Op zoek naar de motivatiecode van pubers: 'Spreek ze aan als groep'

25 september 2013

De zoektocht naar de motivatiecode bij jongeren is begonnen. Henno Oldenbeuving - werkzaam bij YoungWorks - is altijd al scherp geweest of leerlingen wel ‘aan’ staan, maar deze maanden kijkt hij nóg beter naar het hoe en waarom. Op de eerste de beste school treft hij een mentor en vijf leerlingen. 'Al snel had ik door dat dit geen ‘chitchat’ was, maar een serieus gesprek dat goed geleid werd door een scherpe mentor. Er was een veilige en saamhorige sfeer.' Zijn blog over de drie basisbehoeften van ontwikkeling, die ook voor pubers gelden. 'Deze fantastische mentor heeft ze niet alleen bevestigd, maar ook verder voor mij ingekleurd.'

Ik heb besloten om de aankomende tijd meer in aula’s, lokalen en gangen van scholen rond te hangen. Aangezien ik wel drie scholen per week zie, is dat geen grote investering.

Afgelopen week was het meteen BINGO. De school waar ik een inspiratiesessie zou geven  aan docenten liep langzaam uit. In het lokaal waar ik alles klaar moest maken, was een docent nog in gesprek met een groepje meiden. Hij zat achter zijn bureau en de dames zaten nonchalant op de tafels voor hem. Al snel had ik door dat dit geen ‘chitchat’ was, maar een serieus gesprek dat goed geleid werd door een scherpe mentor. Er was een veilige en saamhorige sfeer. Ik voelde me meteen een indringer. Ik verontschuldigde me en liep snel naar de lerarenkamer voor een kop thee.

Bij terugkomst kon ik het niet laten om in de gang bij de open deur nog even mee te luisteren. Ik was verbaasd over hoe diep en hoe fijn de gesprekken verliepen. Steeds stond er een ander meisje in de speciale aandacht. Wat deed deze man? Waarom in een groep?

Voor mij stond direct vast dat deze mentor een natuurtalent is. Vooral ook omdat we pas in het begin van het schooljaar zitten en hij al zo’n duidelijk band heeft met zijn groep en de groep met elkaar. Hij kon mij na afloop ook nog eens haarfijn uitleggen hoe het volgens hem werkt. Dit gesprek was dus inderdaad geen toevalstreffer. Het was wel degelijk strak gedirigeerd door hem.

In ons gesprek gaf hij aan in het volgende te geloven:

• Spreek je klas vaak aan als groep.
  Dit geeft ze een gevoel ergens bij te horen en ergens voor te willen werken. Leerlingen voelen zich verantwoordelijk voor elkaar. Als je ze als groep benadert dan letten de leerlingen ook meer op elkaar. Vooral in de onderbouw van het VO wordt er nogal eens gepest. In klassen die zich een groep voelen, is het ook meer geaccepteerd om anders en juist jezelf te zijn.

Dit is volgens de docent de belangrijkste rede om de gesprekken met vijf leerlingen tegelijk te doen. Ze horen elkaars verhalen en hij kan polsen hoe het staat met het groepsgevoel. Natuurlijk kun je er in moeilijke situaties ook voor kiezen om mentorgesprekken één op één te voeren, maar in principe kiest hij ook hier voor een groepje.

• Geef les in wie je bent.
  Als  docent zet je een voorbeeld neer. Een veilig, maar eerlijk voorbeeld. Heel moeilijk hoeft dat niet te zijn volgens deze mentor. ‘Praat gewoon niet negatief over anderen, en spreek je waardering uit als je iets moois ziet.’ Maar ik zag hem meer doen. Hij durfde zich ook kwetsbaar op te stellen en stelde de vragen die er echt toe deden. Hij was echt onderdeel van het leren van de groep. Iets ingewikkelder dus dan hij deed voorkomen.


• Geef iedereen aandacht. Het klinkt simpel, maar er zijn altijd leerlingen die minder aandacht krijgen dan anderen. Vaak zijn het de leerlingen die het goed doen op school, die minder aandacht krijgen. Bij hem dus niet. Plaats geen leerlingen op een hoger podium dan de anderen, maar geef iedereen de waardering en zie niemand over het hoofd. Iedereen is wel ergens goed in.


• Wees eerlijk en positief. Geef in gesprekken altijd eerlijke en directe feedback als het gaat om gedrag, inzet en prestaties. Verwachtingen die niet overeenkomen met het beeld dat je hebt bespreken, openen deuren en verhogen de inzet. Dit kan niet zonder een positieve en verwachtingsvolle grondhouding.


• Beloon inzet in plaats van het resultaat. Natuurlijk mag je blij zijn met een negen voor een proefwerk. Maar laat vooral zien waarom je het zo bijzonder vindt, geef aan dat je hebt gezien hoe hard iemand er voor heeft geleerd, of hoe goed leerlingen hebben samengewerkt.


• Wees dankbaar. Laat zien dat je het zelf naar je zin hebt met de klas en dat je ze dankbaar bent. Nu vertelde deze mentor dat hij ook altijd leuke klassen heeft gehad.

Tja, ‘what comes around goes around’ dacht ik meteen. Zo makkelijk dus?

Yvonne van Sark had het in haar vorige blog over de bekende motivatietheorie van Ryan & Deci: de Selfdetermination Theory, waarin het volgens hen gaat om autonomie, vakmanschap en zingeving. Ik ben zelf al een tijdje fan van het verhaal van Luc Stevens (pedagoog en een van mijn grote onderwijshelden). Hij benadrukt de volgende drie basisbehoeften voor het onderwijs: autonomie, competentie en relatie. Hij heeft het dus over relatie in plaats van zingeving. Terwijl zingeving iets abstracts en misschien te groots is voor een puber, is 'relatie' wat mij betreft juist het belangrijkste voor deze leeftijdsgroep. Ze willen zich graag 'onderdeel voelen van'.

Als ik naar deze mentor kijk die ik aan het begin van onze zoektocht naar de motivatiecode tref, dan sterkt mij dat in mijn geloof in deze drie behoeften voor pubers in het onderwijs. Deze fantastische mentor heeft dat niet alleen bevestigd, maar ook verder voor mij ingekleurd.

Dank daarvoor.

Henno Oldenbeuving is als onderwijsbegeleider actief bij YoungWorks.