'Leraar, vertel nu eens wat je ziet'

16 december 2011

“Het belang van waarnemen is op het kantoor naar de achtergrond geraakt”. Het belang van waarnemen lijkt in het onderwijs nog wel onderkend te worden. Maar in hoeverre durven leerkracht zichzelf te zien en te laten zien? Het gebruik van de camera kan helpen, zo beweert Jos van Oosten in dit artikel dat eerder in Ode Magazine verscheen.

Jos van Oosten wil met behulp van de camera de kunst van het waarnemen terugbrengen op kantoor. Eerst eens goed kijken en luisteren voordat je plannen maakt of oplossingen zoekt, dat doen we volgens hem veel te weinig. Als adviseur in organiseervraagstukken stuurt hij leidinggevenden, managers en werknemers er regelmatig met de filmcamera op uit.

Hoe kan een camera werksituaties veranderen?
‘Het belang van waarnemen is op het kantoor naar de achtergrond geraakt. We leven in een wereld van e-mails en notities. Als de baas vandaag iets wil verbeteren, liggen er morgen al drie rapporten op zijn bureau. We vormen te snel een oordeel en schrijven meteen op wat we vinden, zonder eerst op onderzoek uit te gaan. Onze geletterdheid zit ons in de weg. Ik denk dat het goed is een korte film te maken van een probleem of proces. Volg maar eens met de camera hoe een klacht op een klantenservice afgehandeld wordt. Of interview je collega’s. Zo word je -gedwongen beter te kijken en luisteren.’

Wat levert dat op?
‘Een voorbeeld: op een politiebureau was het idee ontstaan dat de veiligheid van baliemedewerkers in het geding was. Daarom werd besloten de balie te verbouwen. Er was al een architect benaderd. Totdat iemand het werk aan de balie ging filmen. Politiemensen bespraken samen de beelden. Ze kwamen tot de conclusie dat het probleem niet zo groot was als ze dachten. Uiteindelijk voldeden kleine aanpassingen en haalden ze onder meer zware voorwerpen van de balie. Zo gaat het vaak: mensen buitelen al met plannen over elkaar heen voordat ze stil hebben gestaan bij de aard van het probleem.’

Door een probleem te filmen ontstaan dus andere oplossingen?
‘Ja, het vergt een andere manier van denken. Het interessante is, als je mensen vraagt om naar beelden van een -werksituatie te kijken gaan ze eerst vertellen wat ze ervan vinden, niet wat ze zien. Ik begeleid hen in het toepassen van de methode en vraag dan keer op keer: “vertel nu eens wat je ziet”. Dan gaan ze goed kijken, komen los van de context en zien ineens wat anders kan. Er ontstaat een betere -probleemstelling en zo komen ze tot creatievere oplossingen. Dan blijken al die rapporten soms helemaal niet meer nodig.’

Wat vinden collega’s van die camera?
‘Het is belangrijk dat het filmen zorgvuldig gebeurt en dat iedereen het doel ervan begrijpt. Het is confronterend om gefilmd te worden en jezelf terug te zien. Maar als de camera op de juiste manier gebruikt wordt, is dit een waardevol instrument. Een probleem moet je filmen om tot een oplossing te komen. Als collega’s samen videobeelden van werksituaties bespreken, zullen ze elkaar beter begrijpen.’

Dit artikel verscheen eerder in Ode Magazine dat  toestemming gaf voor publicatie.