Kijk in de spiegel: 'Deed ik iets goed of doe ik het goede?'

14 maart 2016

Arno van Uden - vmbo-docent in Oirschot - over het dilemma dat hij nogal eens in zijn onderwijspraktijk tegenkomt: volg ik als professional wel of niet de geldende schoolregels en protocollen als die een leerling niet ten goede komen?  In zijn 'spiegel ter verantwoording' reflecteert hij vaak op zijn handelen. 'Mag ik bij voorbeeld een geheim wel/ niet prijsgeven? En als ik dat wel doe, is dat dan juist?'                                  

Op mijn slaapkamer hangt een spiegel, mijn spiegel ter verantwoording. Mezelf ’s avonds recht in deze spiegel aankijkend, keur ik mijn handelen van de afgelopen dag. Was mijn handelen goed voor de maatschappij? Voor de school, voor ouders, leerlingen, voor één leerling specifiek? Deed ik de juiste dingen voor mijzelf, voor mij persoonlijk?

Gelukkig ‘spiegelt’ mijn spiegelbeeld vaak goed. Maar niet altijd. Dan kan ik mezelf niet recht aankijken, dan is de tijd rijp voor een nadere bespiegeling.

Als docent/vertrouwenspersoon word je vaak geconfronteerd met dilemma’s die een snelle, maar goede beslissing vereisen. Wie of wat is op zo’n moment het meest belangrijk? School, collega’s, ouders, je privé-situatie? Bij het besluit dat je vervolgens neemt, heb je te maken afspraken, regels en/of protocollen. Ze bieden niet altijd handvatten om ‘het goede’ te doen. Dan neem je een beslissing en handel je niet geheel conform de gestelde regels of het protocol. En dat knaagt. Een andere keer handel je juist wel zoals de voorschriften zijn, maar voelt het weer niet goed ten opzichte van de leerling.

Op dat moment is de spiegel een mooi instrument. Het antwoord dat mijn spiegel meestal spiegelt: ‘Kies voor het goede’.

‘Het is voor ons een troost te weten, dat Nic de huisarts was die velen zich wensten en de held die altijd voor het belang van de patiënt durfde te kiezen’.

Deze zin, in de dankbetuiging van de Familie Tromp aan alle mensen waarvan ze steun ontvingen na de zelfmoord van deze huisarts, zette mij aan het denken. De verhalen die ik lees op internet over huisarts Tromp zijn zeer divers. Het is wel duidelijk dat deze arts ‘het beste’ wilde voor zijn patiënt en geen andere uitweg heeft gezien dan de patiënt, en zijn familie, te verlossen uit het lijden. Welk voordeel zou hij anders gehad kunnen hebben? Hij heeft getracht ‘het goede’ te doen, in belang van de patiënt en de familie. En hij handelde in strijd met de regels. Dit ‘goede doen’ leverde niettemin een drama op.

Als docent word je er soms ook mee geconfronteerd: acties die je uitvoert die niet volgens de schoolregels zijn. Maar die wel goed voelen, omdat ze recht doen aan de desbetreffende leerling in een specifieke situatie.

Het zijn dilemma’s waarmee ik in de onderwijspraktijk te maken heb. Want wat als ik voor het goede kies, het protocol mij dat eigenlijk verbiedt, en het vervolg niet goed uitpakt? Ook docenten lopen bij het nemen van beslissingen gevaar…

Een concreet voorbeeld: hoe lang houd je een aan jouw toevertrouwd geheim voor je zonder dat je er iemand, inclusief jezelf, mee beschadigt? Het is vaak moeilijk te voorspellen en niet altijd volgens het protocol, maar is op dat moment wel het beste.

Dat er regels en protocollen bestaan is nodig. Druisen ze in tegen het 'goede', dan wordt een situatie complex. Als de praktijk dat uitwijst, is verandering noodzakelijk.

Arno van Uden is leraar op het Kempenhorst College in Oirschot.