Onderwijs in Frankrijk: leerlingen worden ontmoedigd en zelden geprezen

20 maart 2015

Onlangs pleitte in Frankrijk de Minister van Onderwijs, Najat Vallaud-Belkacem, ervoor om minder nadruk op cijfers te leggen in Franse scholen. Ze wil een vriendelijker manier van evalueren, die ‘kinderen aanmoedigt om vooruit te gaan’. Dit artikel biedt een blik in het Franse onderwijs om dat pleidooi te verstaan naar aanleiding van een reportage in de Volkskrant over de schoolstrijd in Frankrijk.

Het Franse onderwijs presteert helemaal niet zo goed. Voor wat het waard is in PISA taal: ze staan op de 25^e plaats. Wat echt opvalt is dat leerlingen angstiger zijn dan in de meeste andere landen en dat vooral zwakkere leerlingen relatief slecht presteren. ‘Het systeem lijkt hen naar beneden te trekken. Door lage cijfers en een strenge aanpak gaan ze niet harder werken, maar haken ze juist af’.  75% van de Franse kinderen is bang voor slechte cijfers. Slechts 38% van de leerlingen die op school zijn aangewezen, voelen zich er echt thuis. Le Monde schreef dat ‘Frankrijk kampioen sociale ongelijkheid is. Nergens is het verband tussen sociale afkomst en schoolsucces zo sterk’.

De kern van het probleem ligt in het elitaire karakter van het Franse onderwijs, dat zich kenmerkt door een hiërarchische manier van denken. Het is gericht op het selecteren van de slimste leerlingen en legt de nadruk op competitie en intellectuele excellentie met alle gevolgen voor de minder begaafde kinderen.

Een dictee geven is in Franse scholen aan de orde van de dag. In hun VO kunnen leerlingen maximaal een 20 halen. Een grammaticale fout kost 4 punten. Een zwakkere leerling scoort al gauw een nul. Er zijn docenten die punten blijven aftrekken en een leerling vaker met een – 40 confronteren.

Minister van Onderwijs Najat Vallaud-Belkacem vindt dat er iets moet gebeuren en wil een manier van evalueren die kinderen aanmoedigt om vooruit te gaan. Ze gaat op bezoek bij een school zonder cijfers. De beoordeling van het werk, b.v. een opstel, wordt opgesplitst in meerdere competenties, zodat leerlingen ook te horen krijgen wat ze wel goed doen. De Minister  van Onderwijs en de bezochte school staan niet alleen. Een adviesorgaan van de regering adviseert om het traditionele cijfersysteem te vervangen door een nieuwe schaal met vier tot zes niveaus.

Geen slecht idee zou je zeggen, maar daar denkt een aantal Fransen toch anders over, blijkt uit de Volkskrant, die hierover bericht.

‘Er zijn dan geen slechte leerlingen meer’, aldus  filosoof Luc Ferry, ‘maar ook geen goede leerlingen meer’. Dat is maar beter zo, want die goede stigmatiseren immers de rest, omdat ze zo brutaal zijn om het beter te doen dan de anderen’. De voorman van de lerarenbond heeft ook kritiek op het voorstel. ‘Leerlingen worden niet ontmoedigd door slechte cijfers, maar door hun eigen mislukking’, aldus Jean-Rémi Girard.

Er zijn lichtpunten voor Franse leerlingen. In het basisonderwijs wordt al op een flink aantal scholen geëxperimenteerd met vriendelijkere beoordelingen, maar het pedagogische klimaat laat nog te wensen over, blijkt uit onderzoek van Florin, hoogleraar psychologie aan de Universiteit van Nantes. Ook filosoof Ferry erkent dat het dictee vaker wordt afgenomen om te selecteren dan om leerlingen de kans te geven beter te spellen. De econoom Claudia Senik zegt dat leerlingen die altijd een nul krijgen, een pessimistische kijk op de wereld ontwikkelen.

Ook ouders mengen zich in het debat. ‘Leerlingen worden niet aangemoedigd, ze krijgen geen zelfvertrouwen en hebben geen zin om iets te ondernemen’ is de zorg van een ouder. In een elitair schoolsysteem worden zwakke leerlingen ontmoedigd en zelfs vernederd, maar blijkbaar worden in Franse scholen goede leerlingen zelden geprezen, blijkt uit een reactie van Laure Reynaud, moeder van een dochter van 13. Hoewel de klassenleraar veel positieve opmerkingen over haar kind geeft in een mondeling gesprek,  bevat haar rapport uit commentaren als ‘kan beter’, ‘werkt niet hard genoeg’ en ‘praat teveel’.

Het is mijn diepste overtuiging dat leerlingen gebouwd zijn en intrinsiek gemotiveerd voor hun eigen ontwikkeling en dat zelfvertrouwen en eigenaarschap maken dat ze zichzelf, de ander en de wereld positief waarderen. De zeven principes van goed onderwijs zijn mij dan ook uit het hart gegrepen. Des te pijnlijker te lezen dat veel leerlingen dichtbij niet gezien worden, ontmoedigd en zelfs vernederd worden. Het gaat niet om cijfers, het gaat niet om de beste of de zwakste. Het gaat erom elk kind te waarderen om wie hij is en vanuit dat respect te doen wat nodig is in de school. Daarmee en pas dan wordt hem de kans gegeven hun eigen toekomst vorm te geven.

Rikie van Blijswijk, lid kernteam hetkind, medeoprichter van de Leerschool en auteur.

Bron: Reportage Schoolstrijd in Frankrijk. Wordt het feest op Franse scholen? De Volkskrant, 17 december 2014.