'Ouders betrekken, zonder dat ze op school aanwezig zijn'

11 juli 2014

Anja van Hirtum-Smits schreef een innovatieplan als student van de Master Leren en Innoveren bij Fontys Hogescholen in Eindhoven. Haar onderwerp ouderbetrokkenheid leidde tot een concrete aanpak om ouders in te zetten als educatieve partners door middel van Flipping the Classroom. Anja is ook leerkracht op De Fonkeling in Berghem, een  basisschool die zowel regulier onderwijs kent als een stroming waarin volgens een innovatieve manier wordt gewerkt. 'Ouders betrekken, zonder dat ze op school aanwezig zijn.'

Ouders betrekken bij het onderwijs wordt steeds moeilijker. Vaak is dit echter geen onwil. De meeste ouders werken of hebben andere verplichtingen. Dit artikel gaat over hoe ouders op een andere manier - zonder op school aanwezig te zijn - betrokken kunnen worden in het onderwijs.

In het schooljaar 2009/2010 is basisschool de Fonkeling te Berghem gestart met een vernieuwend onderwijsconcept naast het huidige, meer traditionele, onderwijsconcept. Binnen de nieuwe vorm van onderwijs, is de rol van de leerkracht veranderd van instructeur en kennisoverdrager naar coach en begeleider, (Van Gennip & Vrieze in 2008). Binnen deze vorm van onderwijs, speelt ouderbetrokkenheid een belangrijke rol. Uit ervaring, weten leerkrachten dat het moeilijk is ouders te betrekken bij het onderwijs. Daarnaast bestaat over het begrip ouderbetrokkenheid veel onduidelijkheid bij leerkrachten maar ook bij ouders.

Ouderbetrokkenheid wordt omschreven als de invloed van ouders bij de ontwikkeling van hun kinderen op school. Desforges en Abouchaar geven in 2003 aan dat deze betrokkenheid een grote invloed kan hebben op het schoolsucces van hun kind. Ouderbetrokkenheid, ouderparticipatie, opvoedingsondersteuning en onderwijsondersteunend gedrag van ouders worden veelvuldig met elkaar in verband gebracht wat zorgt voor verwarring bij ouders. Volgens Verdonk (2005) is ouderbetrokkenheid onmisbaar bij de ontwikkeling van kinderen. Niet alle vormen van ouderbetrokkenheid zijn even gunstig met betrekking tot het vergroten van het schoolsucces van kinderen, zoals meegaan als begeleider van een schoolreisje of helpen tijdens schoonmaakavonden van de school. Ouders, als partners, willen het beste voor de kinderen. Smit e.a. geven aan dat ouderbetrokkenheid iets anders is dan educatief partnerschap (2007).

Educatief partnerschap

Bij educatief partnerschap worden ouders op een andere manier ingezet binnen de school en bij de ontwikkeling van hun kind. De Wit (2005) heeft betrokkenheid van ouders als educatief partnerschap omschreven. Hierbij zijn ouders van nature betrokken bij de ontwikkeling van hun kind en worden zij op een andere manier ingezet binnen het onderwijs. Leerkrachten en ouders zijn in deze benadering partners. De Wit geeft in 2005 aan dat het educatieve partnerschap gericht is op het realiseren van de doelen die aansluiten bij dat gezamenlijke belang. Voorbeelden van gezamenlijke belangen zijn het creëren van een veilig klimaat op school en thuis waarbij, afstemming centraal staat, het helpen van ouders op school, waarbij zij niet alleen betrokken zijn bij het verzorgen van activiteiten maar ook een begeleidende rol hebben bij deze activiteiten gericht op het onderwijs (Booijink, 2007). Een voorbeeld van deze begeleidende rol is het geven van ruimte, tijd en hulp voor het maken van huiswerk. Daarnaast wordt ook vermeld dat het ondersteunen van talige activiteiten door de ouders zoals voorlezen, zingen en spelletjes doen of samen naar de bibliotheek gaan effectief is. Binnen basisschool de Fonkeling verzorgen diverse ouders al korte lesjes aan kleine groepen binnen de school, gekoppeld aan een thema. Kortom, er wordt iets verwacht van school en er wordt iets verwacht van ouders. Al deze veranderingen en ontwikkelingen vragen van ouders en onderwijsinstellingen en hun leerkrachten een nieuwe, andere en innovatieve benadering. Een mogelijke oplossing kan “Flipping the Classroom” zijn.

