Evenwicht verliezen
We skiën van een steile rode piste. Ineens gaat mijn jongste zoon onderuit. Hij wordt bedolven onder een dikke laag sneeuw. Gelukkig kan zoonlief lachen en al gauw staat hij weer rechtop. We vervolgen onze weg en opnieuw verliest hij zijn evenwicht. Dit keer is de val wat lastiger, omdat een ski is uitgegaan en een flink stuk naar beneden is gegleden. De andere ski is ook los. Kruipend en ploeterend grijpt hij naar zijn verloren ski. Na het oponthoud skiën we met veel plezier weer verder. Deze keer vermindert hij zijn snelheid. Stiekem ben ik blij dat ik niet degene ben die valt. Onderuit gaan vind ik een stuk lastiger dan mijn zoon.
Faalangst
Sommige kinderen zien vallen, fouten maken en wedstrijden verliezen als mislukken. Volwassenen die dit merken zijn geneigd om kinderen te prijzen. Complimenten zijn over het algemeen goed bedoeld, maar verbetert het zelfvertrouwen doorgaans niet. Opmerkingen als: Wat ben jij goed in rekenen, Je kunt tekenen als de beste, Jij bent onze topscoorder, leggen druk op de schouders. De meeste jongens en meisjes zijn geneigd om te voldoen aan de verwachtingen van hun ouders. Als dat niet helemaal lukt krijgen ze een deuk in hun zelfvertrouwen of raken ze teleurgesteld in zichzelf. In het ergste geval gaan kinderen daardoor geen nieuwe uitdagingen meer aan. Kinderen voelen zich vaak beter bij neutrale vragen zonder oordeel zoals: Hoe heb je dit gemaakt? Hoe kwam je op het idee? Wat heb je gedaan?
Groeimindset
Volgens psycholoog Carol Dweck is het beter om te focussen op processen in plaats van op resultaten. Ze schreef de bestseller ‘Mindset’ en deed tientallen jaren onderzoek naar prestaties en succes. Dweck maakt onderscheid tussen een groei- en een statische mindset. Kinderen met een groeimindset gaan ervan uit dat hun intelligentie aangeleerd is terwijl kinderen met een statische mindset ervan overtuigd zijn dat hun IQ vast ligt. Uit onderzoek van Carol Dweck bleek dat een IQ juist geen vaststaand gegeven is. Het vermogen om te leren kan namelijk worden vergeleken met een spier. Hoe beter spieren getraind zijn, des te sterker deze worden. Voor hersenen geldt in principe hetzelfde. Voldoende oefening zorgt ervoor dat kinderen met een groeimindset nieuwe hersenverbindingen aanmaken. Ze leren met tegenslagen omgaan en zijn gemotiveerd om te leren.
Obsessie voor IQ-tests
Momenteel wordt er veel waarde gehecht aan IQ-tests. Scholen die zich niet hebben verdiept in de onderzoeksresultaten van Dweck verklaren het intelligentieprofiel heilig. Om een beter beeld van een kind te krijgen kan een intelligentietest uiteraard helpen. Toch zegt zo’n testuitslag lang niet alles, want een kind is meer dan zijn IQ-getal. Nu worden kinderen soms op een enkel punt tekort niet toegelaten tot een opleiding, alsof het om een vaststaand gegeven gaat. Belangrijke competenties als doorzettingsvermogen en motivatie worden meestal niet meegewogen.
Vertrouwen
In 2015 verscheen het boek ‘Grit’ van Angela Lee Duckworth. Duckworth onderschrijft de theorie van Carol Dweck en gaat hierin een stuk verder. De psychologe vroeg zich af hoe het komt dat mensen met een hoog IQ lang niet altijd succesvol zijn en mensen met een lager IQ soms zeer succesvol zijn. Uit onderzoek bleek dat Grit de doorslaggevende factor is. Grit kan worden vertaald als vastberadenheid. Wie deze eigenschap bezit is in staat om tegenslag en obstakels te overwinnen en is niet afhankelijk van korte termijn succes. Dat heeft de leerkracht van een van mijn kinderen goed begrepen. Haar lijfspreuk is:
Ik kan het niet bestaat niet. Ik kan het nog niet bestaat wel!
Deze betrokken leerkracht spoort kinderen aan om niet op te geven als het moeilijk wordt, legt herhaaldelijk en met veel geduld de lesstof uit en stimuleert leerlingen om weer verder te gaan. Haar bemoedigende opstelling geeft leerlingen vertrouwen.
Mijn zoon werkte aan ‘grit’ met zwemles. Het duurde lang voordat hij leerde zwemmen. Vooral de schoolslag wilde niet goed lukken. Maar door zijn vastberadenheid en doorzettingsvermogen haalde hij uiteindelijk al zijn zwemdiploma’s. Sinds een jaar of vijf zit hij op waterpolo alsof hij nooit anders gedaan heeft. Hij leerde dat falen en fouten maken geen schande is en succes niet uit de lucht komt vallen.
Omgaan met tegenslag
Iedereen heeft in zijn leven wel eens te maken met tegenslag. Het hoort erbij. Het is een uitdaging om deze moeilijkheden te overwinnen. Daar is een optimistische blik, flink wat doorzettingsvermogen en een bereidheid om te leren van fouten voor nodig.
Reacties