Luisteren naar ouders: 'Speel niet de vijand, óók al doet je tegenspeler vijandig tegen jou’

14 april 2016

Leraren, schoolleiders en onderwijspersoneel hebben dagelijks te maken met leerlingen, met collega’s en met ouders van leerlingen. De openheid in deze contacten is alleen maar toegenomen. Ouders komen daarin op voor hun kind. Het welbevinden is immers in het geding. Van leraren wordt professioneel handelen verwacht. Maar wat is dat eigenlijk? Rubik Nazarian schreef er een blog over. ‘Speel niet de vijand, óók al doet je tegenspeler vijandig tegen jou.’

Iedereen is van nature geneigd om eerlijk en authentiek te zijn, dus jij ook. Opmerkingen of klachten van ouders kunnen onredelijk klinken, of ook echt onredelijk zijn. Maar er is een bezorgdheid rond een kind en dat moet opgelost worden. Jouw rol als leraar is om aan die oplossing een bijdrage te leveren – zo goed en zo kwaad als je kunt.

Blijf bij jezelf. Vanaf het begin. Hou contact met je eigen gevoel. Wees zuinig op jezelf. Zet je oren en ogen open. Wees werkelijk vriendelijk. Toon echte belangstelling, zonder bijgedachten.

Het gevaar van interpreteren en etiketteren ligt in elk  gesprek op de loer. Spanningen bij een tegenpartij kunnen er door blijven oplopen. Men kan elkaars gedachten en oordelen niet lezen, maar voelt wel de uitstraling aan. Het effect zal door deze aannames weinig productief zijn.

In elke situatie is het van essentieel belang om te reageren en te handelen zonder waardeoordeel – zonder er gelijk zelf iets van te vinden. Lastig! Neem de ander vooral alleen waar. Er schuilt bij ouders haast altijd de vanzelfsprekende behoefte aan erkenning en begrip. Maar de praktijk is weerbarstig.

Het kan zijn dat je verbaasd bent over een situatie, of je schiet gelijk door naar een van je primaire reacties. Men kan jouw non-verbale reactie interpreteren als een (negatief) waardeoordeel. Van belang is om jezelf bewust te zijn van jouw eigen verbale en vooral ook je non-verbale houding. Luister naar het fluisteren van je lijf.

Ter plekke je spanningen reguleren is een vaardigheid en een levenskunst. Probeer je gedachten te beheersen in positieve zin. Probeer je ademhaling en spierspanning te reguleren, zodat je alert kan reageren en handelen. Wanneer jij als leraar in de stress zit – wat iedereen wel overkomt - is zelfbeheersing van belang.

Bedenk dat je zo’n driekwart van je boodschap uitstraalt via lichaamstaal. Dus je woorden doen er voor één kwart toe. De (klagende) vader of moeder kijkt je indringend aan. Hij/zij verwacht begrip en erkenning en als laatste een oplossing.

In een toestand van stress zijn we uit onze comfortzone geraakt. Het meest herkenbaar is dit aan kribbig doen, kortaf praten en vooràl: aan het onderbreken van degene die aan het woord is. Maar die persoon wil graag even uitpraten. Is toch een redelijk verlangen?

In een beladen gesprek hebben we haast allemaal de neiging om hetzij te vermijden, te vluchten, hetzij te vechten – in alle mogelijke verhulde of openlijk zware varianten. Dat schiet niet op. Het eind van het liedje is dat de ouder de zaak niet vertrouwt en achterblijft met zijn probleem met hun kind.

Er is een remedie. Hoe makkelijk en modieus dit ook klinkt vanaf papier, we zeggen het toch: blijf bij jezelf. Vanaf het begin. Hou contact met je eigen gevoel. Wees zuinig op jezelf. Zet je oren en ogen open. Wees werkelijk vriendelijk. Toon echte belangstelling, zonder bijgedachten.

Speel dus niet de vijand, óók al doet je tegenspeler vijandig tegen jou. Is vaak vreselijk moeilijk. De ene leraar is er beter in dan de andere. Aanleg, vakervaring maar ook levenservaring spelen een grote rol. Maar het is trainbaar: mindful handelen (weer een deskundigen-term).

Als je bij je eigen gevoel kunt blijven, blijf je jouw eigen emotie vóór. Je luistert, je kijkt de ouder in de ogen en je weet precies wanneer je wàt moet zeggen. Je handelt dan vanuit je authenticiteit, ofwel vanuit jezelf.

Begrip tonen is iets heel anders dan de ander gelijk geven. Jij houdt de regie over het gesprek. Je communiceert dan vanuit jouw eigen authenticiteit.

Dan gebeurt er iets verrassends. Je krijgt een bonus. Ongevraagd. De behoefte aan weerstand bij je tegenspeler neemt af! Agressie wordt handelbaar. Vijandigheid verdampt. En een oplossing rijst niet zelden vanzelf op, middenin het gesprek. Wellicht herken je hier iets van.

Wanneer de druk van de ketel is, wordt er gekeken naar oplossingen binnen de mogelijkheden. Je eigen gedachten sturen, met je beide benen op de grond staan, je concentreren op je ademhaling en spierspanning zijn manieren om bij jezelf te blijven.
Dit klinkt haast te mooi om waar te zijn. In werkelijkheid liggen veel zaken meestal gecompliceerder. Wees zuinig op jezelf.

Iedereen kan in zijn of haar eigen kracht staan.

Rubik Nazarian is trainingsontwikkelaar en procesbegeleider bij Driehoektraining “Ervarend leren”