Over denken en doen: 'Leraar is zelf regisseur van onderwijsontwikkeling en vernieuwing'

7 juli 2015

Leraren behoeven zich nergens voor te verontschuldigen, behalve voor een gebrek aan kritisch inzicht in eigen werk. Dit stelt Luc Stevens in een eerdere publicatie 'Over denken en doen'. Machiel Karels van www.wij-leren.nl bewerkte zijn werk in een artikelenserie. Dit is de laatste aflevering. ‘De leraar is zelf de regisseur van onderwijsontwikkeling en vernieuwing.’

Met de leraar begonnen we, met de leraar eindigen we. Het uitgangspunt was en is dat de manier waarop leraren over zichzelf, hun onderwijs en hun leerlingen denken, hun handelen bepaalt. Daarmee is gezegd dat de mogelijkheden voor ontwikkeling van onderwijs of onderwijsvernieuwing door diezelfde leraar tot op grote hoogte worden bepaald.

Het is ook moeilijk anders voorstelbaar. Nieuwe ideeën, nieuwe middelen, nieuwe praktijken hebben effect, voor zover ze door de leraar worden toegelaten en gebruikt. Voor zover ze door de leraar worden opgenomen in zijn intern werkmodel. Tegen deze achtergrond van het belang van opvattingen van leraren, benadrukken we het belang van onderwijskundige denkpauzes voor leraren.

Discussies over ontwikkeling van onderwijs hebben pas nut indien leraren ook daadwerkelijk denkpauzes kunnen scheppen. Om dit te bevorderen is het nodig de praktische betekenis van het begrip 'denkpauze' nader uit te werken. We doen dit op exemplarische wijze en wel in de zin van de denkpauze als onderzoek door de leraar van zijn eigen werksituatie.

De leraar regisseert onderwijsontwikkeling of vernieuwing

Eerder formuleerden wij de leerling als subject, als onderwerp van onderwijs. Hij is net zo goed subject van onderwijs als de leraar. Leraren en leerlingen maken samen onderwijs, zo stelden we. Op dezelfde manier is de leraar subject van onderwijsontwikkelingswerk.

Ontwikkeling van onderwijs komt tot stand door de leraar en zijn of haar collega's samen, door leraren en begeleiders samen. De leraar is geen object of lijdend voorwerp van onderwijsvernieuwing, al kan hij vaak dat gevoel hebben. Als er sprake is van ontwikkeling of vernieuwing dan heeft de leraar dat voor het grootste deel zelf gedaan.

Ontwikkeling van onderwijs is dus afhankelijk van de persoonlijke en professionele ontwikkeling van een leraar en van deze ontwikkeling is de leraar zelf de regisseur. Deze opvatting wordt op een concrete manier uitgewerkt in de leraar als onderzoeker, als degene die zichzelf professionaliseert, de eigenlijke betekenis van professionalisering.

Fragment uit: Over denken en doen! (1998) . Meer te lezen via de volgende link: Professionalisering van de leraar.

Deze publicatie is de vrucht van samenwerking  en discussie in de Utrechtse onderzoeksgroep ‘leraar-leerling interactie’, waarvan deel uitmaken: Dr. Wim van Werkhoven, Dr. Auktje Jager, Dr. Jos Castelijns en Prof. Luc Stevens.