‘Ik heb gezien dat er in de VS een scholengroep is die het verschil kan maken'

16 november 2016

'Ik zag op deze scholen het antwoord van wat Amerika, nee, de wereld, nodig heeft.' Twee dagen nadat Yvonne Rozeman terugkeert uit de Verenigde Staten, vinden de Amerikaanse verkiezingen plaats, die het land ervoor en erna in tweeën lijkt te splitsen. Yvonne heeft in de voorgaande week verschillende ‘Essential Schools’ bezocht en blikt nu terug op wat ze daar zag. 'Het woord vertraging bleef maar in mijn hoofd rondzingen. Begrijp mij goed, dit is geen kunstje, dit is geen methode.'

Maandag 31 oktober, mijn eerste Essential School in New York City: The Neighbourhood school (een basisschool). Ik zit alleen in een groep 3/4 bij juf Jane. Juf Jane helpt Jason bij een onderzoekje dat hij gaat doen over Halloween. Hij is onzeker over zijn spelling en heeft de juf gevraagd hem te helpen. Ik volg het gesprek tussen de juf en Jason. Ze stimuleert hem en activeert hem door de juiste vragen te stellen. De juf loopt op een goed moment even weg, ze gaat hulp bieden aan andere kinderen en geeft Jason de kans het weer zelf verder te proberen.

Het is project-time, een les waarin de kinderen allemaal verschillende activiteiten mogen doen. Ze reflecteren aan het einde van elke les of ze hebben gedaan wat ze wilden doen en waarom dat wel of niet is gelukt. Zittende naast Jason, begint hij tegen mij te praten. Eerst over zijn werk, dan over zijn thuissituatie. Zijn ouders zijn gescheiden, hij zou het liefst bij zijn vader wonen, maar dat kan niet. Hij vertelt dat zijn moeder een vriend heeft, die niet zijn stiefvader is, omdat ze niet getrouwd zijn. Dat die vriend en zijn zoon ook bij hun wonen, samen met die moeder van die vriend. Dat zijn moeder niet naar hem omkijkt en dat die oma, die helemaal zijn oma niet is, hem bedreigt. "Maar daar heeft ze toch helemaal niet het recht toe?". Ik zie en voel zijn boosheid, maar vooral verdriet. Het raakt mij dat hij mij zo snel in vertrouwen neemt. Is dat de veilige omgeving die hier geboden wordt? Dat er echt naar je geluisterd wordt?

Ik kijk rond. Zie de betrokken houding van de kinderen. Zie de open houding van Jason. Je kan mensen op deze school vertrouwen. Ik voel tranen in mijn ogen opwellen. Dit is waar het om gaat. Dit is meer dan onderwijs, dit is de “essentie”. Ik ben diep geraakt.

Vorig schooljaar zat ik samen met mijn collega Marije in de Coalitie van hetkind, een duurzame leergemeenschap waar mensen verbonden zijn door gezamenlijke pedagogische waarden. Bij toeval was ik ingedeeld bij Rikie van Blijswijk, alhoewel… toeval bestaat toch niet? Rikie organiseert de reizen naar de Essential Schools in de VS, die allemaal behoren tot een coalitie. Van daaruit is de coalitie ontstaan die hetkind bij elkaar brengt. Marije had Rikie's boek gelezen over de scholengroep. Ik was naar een bijeenkomst geweest in Berghem waar leerkrachten van de Essential Schools hun verhaal vertelden en workshops gaven. De eerste spreker was Caroline Beasley (coördinator op de Francis W. Parkerschool) en haar verhaal ontroerde. Opvallend ook voor elke leerkracht van de Essential Schools: eenieder kon zijn of haar verhaal vertellen. Het verhaal ging over henzelf.

Onze nieuwsgierigheid was meer dan gewekt. Dit wilden we voelen, dit wilden we ervaren, dit wilden we meemaken. Samen met nog twee collega’s van onze school meldden wij ons aan. Op de bijeenkomst vooraf aan de reis werd ons gevraagd wat we daar hoopten te gaan zien. Het woord vertraging bleef maar in mijn hoofd rondzingen. In Nederland zijn we vaak zo gericht op het resultaat. We werken toe naar een doel en dat is het dan. Die verdieping, die procestijd, het diepe leren, dat wilde ik zien.

