Over het werk van Klaus Mollenhauer: Vergeten samenhang

In december 2017 vond in Driebergen een verdiepingsavond plaats rondom het werk van Klaus Mollenhauer. Zijn boek ‘Vergeten samenhang: over cultuur en opvoeding’ is door Ciske Balhan en Wouter Pols vertaald en kreeg zijn doop op deze avond. Pols zelf verzorgde een presentatie over het leven en werk van deze Duitse pedagoog uit de vorige eeuw (1928-1998), Bas Levering bezag Mollenhauer in de jaren 80 en Simon Verwer – onder meer docent aan het Hyperion Lyceum  – zorgde voor de betekenis van Mollenhauers werk voor de onderwijspraktijk, het werk in de klas.

Klaus Mollenhauer (1928 – 1998) geldt als een van de belangrijkste Duitse pedagogen uit de vorige eeuw. De oorspronkelijke versie van Vergeten Samenhang verscheen in 1982. Het boek is inmiddels een pedagogische klassieker. Het wordt als een van de belangrijkste Duitse bijdragen beschouwd aan de twintigste-eeuwse opvoedings- en vormingstheorie. Het boek werd, naar het Nederlands, ook in andere talen vertaald, waaronder het Japans en het Engels.

Waarom voeden we kinderen op? Klaus Mollenhauer constateert in de jaren tachtig van de vorige eeuw dat die vraag nauwelijks meer wordt gesteld. Het hoe is centraal komen te staan, niet het waarom van de opvoeding. Dat is in onze tijd niet anders. In Vergeten Samenhang laat Mollenhauer zien dat de vraag naar het hoe van de opvoeding en onderwijs niet kan worden beantwoord zonder de vraag naar het waarom te stellen. Elke generatie, zo stelt hij, wil dat het goede in haar leven blijft voortbestaan. Daarom willen mensen kinderen en voeden hen op. Dat ‘goede’ is niet alleen een moreel, maar ook een historisch en cultureel gegeven. Om te weten waarom we kinderen opvoeden gaat Mollenhauer op zoek naar de cultuur-historische wortels van wat hij een hedendaagse ‘algemene pedagogiek’ noemt.

Als reactie op de functionalisering en vertechnisering van opvoeding en onderwijs staat de vraag naar het waarom ervan vandaag de dag weer op de politieke agenda. Dat is de reden dat Vergeten samenhang opnieuw is verschenen. Het boek is actueler dan ooit. In de boekpresentatie – verzorgd door Wouter Pols – maakten de aanwezigen kennis met de hoofdgedachten van het boek en het belang ervan voor de huidige discussie over opvoeding en onderwijs. Ook aan de schrijver van het boek zelf werd aandacht besteed. Wie was Mollenhauer en hoe vatte hij zijn rol als wetenschapper en pedagoog op?

Er zijn drie tekstbijdragen geschreven n.a.v. deze verdiepingsavond. Achter de link leest u het artikel.

• Over volwassenheid en Mollenhauers ‘Vergeten samenhang’  – Wouter Pols
• Mollenhauer-receptie in Nederland. In de jaren tachtig, ervoor én erna: ‘Ik ben schatplichtig aan deze Duitse pedagoog’ – Bas Levering
• Met Mollenhauer op het toneel kunnen we onderwijsverandering stuk beter doordenken. – Simon Verwer

De mensen

Wouter Pols werktte tot voor kort als onderzoeker/docent, onder meer aan de Hogeschool Rotterdam. Hij promoveerde in januari 2016 op zijn proefschrift: In de wereld komen: Een studie naar de pedagogische betekenissen van opvoeding, onderwijs en het leraarschap.

Bas Levering is hoodredacteur van PIP (Pedagogiek in Praktijk) en tot 2012 lector algemene pedagogiek bij Fontys als docent-onderzoeker verbonden aan de Universiteit Utrecht. Eerder behandelde Bas Levering al eens Mollenhauers aandeel op een onderwijsavond in Driebergen, november 2012, onder de titel: “Hoe de pedagogiek verdween uit de opleiding en wat er daarna overbleef”.

Joop Berding is schrijver en was tot voor kort onderzoeker (Kenniscentrum Talentontwikkeling) en docent op het Instituut voor de Sociale Opleidingen van de Hogeschool Rotterdam. Daarnaast was Joop opleidingsmanager en docent bij de Masteropleiding Pedagogiek/Urban Education van de Hogeschool Rotterdam. Hij heeft zich met name verdiept in het werk van Arendt, Dewey en Korczak. Meer over Joop Berding

Simon Verwer is docent op het Hyperion Lyceum en geeft les in de vakken Filosofie, Frans, Grote Denkers en eerder ook Logica & Argumentatieleer. Hij is initiatiefnemer van Denkfiguren en vertaler. Onder meer van werk van Philippe Meirieu.

Het vertaalde boek Vergeten samenhang van Klaus Mollenhauer is een uitgave van Phronese en hier te bestellen..

Delen: