Op weg naar echte verbondenheid: 'Vind manieren om waarde van eenzaamheid te tonen'

11 mei 2015

Internet betekent veel voor de samenleving. Het is makkelijker om informatie uit te wisselen, om met andere mensen in contact te komen, om verbinding te leggen. Maar Sherry Turkle voert in deze TED-talk een pleidooi om ook oog te houden voor echte verbondenheid. "Begin met eenzaamheid te zien als iets goeds. Maak er plaats voor. Vind manieren om de waarde te tonen aan je kinderen. Creëer heilige plekken thuis - de eetkamer, de keuken - en eis ze opnieuw op voor het gesprek." Leraar Martin Dogger ontleent er betekenis aan voor zijn schoolpraktijk. Zijn bijdrage. 

We communiceren veel met elkaar. WhatsApp heeft 450 miljoen gebruikers in 2014. Statistieken rond het aantal verstuurde sms'jes rond de jaarwisseling worden bekend gemaakt op 1 januari, en vaak breken deze records. Er zijn plannen om de postbezorging op maandag niet meer te verplichten, omdat men over is gestapt op e-mail.

We communiceren veel met elkaar. En doen dat op veel verschillende manieren. Twitter, Facebook, Hyves, sms, WhatsApp, Google Hangouts, blogs, de lijst is bijna eindeloos. Maar van welke kwaliteit is deze communicatie?

Sherry Turkle is hoogleraar Social Studies of Science and Technology aan het Massachussets Institue of Technology. In deze TED-talk staat zij stil bij de wijze waarop we communiceren. In twee boeken, Second Self en Life on the Screen, heeft ze onderzoek gedaan naar hoe technologie de wijze waarop we naar elkaar en onszelf kijken, verandert. 'Als psychologe vond ik het spannendste het idee dat we wat we leerden in de virtuele wereld - over onszelf, over onze identiteit - gebruikten om beter te leven in de echte wereld'.

Turkle geeft ook de keerzijde aan. De technologie maakt het ons namelijk ook mogelijk om dingen te doen, die we eerder zouden afkeuren. Mensen controleren berichten en mail tijdens vergaderingen, tijdens overleggen, tijdens feestjes of tijdens begrafenissen. Mensen zijn bij elkaar gekomen, en zitten in hun eigen wereld van de smartphone. De verschillende manieren om technologie in te zetten, hebben ons inmiddels ook knuffel- en gezelschapsrobots  gegeven.

Het gevaar dat hier in schuilt, is dat we ons gaan verschuilen voor elkaar. Turkle zegt "Als ik mensen vraag, wat is er mis met het voeren van een gesprek?", dan zeggen ze: "Ik zal je vertellen wat er mis is met een gesprek hebben. Dat heeft plaats 'in real-time', en je kan niet controleren wat je gaat zeggen".

Hierna vervolgt Turkle. "Menselijk relaties zijn rijk en rommelig en ze zijn veeleisend. We poetsen ze op met technologie. Terwijl we dat doen, lopen we het risico dat we het gesprek opofferen aan meer connectie. We maken onszelf wat wijs. Met het verstrijken van de tijd lijken we dit te vergeten, of het kan ons blijkbaar niet meer wat schelen".



Zou dat werkelijk zo zijn? Ik hoop het in ieder geval niet. In het verloop van haar talk geeft Turkle ook een richting aan die we zouden moeten volgen. Mensen willen veel verbindingen leggen, maar lijken soms bang voor echte verbondenheid. Het is belangrijk om samen met iemand te zijn, maar dit begint bij het weten hoe het is om alleen te zijn. "Begin met eenzaamheid te zien als iets goeds. Maak er plaats voor. Vind manieren om de waarde te tonen aan je kinderen. Creëer heilige plekken thuis - de eetkamer, de keuken - en eis ze opnieuw op voor het gesprek. Doe hetzelfde op het werk".

Ik zou daar aan toe willen voegen, doe hetzelfde op school, en in de klas. Laat kinderen zien, dat het niet verkeerd is om een keer alleen te spelen op het plein. Laat kinderen zien, dat het goed is om met elkaar in gesprek te gaan. Laat kinderen dat het eveneens goed is, om even te wachten met het gesprek. Zorg vooral dat er ruimte is om elkaar te blijven ontmoeten, echt, zonder opsmuk. Turkle: "Het belangrijkste is dat we echt naar elkaar moeten luisteren, ook naar de saaie stukken. Want het is als we struikelen of aarzelen of onze woorden kwijt raken, dat we onszelf aan elkaar laten zien".

Kinderen die onenigheid of ruzie hebben met elkaar, hebben een uitgelezen mogelijkheid om elkaar te leren kennen. Vaak gebeurt dat ook, als na een gesprek met een goede reflectie, de angel eruit is. De aftastende blik, het afstemmen op emoties. Deze moment kent iedere volwassene. Je hoeft het niet met zo veel woorden te zeggen, maar je voelt dat het goed is.  "We hebben het meeste kans op succes, als we op ons meest kwetsbaar zijn", zegt Turkle aan het eind van haar talk. Er ligt een taak voor leraren, om kinderen deze kwetsbaarheid te gunnen, binnen de veilige omgeving van een school en klas.

Binnen de ruimte die je als leraar biedt, kunnen kinderen experimenteren met gesprekken en het aanknopen van relaties. Struikelen, aarzelen en het zoeken naar de juiste woorden mag. De leraar houdt het netwerk in de gaten, de kinderen leggen de verbindingen.

Martin Dogger