Kanamori op het zoldertje van De Bonckert: 'Spelen, in de kring vertellen en samen op zoek naar antwoorden'

6 september 2012

Op dinsdag 4 september 2012 ontving Ellen Emonds speciaal bezoek in haar klas. Meester Kanamori uit Japan was voor tien dagen in Nederland om te vertellen over zijn visie op onderwijs en kwam die ochtend op haar school De Bonckert in Boxmeer. Een waanzinnig mooie ervaring, zo schrijft ze. En de kinderen bedachten het programma en stelden de vragen: ''Meester Kanamori, we hebben uw film gezien. Wij vonden het heel knap van de kinderen dat ze voor elkaar op durfden te komen. Wij willen dat ook in onze klas. Wat moeten we doen om ook zo sterk te worden?' 

Een week eerder heb ik ter voorbereiding op zijn bezoek met mijn leerlingen van groep 6/7 de documentaire 'Children full of life' bekeken. Daarin zagen we meester Kanamori met zijn leerlingen aan het werk. Vol aandacht hebben de kinderen gekeken en gelachen. Ze werden stil bij de emotionele fragmenten die als een rode draad door de documentaire lopen.

Na afloop liet ik de kinderen in stilte bezinnen op wat ze gezien hadden. Op een blaadje schreven zij wat ze was opgevallen, wat ze bijzonder, knap, ontroerend of fijn hadden gevonden. Zodra iemand klaar was met schrijven, mochten ze buitenspelen. Ik was even bang dat het vooruitzicht om naar buiten te mogen, ervoor zou zorgen dat kinderen snel iets neer zouden krabbelen. Het tegendeel was waar. Iedereen nam zijn tijd. Sommigen hadden aan één blaadje amper genoeg.

Sam zat als laatste nog aan tafel. Hij had nog niets geschreven. Ik liet hem en wachtte geduldig. Na tien minuten duwde hij me zijn blaadje in mijn hand en liep snel de klas uit. Het is allemaal begonnen in groep 3 las ik even later op zijn briefje. Sam zit nu in groep 6 en zit voor het eerst dit jaar in een combinatieklas. Al twee jaar ging het niet goed in zijn groep. Het was er voor veel kinderen onveilig, er was geen goede sfeer en er waren pesterijen. Wij hebben met ons team op De Bonckert alles gedaan wat we konden om de relatie tussen de kinderen te verbeteren. We hebben ouders erbij betrokken, hulp van buitenaf gezocht, maar de sfeer bleef slecht. Eind vorig schooljaar hebben we besloten de groep te splitsen, zodat we kinderen letterlijk afstand van elkaar konden laten nemen. Het gevolg van dit besluit was dat we ook groep 7 moesten splitsen, waar de kinderen het juist heel goed maakten. Een stevige interventie waar de kinderen en ouders van groep 7 heel begrijpelijk niet direct blij mee waren.

Nu we vier weken bezig zijn, blijkt al dat we er goed aan hebben gedaan de kinderen een nieuwe groep te gunnen. Er zijn intieme gesprekken, er ontstaan vriendschappen en ik zie de spanning bij een aantal groep zessers sterk verminderen. Bij Sam ook, die nu, na het zien van de documentaire, een stukje van zijn binnenkant aan mij laat zien. Voor het eerst.

Vorige week zijn we met groep 6, 7 en 8 op schoolkamp gegaan. Daar hebben we we een stevige basis gelegd voor komend jaar. En afgelopen maandag, een dag voor der komst van meester Kanamori, kwamen we elkaar weer voor het eerst tegen op school en hebben we in de middag een uur de tijd gepakt om het bezoek van de Japanse leraar voor te bereiden. Ik vroeg de kinderen wat ze graag wilden doen. 'De klas laten zien, met hem spelen en werken en natuurlijk een kringgesprek' was het antwoord. Voor dat laatste zijn we eens goed gaan zitten, want wat bespreek je nou met deze meester uit Japan? De kinderen formuleerden vragen voor hem die varieerden van 'Wat is je lievelingseten?' tot 'Kun je ook een beetje Nederlands?'. Ik liet hen terugdenken aan de film, aan wat ze gezien en gehoord hadden en vroeg welk thema deze meester het belangrijkste vindt. 'Happy zijn', herinnerden de kinderen zich. Dat moest volgens hen dan ook het thema van onze kring worden. Vanuit dat kader werd het voor de kinderen ineens makkelijker om krachtige vragen te bedenken. We schreven er een aantal op en spraken af dat de kinderen die de vragen bedacht hadden, ze ook zelf zouden stellen aan meester Kanamori.

