Onderzoek naar effecten van 'gelukslessen' voor tieners

10 juli 2012

Naar internationale maatstaven en onderzoeksprojecten van UNICEF en de Wereldgezondheidsorganisatie is de Nederlandse jeugd het gelukkigste. Toch vindt er in de tienerjaren een significante daling plaats, zo is ook duidelijk. Jacqueline Boerefijn richt zich met het Verwey Jonker Instituut op die doelgroep. ''Gelukkige tieners vertonen minder symptomen van depressie en angst, gebruiken minder alcohol en drugs.'' Haar 'Lessen in geluk' zijn gratis online beschikbaar nadat onderzoek de effecten heeft gemeten.

De Nederlandse jongeren zijn deels zo gelukkig doordat volwassenen hoog scoren op geluk, zegt 'geluksprofessor' Ruut Veenhoven (zie onder). ''Geluk straalt af van ouders op kinderen. Ook zijn er in Nederland nauwelijks ongewenste kinderen.''

Nederlandse tieners zijn gemiddeld ook gelukkiger dan in vergelijkbare westerse landen. In Engeland, Duitsland en Frankrijk is het percentage van gelukkige tieners ongeveer 10% lager. De oorzaken hiervoor zijn niet duidelijk, maar het schoolsysteem zou er één van kunnen zijn. Tieners in Groot-Brittannië en Frankrijk zijn mogelijk minder gelukkig door meer traditionele scholing, waar leerlingen minder ruimte hebben, zowel fysiek als om zich zelf uit te drukken. Tieners in deze landen zeggen ook minder vaak dat ze school leuk vinden.

Het aantal werkende moeders in een land zou ook een rol kunnen spelen. In Nederland ligt dit percentage aanzienlijk lager dan in de buurlanden, vooral wanneer de kinderen jong zijn.

Een ander typisch Nederlands verschijnsel is de vrijheid van tieners als het gaat om te kunnen gaan en staan waar ze willen: ze verplaatsen zich per fiets, naar school, vrienden, sport of bioscoop. De meeste bestemmingen zijn op de fiets bereikbaar, en met ons fietspadensysteem is het over het algemeen redelijk veilig. Ik denk dat de relatief veilige verkeersomstandigheden ervoor zorgen dat ouders hun kind makkelijker toestemming geven om op pad te gaan.

Internationaal  is een gelukscore van ‘6’ of hoger op een schaal van 1-10  gebruikelijk onder jongeren. Tussen de leeftijd van 11 en 15 is er een significante daling in de niveaus van tevredenheid met het leven; vooral bij meisjes. Deze daling wordt meestal gezien als een gevolg van hormonale veranderingen en de veranderende relatie tussen kind en ouders. Onzekerheid door lichamelijke veranderingen, een (nog) onbereikbaar ‘ideaal zelf’, en de overstap naar het voortgezet onderwijs spelen ook mee. Daar zijn ze ineens weer de jongsten.

Nederlandse 15-jarigen doen het in internationale vergelijkingen nog relatief goed op het gebied van geluk, maar ook hier vindt tussen de 11 en 15 jaar een daling plaats. Dat is jammer, want gelukkig zijn is behalve prettig, extra waardevol in de puberteit, omdat het beschermt tegen typische puberteitsrisico’s. Gelukkige tieners vertonen minder probleemgedrag, ervaren minder stress en hebben minder gedragsstoornissen. Bovendien vertonen gelukkige tieners minder symptomen van depressie en angst, en gebruiken ze minder alcohol en drugs.

De nog jonge wetenschappelijke stroming “positieve psychologie” doet onderzoek naar factoren rondom menselijk geluk, en richt zich steeds vaker op het onderwijs, zoals weer bleek op de European Conference on Positive Psychology in juni 2012 in Moskou. Een daling in de geluksbeleving bij tieners is onvermijdelijk, maar je zou er toch ook iets aan kunnen proberen te doen. In samenwerking met het Verwey Jonker Instituut en Ad Bergsma heb ik “Lessen in geluk” ontwikkeld. De serie van zes lessen - met uitvoerige docentenhandleiding  -  is gratis beschikbaar via www.lesseningeluk.nl.

Onderzoek naar de effecten van deze lessen is gepubliceerd in het tijdschrift voor Orthopedagogiek: http://www.positiefonderwijs.nl/artikelen/p110-120_Geluksles.pdf

Ruut Veenhoven, hoogleraar Sociale condities voor menselijk geluk aan de Erasmus Universiteit Rotterdam:

Geluk is je goed voelen over je leven als geheel. Dat wil natuurlijk iedereen, maar niet iedereen vindt zijn leven even fijn. Geluk zit deels in de omstandigheden waarin je leeft, maar ook in wat je zelf van je leven maakt. Of je iets van je leven kunt maken zit voor een deel in je aanleg. Een ander belangrijk deel zit in vaardigheden die je kunt leren, zoals omgang met anderen en weten wat je wilt. De meeste van die vaardigheden leren we in het echte leven, met vallen en opstaan. Op school kun je er ook wat van opsteken. Hoe? Dat zul je zien als je dit lespakket hebt doorgewerkt. Word je daar echt gelukkiger van? Dat weten we pas over vier jaar. Dan gaan we namelijk kijken of leerlingen die deze lessen hebben gevolgd, ook meer plezier in het leven hebben gekregen.

 Jacqueline Boerefijn is in 2010  afgestudeerd als ‘Master of Applied Positive Psychology’ aan de University of East London. Ze is oprichtster van de Stichting Lessen in Geluk.