Flipping the classroom

Leren door te experimenteren en het zelf uitvinden hoe iets werkt, wordt gezien als een van de voorkeuren van de kinderen van deze generatie. Door de toename aan multimediale middelen, lijkt het of het wereldbeeld van de jongeren heel erg visueel is en dat zij zichzelf meer laten leiden door afbeeldingen dan door tekst. Volgens Veen en Jacobs (2004) zijn hedendaagse jongeren opgegroeid in een beeldcultuur. Uit onderzoek van Kvavik (2005) blijkt dat studenten vaker gebruikmaken van e-mail, smart Phone, internet en zoekmachines. Binnen het Hoger Beroepsonderwijs wordt al rekening gehouden met deze ontwikkeling. Het concept Flipping the Classroom is geïntroduceerd binnen het Hoger Beroepsonderwijs.

Flipping the Classroom is een onderwijsconcept waarbij de leerkracht de klassikale instructie, voorafgaand aan de les, in een digitale leeromgeving plaatst (Brown, 2005). De leerlingen kunnen op een gewenst moment, deze flip bekijken. De instructie vindt niet meer plaats in de groep, maar door een ‘flip’. Dit geeft de leerkracht de mogelijkheid om in de vrijgekomen lestijd andere ondersteunende leeractiviteiten binnen de groep te faciliteren. Op dit moment wordt Flipping the Classroom nog niet structureel ingezet in het basisonderwijs en is er dus geen onderzoek gedaan naar effecten van Flipping the Classroom binnen het basisonderwijs.

Basisschool de Fonkeling is gestart met het introduceren van Flipping the Classroom binnen techniekonderwijs. De ouders worden binnen deze innovatie ingezet als educatieve partners en verzorgen de ‘flip’.



Ouders als educatieve partners

Binnen basisschool de Fonkeling te Berghem, locatie Tweede Stroming worden ouders ingezet als educatieve partners. Tijdens een bijeenkomst voor ouders, is uitgelegd wat onder het concept educatief partnerschap wordt verstaan en welke verwachtingen de school daarbij heeft van de ouders. Basisschool de Fonkeling wil ouders op een andere manier betrekken bij het onderwijs door ouders in te zetten als educatieve partners. Tijdens de bijeenkomsten werden er voorbeelden getoond, van hoe het concept Flipping the Classroom ondersteunend kan zijn bij het realiseren van het educatief partnerschap.

Techniekleskisten

Voorafgaand aan de bijeenkomst werden verschillende techniekleskisten ontworpen, met als doel ouders te ondersteunen in welke leerinhouden ze kunnen verzorgen middels een filmopname aangeboden aan leerlingen in de klassituatie. Deze kunnen vervolgens aangeboden worden aan leerlingen in de klassensituatie volgens het concept Flipping the Classroom. Het is noodzakelijk ouders te informeren over de doelstelling bij een bepaalde leerinhoud en mogelijke voorbeelden te benoemen hoe ze deze kunnen aanbieden en visualiseren.

