Jaarboek Korczak Stichting: 'Het recht van het kind te zijn zoals het is'

17 december 2013

Met het door de pedagoog Janusz Korczak (1878-1942) geformuleerde recht van het kind om te mogen zijn zoals het is, zullen de meeste opvoeders wel kunnen instemmen. Van wie mag een kind nou niet zijn wie het is? De meeste opvoeders menen dan ook dat ze kinderen niets in de weg leggen op hun weg naar volwassenheid. Maar toch plaatste Korczak daar grote vraagtekens bij. Helma Brouwers leidt in deze bijdrage het Jaarboek in van de Korczak Stichting, dat deze week van de drukpers rolde.  'Opvoeden is alleen mogelijk als we van het bedrieglijke verlangen naar volmaakte kinderen afzien.'

Met ingang van 2002 brengt de Janusz Korczak Stichting een 'Korczak Jaarboek' uit. In deze jaarboeken wordt een bepaald thema aan de orde gesteld en verbonden met het gedachtegoed van Janusz Korczak. Helma Brouwers leidt het thema van 2013 in: Het recht van het kind te zijn zoals het is.  



Michael Kirchner toont in zijn bijdrage aan dit jaarboek aan, dat de geschriften van Korczak vol staan met uitspraken die aantonen dat opvoeders dit recht juist het vaakst met voeten treden. En als we die uitspraken goed lezen, merken we dat dat niet alleen gold voor Korczak’s tijd. Er zijn redenen genoeg om aan te nemen, dat het juist in onze tijd niet vanzelf spreekt dat kinderen mogen zijn zoals ze zijn.

Van kinderen wordt bijvoorbeeld verwacht dat ze de ouderlijke ambities waarmaken, waardoor er geen ruimte is voor hun eigen dromen en talenten. En in het onderwijs persen we hen in het harnas van gestandaardiseerde toetsen. Voor kinderen die ‘afwijken’ zoeken we krampachtig naar het juiste label en baldadig jongensgedrag dwingen we in het braafheidsgareel, of anders stoppen we hen in het ADHD-hok.

Ons land heeft de twijfelachtige eer het land te zijn met het grootste percentage kinderen dat allerlei etiketten opgeplakt krijgt. En het aantal kinderen waar iets mee mis zou zijn stijgt nog elk jaar excessief. Terwijl de kinderen vermoedelijk niet anders zijn dan een aantal decennia geleden. Wel is misschien hun omgeving onrustiger geworden: veel echtscheidingen en nieuw samen te stellen gezinnen; weinig buitenspel gelegenheid; stress vanwege de eisen die de school stelt; stress bij leerkrachten die aan de inspectie-eisen willen voldoen; stress ook bij jonge ouders die zich een slag in de rondte werken om hun hypotheek te kunnen betalen etc.

Er was een tijd dat je kinderen die boos waren vroeg, waarom ze nou toch zo boos zijn. Nu geven we dat kind een etiket: ODD (Oppositional Defiant Disorder) of de nieuw ontdekte ‘kinderziekte’ TDD (Temperament Disregulatie met Disforie). En de oplossing is simpel: niet een diepgaand gesprek met het kind, om te begrijpen waar die boosheid vandaan komt, maar het medicijn Ritalin.

Een moeder van een kind dat volgens de leerkracht op school problemen had, terwijl er thuis niets aan de hand was, weigerde haar zoon op ADHD te laten testen. Ze deed in het TV programma Zembla de kernachtige uitspraak: “Ik ga mijn kind geen Ritalin geven om aan de eisen van de school te voldoen.” Veel ouders grijpen er wel naar, omdat ook bij hen de overtuiging bestaat dat een ideaal kind een rustig kind is, dat niemand overlast bezorgt.

“Opvoeden’, zo zei Korczak “is alleen mogelijk als we van het bedrieglijke verlangen naar volmaakte kinderen afzien.”

Voor de redactie van het jaarboek van de Janusz Korczak Stichting waren er kortom heel wat redenen om het door Korczak geformuleerde recht te mogen zijn wie je bent, tegen het licht te houden van het opvoedkundig denken en handelen van onze tijd

“De wereld heeft kinderen nodig precies zoals ze zijn, schreef Korczak. Van hem mochten kinderen druk, lastig of boos, stil, verlegen, of eenkennig, chaotisch en creatief zijn. Korczak begreep dat je van een sloddervos geen pietje precies maakt en van een drukke prater geen stille dromer. Wat kinderen zijn nam hij als uitgangspunt, niet wat ze behoren te zijn.

Een groot aantal mensen is gevraagd een bijdrage aan het Janusz Korczak jaarboek 2013 te leveren, o.a. Luc Stevens, Ludo Heylen, Martine Delfos, Jelle Jolles. We hopen dat dit jaarboek ertoe bij kan dragen dat we niet altijd onmiddellijk denken aan ‘remediëren’ en medicaliseren’ als kinderen ‘afwijken’, maar dat opvoeders bovenal willen leren kinderen te accepteren en te waarderen, precies zoals ze zijn, met al hun eigen-aardigheden.

Helma Brouwers is verbonden aan de Universitaire Pabo in Amsterdam en actief lid van de Korczak Stichting.

Te bestellen: het Korczak Jaarboek

Donateurs van de Janusz Korczak Stichting ontvangen deze Jaarboeken met een winkelwaarde van ongeveer € 15,00 gratis! U bent al begunstiger voor € 25,= per jaar. Klik hier. U ontvangt dan tevens twee keer per jaar het Korczak Bulletin, waarin u op de hoogte wordt gehouden van de activiteiten van de stichting.Tot nu toeverschenen er tien jaarboeken:

2002: 'Jongeren en Geweld'; nog beperkt verkrijgbaar
2003: 'Jongeren, initimiteit en sexualiteit'; nog beperkt verkrijgbaar
2004: 'Kinderen hebben wortels en vleugels nodig'; verkrijgbaar
2005: 'Hebben jullie het over mij?!'; verkrijgbaar
2006: 'Scholen voor het leven. De inspirerende visie van Janusz Korczak'; verkrijgbaar
2007: 'De mens Janusz Korczak. (Auto)biografische momenten. Droefheid en eenzaamheid in leven en werk'; verkrijgbaar
2008: 'Er waren vijf kleuren. Over creativiteit en kinderen'; verkrijgbaar.
2009: 'Geef ze de ruimte. Het belang van de psychische en fysieke ruimte van het kind'; verkrijgbaar.
2010: 'Kinderen zijn al burgers. Waar leren kinderen en jongeren actieve betrokkenheid en burgerschap?' 2012: 'Het verlangen naar een betere wereld. Een hoopvol perspectief voor kinderen en opvoeders in moeilijke situaties' (speciale jubileum-uitgave n.a.v. 30-jarig bestaan Korczak Stichting)

Donateurs van de Janusz Korczak Stichting ontvangen deze Jaarboeken met een winkelwaarde van ongeveer € 15,00 gratis! U bent al begunstiger voor € 25,= per jaar. U ontvangt dan tevens twee keer per jaar het Korczak Bulletin, waarin u op de hoogte wordt gehouden van de activiteiten van de stichting.

De jaarboeken zijn (zolang de voorraad strekt) te bestellen via Informatie. Zie ook Jaarboeken.