‘Forming’ en 'norming' in de eerste schoolmaand: tot welk leerklimaat kom jij met je leerlingen?

18 september 2014

‘De eerste schoolweken zijn veruit de belangrijkste van het jaar,’ weet Pascal Cuijpers, docent op het Connect College in Echt. Kinderen zijn op zoek naar hun eigen plek. Docenten proberen te voldoen aan de juiste pedagogische aanpak en begeleiding. Dat maakt van onderwijs een (sociaal) dynamisch en uitdagend geheel, een maatschappij in het klein. Pascal Cuijpers haalt de pyramide van Maslow erbij, om zicht te krijgen op de te nemen stappen, op de voorwaarde voor menselijke ontplooiing.

Wanneer we naar behoeften kijken, kennen we allemaal de pyramide van Maslow. Ook in een leercontext als school gaan deze op. Na basisbehoefte als eten, drinken, kleding en onderdak, volgen stap twee en drie, respectievelijk de behoefte aan veiligheid en de behoefte aan sociaal contact. Hierin is een grote taak voor de school en de leerkrachten weggelegd. Een positief pedagogisch leerklimaat zal namelijk bijdragen aan de voorwaarden om zich in de volgende fase te kunnen blijven ontwikkelen.

Wanneer een nieuwe groep in een nieuw schooljaar zal starten, is de invloed en betrokkenheid van de docent van groot belang. Gedurende de eerste zes weken zal een groep zich namelijk gaan ‘vormen’, waarbij alle individuele groepsleden een plek proberen te bemachtigen in de groep. Het is een sociaal groepsproces, waarin al snel duidelijk is wie de leiders zijn en wie er bij welk subgroepje zal (gaan) behoren. Ongeschreven regels die een klas zullen (gaan) vormen voor de lengte van een schooljaar worden geformuleerd en er ontstaan bepaalde omgangsvormen, een zogenaamd ‘klascultuurtje’. Op deze manier probeert ieder z’n stukje veiligheid in de groep te creëren en te garanderen. Het spreekt voor zich dat de (bege)leiders (lees: docenten) een en ander in goede wegen dienen te leiden, zodat deze ‘forming’ en ‘norming’ van de groep, zal bijdragen aan een gewenst, positief leerklimaat.

Nadat ieder z’n plek heeft weten te bemachtigen in de groep, en deze mogelijkheid op een pedagogische manier is gezaaid door de docenten, kan er worden geoogst en worden gewerkt aan de laatste twee stappen van de Maslow-pyramide: de behoefte aan waardering, erkenning en de mogelijkheid tot zelfontplooiing. Een docent zal hierbij het gevestigde groepsproces bewaken en op een positieve manier proberen zijn steentje bij te dragen. De leerlingen verdienen hierbij complimenten en waardering bij goed gedrag. Ze willen gezien worden. Deze erkenning zal ertoe bijdragen dat ze er mogen zijn. Iets wat de verdere ontplooiing in een ontspannen sfeer ten goede zal komen.

Laten we deze onderwijskundige (micro)wetenschap nu eens doortrekken naar de huidige maatschappij, waarin we leven en de onbevatbare problemen die zich op macro-niveau afspelen. Wanneer we Maslow’s pyramide erbij pakken, komen we al snel tot de ontdekking dat massa’s mensen nooit het topje van deze pyramide, en de daarbij behorende ontwikkeling, zullen bereiken. Het groepsproces is wereldwijd blijven steken bij stap twee.

Wat zou het echter mooi zijn, wanneer iedereen de mogelijkheid zou krijgen om tot volledige ontplooiing te komen. Dat er elk jaar nieuwe groepen ontstaan, die met de juiste begeleiding en aandacht komen tot een eenduidig, veilig en sociaal geheel.

Het heeft tijd nodig. Maar met de juiste (wereld)leiders zou dit mogelijk moeten zijn. Ze hoeven alleen maar terug te denken aan de jaarlijkse eerste zes weken van hun eigen schoolperiode.

 Pascal Cuijpers is docent op het Connect College in Echt.