Die ochtend merkte ik aan mijn groep dat deze dag niet alleen voor mij, maar ook voor hen bijzonder is. De onrust in hun lijven deed mij besluiten om maar meteen iets te gaan doen rondom de komst van meester Kanamori, ook al zou hij pas om half elf arriveren. We zijn een geschenk voor hem gaan maken om hem te bedanken voor zijn bezoek aan ons, een boekje met alle foto's van de kinderen en daarbij een tekening die geluk symboliseert. Hij spreekt immers geen Nederlands en Engels, dus een gedicht of briefje zou hij niet kunnen lezen. Tekeningen zijn universeel en worden door iedereen verstaan.

Vol energie gingen de kinderen aan de slag en na een uur was de spanning weg en het cadeau klaar. En toen was hij daar. Buiten hebben alle kinderen van de school meester Kanamori onthaald. Waar ik vooraf nog even heb getwijfeld over hoe ik hem het beste kon begroeten, kwam hij al high-fives-uitdelend het schoolplein op. Wat een uitstraling heeft deze man! Als je zo echt bent, maakt het niet uit welke taal je spreekt, dan word je door iedereen begrepen.

Na een uitgebreide rondleiding door de school kwam meester Kanamori eindelijk bij ons in de klas. Ik was met een groepje kinderen een rijmspel aan het spelen en meester Kanamori vroeg zich af waar de rest van de kinderen was. Ik vertelde hem dat zij op andere plekken in school werkten en Mila legde hem aan de hand van haar eigen contractbrief uit hoe we het spelen en werken organiseren in de klas. Ingeborg Hansen, de tolk van meester Kanamori, vertaalde alles wat we zeiden. Daardoor hadden we bij iedere zin de tijd om de mimiek van meester Kanamori te lezen.

Eén gezicht zegt soms meer dan 1000 woorden.

Het laatste half uur van deze ochtend hebben we met elkaar in de kring gezeten, boven op het zoldertje in onze klas. Het moest echt dáár volgens de kinderen, omdat dat de plek is waar je in alle rust naar elkaar kunt luisteren. Colin opende het gesprek met een prachtige vraag: 'Meester Kanamori, we hebben uw film gezien en het fragment over het vlotbouwen heeft veel indruk gemaakt. Wij vonden het heel knap van de kinderen dat ze voor elkaar op durfden te komen, dat ze elkaar niet in de steek lieten. Wij willen dat ook in onze klas. Wat moeten we doen om ook zo sterk te worden?'

Kanamori gaf een even prachtig antwoord in drie delen.
'Ten eerste', vertelde hij, 'is het heel belangrijk dat jullie iedere dag voordat je de klas in komt, met elkaar spelen. Voetballen, tikkertje, hinkelen, het liefst spelletjes waarbij je elkaar aanraakt, zodat je voelt hoe het met de ander is. Of hij zich goed voelt vandaag, waar de grenzen van de ander vandaag liggen. Je maakt letterlijk contact met elkaar. Ten tweede zouden jullie iedere dag met elkaar in de kring moeten zitten, al is het maar tien minuten. In die kring kun je vertellen wat je op je hart hebt. Wat je bijvoorbeeld de dag ervoor in de klas hebt meegemaakt en waar je nog verdrietig om bent. Bijvoorbeeld als je bent uitgelachen of geplaagd. Door je hart te luchten kunnen anderen begrijpen hoe het met je gaat. Zij zouden dan kunnen reageren op wat je zegt, je een steun in de rug kunnen geven en nieuwe afspraken kunnen maken. Praten mét maar vooral luisteren náár elkaar is een belangrijke voorwaarde om een goede band te krijgen.

En tot slot is het nodig om veel samen te werken. Het liefste aan projecten waarbij jullie onderzoek moeten doen, waar het antwoord nog onbekend is. Samen op avontuur, samen detective spelen en zo ván en mét elkaar leren.' Later, toen de kinderen naar huis waren en ik nog met hem napraatte, voegde hij aan zijn laatste punt nog iets wezenlijks toe. Hij vertelde me dat ik kinderen tijdens het samenwerken hen ook hun conflicten moest gunnen. Juist daar leren ze van, wanneer er ook ruimte gemaakt wordt om die conflicten met elkaar uit te praten.

