Levensles aan pubers in Amstelveen: 'Hier kun je altijd op terugvallen'

15 september 2012

Een levensles aan tweedejaars leerlingen van het Amstelveen College. Toshiro Kanamori stond op vrijdagochtend 7 september 2012 voor veertig pubers die vervolgens 50 minuten aan zijn lippen hingen. Kim van Haeften, zelf lerares op een basisschool, maakte een verslag. De video van drie minuten aan het einde geeft een eerste beeld en indruk. 'Deze leraar laat een stuk levenswijsheid achter, iets waar je altijd op terug kunt vallen.'' 

Eind juni werd de documentaire Children Full of Life vertoond in de aula van het Amstelveen College. Meer dan 250 leerlingen keken ademloos toe. Een aantal gaf zich op voor een echte les, die de Japanse meester na de zomervakantie zou geven. Kanamori doet op de vijfde dag in Nederland Amstelveen aan, op uitnodiging van de stichting Checkitin! en leraar Theo Roos. En nu is het zover.

Een les over vriendschap door Kim van Haeften

De 66-jarige meester Kanamori komt de ruimte binnen en applaus klinkt, gevolgd door stilte. Ik mag achterin zitten en enkele leerlingen kijken in het begin af en toe achterom. Wat doen al die volwassenen  in hun klaslokaal. Behalve mezelf zitten er ook verslaggevers  van Parool, ODE Magazine en het onderwijsblad Didaktief.



Dan begint de les.
De  leerlingen zien hoe Kanamori Japans schrijft op het white board. Vooraf maakt hij nog een grapje dat hij die prachtige stiften wel wil pikken, daarmee is het ijs direct gebroken tussen publiek en de meester. Hij tekent een linker en rechterhand en neemt de leerlingen mee, door ze te vragen hun handen op te steken.

Via Ingeborg Hansen, zijn tolk, vraagt hij de kinderen wat je met handen kan. Er is weinig reactie en Kanamori pakt een leerling bij de hand, zet die naast zich neer en begint zogenaamd te huilen. De jongen slaat twijfelend een arm om de leraar heen. “Nu hebben wij elkaar ontmoet, we hebben elkaars warmte gevoeld”, zegt deze.

Kanamori brengt op het bord de handen samen tot één teken en vraagt het publiek naar de betekenis. Nu komen er meer reacties van de kinderen. Alle antwoorden zijn  goed en kloppen, zegt de meester. ''Samen, vrienden, fijn gevoel, ontmoeten.'' Het Japanse teken slaat op ‘vriend’. De jongen naast Kanamori schrijft, in opdracht, het woord ‘vriend ‘op het bord en Kanamori zegt ‘friet’. Er wordt gelachen, de meester lacht mee. Hij gaat verder.  “Jouw hand, mijn hand, in elkaar. De warmte is te voelen, over en weer. Als je in de problemen zit, zullen deze handen je opwarmen. Dat is wat een vriend doet."

En dat is ook wat Kanamori doet. Hij raakt zijn leerlingen met zijn gesproken woord, raakt ze aan en laat ze stil staan bij hun eigen gedachten en gevoelens.

De kinderen luisteren en kijken. De tolk vertaalt, maar het is net alsof je al weet wat er is gezegd. Kanamori vraagt wat je nog meer kan doen met je handen. Hij beeld het uit vervolgens uit met zijn hele lichaam. Tekenen, graffiti spuiten, zwaaien. Er wordt gelachen om de karikaturen die de meester ervan maakt. Eén jongen gaat hierop door, maar de aandacht ligt en blijft bij de leraar. Volledig.

Tussendoor vraagt hij zijn Japanse vriend met zijn handen een hele grote kraanvogel van papier te vouwen. Dan draagt hij een gedicht voor. Hij zingt. Het gaat over de sterren aan de hemel in  de nacht, die vallen als het ochtend wordt. Hij beeld het gedicht uit en vertelt dan dat je mooie dingen kunt met je handen maar ook foute. Je kunt vrienden pijn doen. Waar eerst zacht wordt gegrinnikt om het gezang, is het nu muisstil. Je voelt iets: stilte, respect, een blik naar jezelf, een wijze les. Kanamori lijkt onverstoorbaar. Hij gaat verder.