Op basisschool de Fonkeling is gekozen voor de koppeling met techniekonderwijs, maar deze methode is voor ieder vakgebied in te zetten. Na deze informerende bijeenkomst zijn ouders aan de slag gegaan. Na de eerste week kwamen de eerste filmpjes binnen, welke op de yurlspagina van de school werden geplaatst. De leerkracht beoordeelde vervolgens welk filmpje op welk moment het beste past bij de specifieke groep kinderen. Op basisschool de Fonkeling heeft de betreffende leerkracht een groepje kinderen laten zien hoe Flipping the Classroom kan worden ingezet tijdens het zelfstandig werken. De kinderen weten inmiddels waar zij de filmpjes kunnen vinden op de yurlspagina van de school.

De leskisten worden zo ingericht dat ze voor kinderen goed toegankelijk zijn en er voldoende ruimte is voor de eigen inbreng van een kind. Dit met als doel dat kinderen ook daadwerkelijk zelfstandig kunnen werken zonder hulp van de leerkracht. Daarnaast is het van belang dat er ruimte is voor eigen inbreng vanuit het kind, zodat de leerlingen kunnen inzetten op creatief denkvermogen. In een leskist vindt een kind alle ondersteunende materialen, een stappenplan en voorbeelden (visuele ondersteuning). In het fimpje geven ouders suggesties en laten zij zien hoe je een opdracht kunt uitvoeren. Voorbeelden van leskisten die nu zijn ontwikkeld:

• tandwielen


• kubus


• windmolen


• watermolen


• bruggen


• boten

Een voorbeeld van hoe Flipping the Classroom binnen het techniekonderwijs op basisschool de Fonkeling wordt ingezet, vind je via de onderstaande url;

http://youtu.be/HDAd62ovMwI

In de praktijk

Tijdens het zelfstandig werken, worden groepjes kinderen geformeerd en kunnen de kinderen werken met Flipping the Classroom. De kinderen kijken eerst het filmpje, via de yurls-pagina, en werken daarna zelfstandig, zonder uitleg en ondersteuning van een leerkracht, aan een gekozen techniekleskist.

Conclusie

Afgelopen periode hebben kinderen, ouders en leerkrachten kunnen werken met het vernieuwende concept. Uit ervaring blijkt, dat kinderen mee dienen te worden genomen in deze nieuwe vorm van zelfstandig werken. Zodra dit duidelijk is voor kinderen, gaan kinderen enthousiast aan de slag. Het geeft leerkrachten ruimte andere kinderen te ondersteunen in de vrijgekomen tijd. Daarnaast is het waardevol te zien dat kinderen zelf verdieping zoeken en handelingen leren bij te stellen gericht op techniek. Er kan worden gesteld dat kinderen, doordat ouders in worden gezet als educatieve partners, zelfstandig kunnen inzetten op:

• samenwerken


• zelfsturing


• begrijpend lezen


• techniek


• plannen van je taken


• het zelf input kunnen geven in een opdracht

Tot slot

Kortom; ouders betrekken als educatieve partners binnen het onderwijs, door middel van Flipping the Classroom is een kans voor het basisonderwijs en voor kinderen een nieuwe manier van zelfregulatie. Neem voor meer informatie of tips, contact op met de auteur via [email protected]

Anja van Hirtum-Smits volgt de Master Leren en Innoveren bij Fontys Hogescholen in Eindhoven. Tevens is ze leerkracht op De Fonkeling in Berghem. 

Bronnen

• Wit, C. de (2005). Ouders als educatieve partners, een handreiking voor scholen. Q-Primair.


• Graft, M. van & Kemmers, P. (2007). Onderzoekend en Ontwerpend Leren bij Natuur en Techniek. Den Haag: Platform Bèta Techniek.


• Van Dijk, J. (2012). Flip de Klas. Passend onderwijs voor de vwo-leerling. [Studypaper 2/3]. Maastricht: Maastricht University. Teachers Academy.


• Verdonk, S. (2005). Ouderbetrokkenheid in voor en vroegschoolse educatie een onderzoek naar de wijze waarop oudercomponenten binnen Piramide en Kaleidoscoop het meest effectief kunnen worden ingevuld (masterthesis). Groningen: RUG.