything is possible. Push the limit. The square does not exist. It’s made up in your mind.

Many possibilities; easy but not easy. Hoe nemen we elkaar mee? The movement is not nothing, believe in your movement. How you move = how you feel = how you are. Gebruik imitatie, verkenning, creativiteit.      

                (een leerling haakt af: “Ik snap helemaal niet.” Wat doet deze 'kijker', is hij de klassieke toeschouwer die niet meer bestaat, want in de klas zijn we allen deelnemer? Kunnen de anderen hem nog meenemen? “Praten met lichaam is moeilijk. Ik houd er niet van.”)

Khalid bedankt de hele tijd voor de bijdrage (volgens de gezellen is zijn meest gebruikte woord ‘please’): very good, perfect. Ik zit langs de kant met begeleidster Noortje die zegt: “Ze zijn zo positief”, daarmee bedoelt ze de gezellen, maar voor mij is het 'inclusief de meester'.

I am connected and I’m open. Hoe zien we dit in het thema vrijheid: ik zie ontplooien, open vouwen, ontvouwen, openen. Hoe tekenen we: de cirkel binnen het vierkant of het vierkant binnen de cirkel? Wat rolt, wat blokkeert?

Ze gaan in de lengte van de zaal in vierkante en cirkel-vormen. Nu klinkt er een “stop; we need to be organised. Ook voor vrij bewegen is er een basisstructuur nodig. Kennen de leerlingen de criteria? Ze krijgen die in kleine porties tussendoor opgediend. Ik check de criteria in het interview nogmaals. Het is niet wat de gezellen vooraf moeten weten om te kunnen bewegen. Het is wel wat ik wil kunnen begrijpen, om ze zonder Khalid ook in beweging te houden. Is het zo eenvoudig, zo simpel als het er in de zaal uitziet?

Terwijl ze vragen of ze hun shirt uit mogen en of ze water mogen drinken, moeten ze giechelen. Omdat bij het bewegen alles mag (in het gesprek zegt Khalid hierover dat ze door dat bewegen de ander ontdekken en los van hun ego kunnen komen – niet door daar principiële gesprekken over te voeren. Hier heeft hij onvoorwaardelijk mijn aandacht te pakken. Hij stuurt ze door ze zelf intuïtief hun keuzes te laten maken in het bewegen. Wat ze hierin leren, heeft Khalid met geen woord besproken. Hij maakt de ruimte en start de beweging voor ze.)

Het is geen wedstrijd. Geloof in jezelf.

Believe in ‘me’.

De nieuwe leerling in mijn klas doet voluit mee, ik geef expliciet een compliment aan hem en aan de klas (en aan hun dansmeester).

Ik zie veel energie, veel plezier, veel proberen, veel samen. Een oefening hand tegen hand – touch - ogen dicht. Feel, not muscle, connected. When I don’t see you, you need to be clear. Connect, met jezelf, met de ander, met de actie. Ze zien ook van elkaar hoe ze hierin bewegen; vloeien of verstijven. Ze zien –denk ik- heel veel IN de groep; en ik weet nog niet wat ze zien. Kan ik dat oordeelloos met ze terughalen; gelukkig maakte ik foto’s – die ga ik nog met ze zien en dat brengt altijd goed het gesprek op gang.

Hoe zou dit zijn met mijn collega’s? Als je hier niet van houdt, kun je dan toch the bottom line binnenkrijgen?  

Relaxing oefening: over de vloer slepen aan de armen. Voel wat er met je lichaam gebeurt als je je overgeeft. Ze vragen nu aan hem How you feel? Khalid is really fine.

Ze vonden het eerst ‘beetje gek’ en waren ‘beetje bang’, ‘dan goed’. Khalid is happy for you, blij voor jullie, want jullie doen het en er is dus niet: ik kan niet. I can do small things, then I can do big things. Voel je vrij om te doen. Hoe noemen jullie dat wat je in deze workshop hebben gedaan?  You were dancing, I call this dancing.

Waarom deden we dit?

We doen deze workshop om je andere mogelijkheden te laten zien om op je bestemming te komen. Change destination. How can we dance. What your body feels: dat is dans. Hoe kunnen we in onszelf geloven zonder culturele concepten? Start in je eigen lichaam. Jullie lieten dat vandaag zien.

Terug op de plaats, herfst 2013

Ik zit in een zachte bank en geef mijn vragen aan Khalid en kom tot de conclusie dat ik meer beweging nodig heb in het klaslokaal.

“Make it toucheable to know it.”

“through creativity, not identity”

“Structure exists only in the mind.”

“We create common reference.”

“ mind / body / space / other”

Rob H. Bekker, docent op de Internationale Schakelklassen in Utrecht, in de herfst van 2013, over een les in 2011.  ISK  is een openbare school voor de leerlingen die geen of weinig Nederlands spreken en die zich voorbereiden op een toekomst waarin het gebruik van de Nederlandse taal een belangrijke rol speelt.

Cie2K_Far / Khalid BenGhrib (Marokko)

Cie 2k_far is opgericht door Khalid BenGhrib  en is gevestigd in Casablanca. Het gezelschap beschouwt kunst als een totaalbeleving, als een discipline die hoort bij het hedendaagse denken. Net als de producties heeft het bedrijf heeft een ongebruikelijke naam - een die uitnodigt tot interpretatie en vragenstellen. Cie 2k_far analyseert de omgeving en maak dans van waarnemingen. Het is een groep die danst om te praten over het leven. Cie 2k_far is een prominent gezelschap voor hedendaagse dans in Marokko. De befaamde werken van haar artistiek directeur en choreograaf Khalid BenGhrib worden wereldwijd uitgevoerd.