Met de kraanvogel in zijn hand leert hij de leerlingen het Japanse woord voor kraanvogel. Hij vertelt  een prachtig, ontroerend verhaal over een meisje dat na de bom op Hiroshima ziek werd van de straling. Zij kreeg te horen dat zij 1000 kraanvogels moest vouwen om beter te worden. ''Het was een meisje in dezelfde leeftijd als jullie,'' geeft hij aan. Zij had ook wensen en dromen. Zij heeft hard gewerkt, maar de 1000 vogels niet gehaald. Ze stierf. Kinderen uit heel Japan hoorden ervan en zamelden geld in. Nu staat er een standbeeld voor het meisje en Kanamori laat een foto zien. Op de foto staan, onder het beeld, strengen gevouwen kraanvogels. Kanamori eindigt: "Het is een wens van al die handen dat dit verdriet niet meer zal gebeuren."

Dan grijpt hij terug naar waar het eerder over ging. Wat kunnen we met onze handen doen en voor een ander betekenen. Hij laat de kinderen naar binnen kijken. “Denk eens na wat handen eens voor jullie hebben gedaan.” Meester Kanamori maakt de verbinding, hij heeft het: flow. De kinderen zijn stil en wachten een reactie af. Je voelt de spanning.

Hij kijkt rond en zegt dat het wel heel belangrijk is te weten dat er veel gedaan is voor je, maar dat dit niet altijd wordt opgemerkt. ''Dankzij heel veel mensen leven jullie, zijn jullie waar jullie nu zijn'' vertelt hij. ''Als je je daarvan niet bewust bent, dan ben je maar alleen.''

Het voelt als een kleine terechtwijzing, heel klein, maar subtiel en voelbaar. Hij weet dat alle kinderen de film van zijn klas gezien hebben en hij praat even over het voorbeeld van Mifuyu, die door haar klasgenootje wordt getroost, als ze vertelt over de dood van haar vader, toen ze pas drie jaar was. “Dat gebeurde en ik had het niet gevraagd. Maar dit soort dingen gebeuren elke dag, ook bij jullie. Ik ben naar hier gekomen, vanuit Japan, om jullie dit te leren.”

Dan staat een leerling op. Hij  vertelt over zijn moeder, die hem helpt met zijn huiswerk. Kanamori vraagt of hij erom had gevraagd. De jongen geeft aan dat ze het uit zichzelf doet. Kanamori stelt vast dat zijn moeder hem ‘gezien’ heeft. ''Dat is belangrijk, dat je dat in je hart weet. Dat iedereen dat beseft! De hand brengt over wat het hart voelt.'' Met handen kun je ook kracht over brengen, zegt hij; en hij geeft een high five. "Geef hem maar door,'' zegt Kanamori en er is geen enkele twijfel. De leerlingen geven elkaar een high five.

De 50 minuten zijn alweer voorbij. Als laatste zingt hij het lied dat hij overal, tijdens de heel tour door Nederland, zingt. De tekst spreekt voor zich. Als je verse vis, verse groente en vrienden hebt , is er verder niets nodig.  "En vergeet niet,'' sluit hij af, ''dat deze handen vrienden maken en blije gezichten.''

Het zoveelste applaus klinkt en er is stilte. Theo Roos, leraar op het Amstelveen College, vraagt Kanamori wat leerlingen op hun beurt kunnen doen om het beste uit hun leraar of andere volwassene  halen; “Kinderen kunnen als een soort tovenaar mooie dingen uit volwassenen halen.”

En voor mij was het uur zo voorbij. De kinderen in het lokaal waren een en al aandacht. Opmerkelijk. Deze Japanse meester, zo is mijn conclusie, communiceert met zijn hele lichaam, zijn woorden komen ook vanuit zijn tenen. Hij neemt je mee op reis met verhalen, beelden, kennis van zaken en eigen ervaringen. Aan het einde keert hij terug bij de gestelde vraag. Ondertussen heb je een hele wijze les over vriendschap en geluk gehad en gevoeld. Dat raak je niet zomaar kwijt, dat neem je mee.

Kanamori leerde mij dat een goede leerkracht dingen laat komen zoals ze komen, dat je ruimte in jezelf moet hebben voor alle verschillen en reacties van leerlingen; dat open staan voor kwajongensstreken goed is; dat het belangrijk is dat je leerlingen kunt begrijpen; dat je tevoren duidelijk moet hebben wat je ze wilt leren; en dat je voor kinderen een groot voorbeeld bent, wie ben je, hoe leef je?

Morgen in de klas, in groep 3 van De Torenuil in IJsselstein, stap ik met deze gedachten en wetenschap weer de klas in. Ik ben het voorbeeld en draag een stukje Kanamori in me mee. Dat zien ze vast.

Kim van Haeften
De foto's zijn van Max Dijksterhuis, zie www.maxdimages.com

Drie minuten van de Levenslessen van meester Kanamori op het Amstelveen College! Deze impressie is uit de tweede les, die aan leerlingen uit klas 3 t/m 6 werd gegeven. Met dank aan Theo Roos van de stichting Checkitin!