Leraar in ontwikkeling: ‘Ik ben tevreden over mijn leren ontregelen. Daarmee val ik mijn leerlingen niet lastig’

6 oktober 2016

Sinds wanneer weet ik dit? Dat je het nooit weet! Zoals Vincent van Gogh het zei toen hij ‘artiest’ heette: always searching, never finding. Docent Rob Bekker van de ISK Utrecht reflecteert op zijn zelf en zijn praktijk na een Onderwijsavond in Driebergen, ruim een half jaar terug met Paulien Meijer. Hij laat zich in de aanloop door collega-docenten op landgoed De Horst in Driebergen bevragen, wegwijzen en beziet het contactspel, de dagelijkse dans met zijn leerlingen. Zijn blog: ‘Van onzekerheidsreductie naar onzekerheidstolerantie.’

Die zelf die je meeneemt & dat leraar zijn een identiteit is & dat je een identiteit niet vindt maar ontwikkelt. Dat is wat ik van het verhaal van Paulien Meijer – titel van haar lezing: Leren van docenten: het serieus nemen van onzekerheid - mee naar huis neem.  ‘We hadden het er aan de avondmaaltijd ook over zonder het begrip echt te willen definiëren en zonder te denken dat wij dat beter zouden kennen dan anderen. Voor mij is het wel iets dat ik vóór mijn laatste crisis nog niet bewust kende of benoemde; de laatste van in totaal nu 349.

Mijn zelf is, naast vooral van water ook, gemaakt van muziek & poëzie. En in gezelschap van jongere mensen merk ik dat er niet één gekende, gedeelde catalogus is zoals ik die met mijn vrienden-sinds-40-jaar heb. Dus nadat ik over The Shaves hoor, vertel ik over Ultimate Painting en leg die nieuwe band uit door te noemen: Television, het 3e en 4e album van The Velvet Underground, Talking Heads (tikkend bedenk ik ook nog The Feelies) en ik speur in de ogen en op de schouders van mijn gesprekspartner of er herkenning is.

Ooit schetste een dame in wie ik mij verliefde haar observatie van mijn verbazing over het feit dat andere mensen heel andere emoties hadden dan ik; het was blijkbaar grappig hoe serieus ik mijn vragen daarover niet voor me hield, maar oplepelde terwijl we lagen te soezen. In de doos met autobiografie ligt het verslag van een instituut dat mij op 12-jarige leeftijd testte en daarvan onthoud ik dit jaar vooral de frase ‘dat Robbie het wel zal redden op het vwo, maar dat hij moeite heeft om zich aan te passen’. Mijn zelf vraagt zich ondertussen veel af.

Zelf – is een gedicht van Cees Nooteboom dat ik tijdens mijn 231e crisis op een poster zag in het gebouw van Cunera aan de Oudegracht. Intrigerend gedicht vond ik dat, in 2003. Heb de poster aangeschaft, hangt nu aan de schuine dakplanken op zolder (naast een affiche van het theaterstuk Mooi om waar te zijn dat ik in 1988/9 maakte met de band die ooit ook optrad in het kippenhok in de tuin van Cunera; niets was ons te gek toen.)

Wie over zelf praat, heeft het ook over grenzen, en over grensgebieden. Vandaag was ik één groot grensgebied, een vaag woorden- en vleesveld dat trilde na een avond die te lang en te vol was geweest. Mij bereikte een vraag over mijn lesgeven van vandaag, tijdens de wandeling van een verzamelplaats naar een plaats-van-gesprek. (Hoe ik me kan verheugen op de gesprekken tussen schrijvende leraren/docenten uit het bloggerscollectief op De Horst, dat grenst aan het kinderachtige, het is opwinding en ik had me toch echt voorgenomen: exit excitement. Lukt niet, geeft niet.)  We zitten ergens in een zoveelste hoek van het lommerijke terrein. Volgens mij zitten we boordevol vertellingen en zijn we ook oprecht en aandachtig aan het luisteren. Mooi gezelschap deze keer - en de vorige keer. Waardevolle ontmoetingen.

Het serieus nemen van onzekerheid, dat is dan nog maar een kleine stap. Je weet het nooit ….. vantevoren. Weet je het dan wel achteraf ……ooit? Ga ik met een verhaal naar de leerlingen toe = ga ik met een verhaal tegen de leerlingen aan?

Vanochtend niet, ik heb ze wel gezegd dat ik soms tegen de zee praat en dat de zee dan iets terug zegt. Ik verzin dit niet, een van de leerlingen leest deze maand het Dagboek van Anne Frank en ik herinner me dat die ook graag aan zee zat om troost voor het leven te vinden. Hoe kan dat – willen ze weten. Ik doe het geluid van de zee na, sommigen doen mee. Ik vertel ze dat ik daarin hoor: het is goed, het is goed. Hoe kan dat, meester? Dat is dus wat ik van tevoren niet weet. En ik deel ze mee dat er ook mensen zijn die met bomen praten. Ik heb hun aandacht al minutenlang, dus deze kan er ook nog wel bij. Ik heb dit op een kamp van een paar jaar geleden meegemaakt, dus ook dit verhaal kan door de beugel. Ook de bomen helpen me, een leerling doet het geluid van wind in de bomen na en ik leg uit dat dat voor mij klinkt als een bezem en dat die bezem mijn rotzooi wegveegt. Die rotzooi hoef ik dus niet heel zwaar te maken, die gaat weg, dank aan de bomen en de wind.

Sinds wanneer weet ik dit, dat je het nooit weet? Zoals Vincent van Gogh het zei toen hij ‘artiest’ heette: always searching, never finding. Van onzekerheidsreductie naar onzekerheidstolerantie. Ik maakte jaren geleden in de Daalsetunnel een foto van een grafitti: Freedom Comes with Uncertainty. Ik mag dat van mijn zelf nu toelaten, elke vlinder is een rups geweest – zie ik op het scherm achter Paulien Meijer. Hoe ze ‘flow’ in een plaatje toont en hoe we daarover mogen nadenken en dat delen met onze buur; ik kan me aanpassen aan de mate waarin de ander op de ene of op de andere as zit.

Wat ik herken in haar verhaal: begonnen als programmavolger, haakte ook ik af omdat ik zelf de baas wilde zijn en kon zijn. Ik zag mooie voorbeelden van mijn leraren van de master Ecologische Pedagogiek. Hoe het komt dat ik geen van die mensen daarna nog eens in het wild tegenkwam, puzzelt me nog. Maar ik ben ze eeuwig dankbaar voor hun bijdrage aan de doorbreking van mijn 241e en 259e crisis.

Ik relativeer nu vaak op eigen kracht de neergaande lijn. Ik ben tevreden over mijn leren ontregelen. Daarmee val ik mijn leerlingen niet lastig. Die hebben hun eigen ontwikkeling. Maar toen ik ze vanmiddag vertelde over mijn gesprekken met de zee en met bomen haakte niemand af.

Bij thuiskomst van deze prachtdag in Driebergen, na de als altijd goed gekozen woorden van Luc Stevens, hoor ik van mijn geliefde dat onze dochter naar De Jeugd van Tegenwoordig is. Kennen jullie die gasten? Ik ga zelf zondag naar Alex Roeka.

Rob H. Bekker is leraar op de ISK in Utrecht/Maarssen die per 12 oktober Ithaka College heet.