Zaterdag 29 oktober was het dan zover. We reisden af naar New York. Na hele mooie indrukken van een eerste heerlijke (vrije) dag, reisden we maandag af naar de eerste school, the Neighbourhood School uit het eerste voorbeeld. Ik ontmoette daar een leerkracht bij wie ik een workshop had gevolgd in Nederland en kreeg gelijk een warme omhelzing. 

Meteen gepakt door de sfeer startten we de dag. Halverwege de ochtend merkte ik al dat ik geëmotioneerd werd. Wat ik zag raakte mij. Wauw, wat gebeurt hier?

Vijf dagen lang bezochten we scholen, de eerste twee dagen in New York en de laatste drie dagen in en rond Boston. Twee totaal verschillende steden. We bezochten primary, middle en high schools. Waar wij al selecteren op 12-jarige leeftijd, gebeurt dat in Amerika pas op 17-/18-jarige leeftijd. De scholen die wij bezochten waren public schools, toegankelijk voor elke Amerikaan. De leerlingpopulatie was representatief voor de omgeving waarin de school stond, een afspiegeling van de werkelijke maatschappij. Samen met de leerlingen en ouders is deze school een maatschappij, een community. We hebben zorg voor elkaar en zien elkaar, is het motto. Alle scholen werken vanuit gezamenlijke waarden/principes. Deze principes zijn het uitgangspunt voor het curriculum (wat de leerkrachten zelf maken) en voor hun handelen. Elke school stelt per jaar een thema centraal. Thema’s als ‘Who counts?’ en ‘What unites us?’ zijn daar prachtige voorbeelden van.

Op een school waar de vraag ‘Who counts?’ centraal staat, vraag ik aan een leerling wat daarmee bedoeld wordt. Ik krijg van hem een hele verhandeling over hoe de democratie in Amerika is ontstaan. Wat dat betekende voor alle staten en voor de verschillende culturen en rassen. Deze jongen is 9 jaar oud.

De juiste vragen stellen, dat is waar het om draait merk ik. De leerling als lerende en de leraar als coach zien. Elke vraag wordt op deze scholen beantwoord met een wedervraag. Dit is denk de vertraging waar ik naar op zoek ben. Het gaat om het proces, kennis is bijzaak. Leer mij het zelf doen. Leer mij leren. Leer mij wereldburger te worden. Leer mij alles vanuit verschillende perspectieven te bekijken.

Alles op deze scholen is gericht op die groei, die ontwikkeling van elke leerling. Alleen de “moet”-toetsen/testen worden afgenomen, verder gebeurt alles via een assessment. Elk kind heeft zijn eigen portfolio en op een ouderavond is de leerling aan het woord. Zij presenteren hun “dieper” leren. Elke leerkracht/teamlid heeft een mindset die gericht is op groei en vanuit die gezamenlijke principes/waarden. Dat merk je, voel je door de hele school. Geen enkel kind krijgt een “veeg uit de pan”, we leven voor waar we voor staan.

Zondag 6 november. ’s Ochtends landden we op Schiphol en twee dagen later werd bekend dat Trump was gekozen als president van Amerika. Krijg je de leider die je verdient? Ik weet nu dat heel veel Amerikanen zich schamen voor de campagne die gehouden is in Amerika. Ik weet dat er een scholengroep is daar die het verschil kan maken. Die zorg heeft voor de hele maatschappij, ook de “onderkant”. Die kinderen leert denken, argumenteren, vanuit verschillende perspectieven kijken en dat deze kinderen worden gedragen in een “waardevolle” omgeving, community. Voor mij het antwoord op wat Amerika nodig heeft. Maar niet alleen Amerika, maar ook de hele wereld. De wereld heeft de Essential Schools nodig, want op school, daar begint het. En begrijp mij goed, dit is geen kunstje, dit is geen methode. Het is idealisme, daar waar je in gelooft. En dat ben je... je kan het niet doen, je moet het “zijn”.

Yvonne Rozeman is directeur op de Pater Jan Smitschool in Heerhugowaard.