De kinderen konden tevreden constateren dat we veel van wat meester Kanamori antwoordde al doen in onze klas. Eén meisje merkte echter op dat zij 's ochtends zelden met iemand speelt, dat ze vaak alleen is. Een nieuw inzicht voor de groep, het was niet eerder opgevallen. Kanamori haakte daarop in door te benoemen dat het juist daarom heel belangrijk is om met elkaar openhartig te spreken. Omdat, wanneer je niet vertelt hoe je je voelt, je ook niet kunt verwachten dat anderen daar rekening mee houden.

Marijn stelde de volgende vraag: 'Ik heb een heel gelukkig moment gehad toen ik bevriend raakte met Luca. Luca is een goede vriend, hij is aardig en eerlijk. Heeft u ook zo'n goede vriend?'

De goede vriend van Kanamori, meneer Naoto, zat op dat moment bij ons in de kring. Hij vergezelt de meester tijdens zijn reis naar en door Nederland. 'Ik vond het spannend om hier te komen, ik wilde eigenlijk niet gaan,' vertelde Kanamori. 'Ik spreek geen Engels en al helemaal geen Nederlands, ik zag het niet zitten. Toch heb ik mijn vriend gevraagd of hij met me mee wilde gaan, samen durfde ik het wel aan. Daar heb je vrienden voor, om je te steunen in moeilijke of spannende tijden. We hebben allemaal vrienden nodig.'

'In de film zien we dat kinderen vertellen over verdrietige momenten en de andere kinderen moeten daar dan van huilen. Waarom vindt u het belangrijk dat kinderen elkaars gevoelens snappen?' vroeg Gina.

'Omdat,' antwoordde Kanamori, 'het niet zo moeilijk is om te huilen om je eigen verdriet. Dat kunnen we bijna allemaal. Maar huilen om elkaars verdriet, daarvoor moet je eerst je hart openstellen. Je kunt anderen laten leven in je hart, daar is altijd plek voor eentje meer. Om dat te kunnen, is het nodig om je in te leven in de ander. En wanneer je dat doet, leren we elkaar te begrijpen. We moeten elkaar vertellen hoe we ons voelen, anders mag je niet verwachten dat anderen je gaan begrijpen. Wanneer we ons hart openstellen voor elkaar, kunnen we voor elkaar zorgen.'

Tenslotte vroeg Kyra waar Kanamori zelf gelukkig van wordt. Een bijzondere vraag voor Japanse begrippen, meestal wordt men zich daar te laat bewust van wat hen juist óngelukkig heeft gemaakt. Het antwoord van Kanamori laat zich voor een deel raden. 'Ik word gelukkig in de nabijheid van kinderen. Om zo samen met jullie te praten, dat maakt mij gelukkig. Maar ook het beklimmen van hoge bergen, het lezen van boeken en het drinken van een lekker glaasje met mijn vrienden maakt mij gelukkig.'

Meester Kanamori sluit af door te zeggen dat hij graag leraar in Nederland had willen zijn, waar vergeleken met Japan veel vrijheid voor leraar en leerlingen is. Hij deelt met ons zijn wens dat de volwassenen ervoor zullen zorgen dat alle kinderen in een veilige wereld kunnen opgroeien en kunnen leren van en met elkaar, over en van het leven.

Een indrukwekkend gesprek eindigt in een hartverwarmend afscheid, waarna meester Kanamori nog een boodschap over geluk en vriendschap voor ons achterlaat. Hij spreekt in zijn boek 'Levenslessen van meester Kanamori' over zijn wens om in kinderharten een landschap van bronervaringen achter te laten. Ervaringen waar kinderen in hun verdere leven uit kunnen putten. Ik hoop dat zijn bezoek aan onze klas zo'n bronervaring zal worden voor de kinderen. Dat alles wat zij gehoord hebben hen zal helpen bij het vormen van een veilige omgeving voor elkaar, een hechte groep en stevige vriendschappen. Waardoor de kinderen van groep 6 weer vertrouwen krijgen in zichzelf en elkaar, waardoor de kinderen van groep 7 zullen ervaren, hoe groot je invloed kan zijn. Waardoor zij later als ze groot zijn, hun morele kompas kunnen ijken aan wat werkelijk belangrijk is in het leven. Happy zijn. Allemaal.

Voor mijzelf weet ik het in ieder geval zeker. Ik vergeet deze ontmoeting nooit meer.

Ellen Emonds
OBS de Bonckert in Boxmeer

Alle foto's zijn van Max Dijksterhuis.  Klik op http://www.maxdimages.com/